Z przyjemnością informujemy o starcie konkursu stypendialnego dla najlepszych studentów WPiA Uniwersytetu Warszawskiego, pochodzących z Ukrainy, a także dla tych studentów z Białorusi, którzy wyznają wartości demokratyczne, a po stłumieniu protestów w 2020 roku kontynuują swoją edukację w Polsce.

Konkurs jest efektem współpracy pomiędzy naszą kancelarią, a Samorządem Studenckim Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego i w całości jest sfinansowany przez WKB.

Potencjalni stypendyści powinni posiadać średnią ocen powyżej 4,00 w roku akademickim poprzedzającym zgłoszenie, a także posiadać osiągnięcia w konkursach, olimpiadach lub innych wydarzeniach lub być zaangażowanym w przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym, sportowym, społecznym lub artystycznym w ciągu ostatnich 3 lat przed dokonaniem zgłoszenia.

Stypendium  będzie wypłacane, wyłonionym w drodze konkursu studentom, przez okres 9 miesięcy.

Zgłoszenia od potencjalnych kandydatów będą przyjmowane od 5 do 15 października 2023 roku.

Szczegółowy regulamin znajduje się tutaj: https://docs.google.com/document/d/1d56pNhVl2pGTKo3VdGA51rthsUtpkWW26HjSmebCGWk/edit

Formularz zgłoszeniowy można znaleźć tutaj: https://docs.google.com/document/d/1e14TNwzrlzq8RruRohu59PX_x0j3kMUWntAcz4MEjVU/edit

Wypełniony formularz należy przesłać do Komisji Dydaktycznej Samorządu Studentów WPiA UW na adres mailowy: komisjadydaktyczna.sswpia@gmail.com

З радістю повідомляємо про початок конкурсу на отримання стипендій для кращих студентів факультету права та адміністрації Варшавського університету, які походять з України, а також для тих студентів з Білорусі, які сповідують демократичні цінності, і після подавлення протестів 2020 року, продовжують навчання в Польщі.

Конкурс став результатом співпраці між нашою юридичною компанією та Студентським самоврядуванням факультету права та адміністрації Варшавського університету, та повністю фінансується WKB.

Потенційні стипендіати повинні мати середній бал вище 4,00 за навчальний рік, що передує подачі заявки, а також посідати досягнення у конкурсах, олімпіадах чи інших заходах, або мати досвід участі в освітніх, спортивних, соціальних чи мистецьких заходах протягом останніх 3 років до подання заявки.

Стипендія виплачуватиметься студентам, відібраним на конкурсній основі, протягом сроку, що складає 9 місяців.

Прийом заявок від потенційних кандидатів триватиме з 5 до 15 жовтня 2023 року.

Деталі конкурсу можна знайти тут: https://docs.google.com/document/d/1d56pNhVl2pGTKo3VdGA51rthsUtpkWW26HjSmebCGWk/edit

Форму заявки можна знайти тут: https://docs.google.com/document/d/1e14TNwzrlzq8RruRohu59PX_x0j3kMUWntAcz4MEjVU/edit

Заповнену форму слід надіслати до навчального Комітету студентського самоврядування Факультету права та адміністрації Варшавського університету на електронну адресу: komisjadydaktyczna.sswpia@gmail.com

W dniu 20 października 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw („Projekt”). Projekt przewiduje szereg zmian dotyczących sytuacji cudzoziemców, w tym ich pobytu na terytorium Polski.

Niniejszy alert sygnalizuje najważniejsze zmiany wynikające z Projektu odnoszące się do legalizacji pobytu cudzoziemców oraz zmianę zasad zatrudniania obywateli Rosji.

ODWOŁANIE PRZEDŁUŻENIA WAŻNOŚCI NIEKTÓRYCH TYPÓW DOKUMENTÓW POBYTOWYCH W ZWIĄZKU Z COVID-19

Projekt zakłada uchylenie dotychczasowego mechanizmu przedłużenia ważności dokumentów pobytowych cudzoziemców, których okres ważności upłynął w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii i których przedłużenie zostało przewidziane w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych („Ustawa o szczególnych rozwiązaniach w związku z Covid-19”). Dotyczy to przede wszystkim wiz krajowych oraz wiz Schengen (w tym wiz wydanych przez przez inne państwa obszaru Schengen), kart pobytu oraz tymczasowych zaświadczeń tożsamości cudzoziemca.

Zwracamy również uwagę, iż z chwilą wejścia w życie powyższych zmian wygasają również dotychczasowe uprawnienia przysługujące w związku z przedłużeniem ważności dokumentów, na które się składają nie tylko prawo do legalnego pobytu w Polsce, lecz w niektórych przypadkach również np. dostęp do rynku pracy (zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę) lub prawo do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce w określonej formie (np. w formie jednoosobowej działalności gospodarczej).

W stosunku do obywateli Ukrainy i ich małżonków, przedłużenie ważności dokumentów pobytowych jest przewidziane również na mocy innego aktu prawnego – ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa („Specustawa”). Projekt przewiduje zmianę zasad przedłużenia pobytu dla obywateli Ukrainy i ich małżonków na mocy Specustawy, o czym mowa poniżej.

OKREŚLENIE TERMINU PRZEDŁUŻENIA DOKUMENTÓW POBYTOWYCH NA MOCY SPECUSTAWY

Wyłącznie w stosunku do obywateli Ukrainy oraz ich małżonków Specustawa w szczególny sposób reguluje przedłużenie ważności dokumentów pobytowych, których okres ważności upłynął od dnia 24 lutego 2022 r.

Projekt zakłada wydłużenie okresu ważności wiz krajowych lub Schengen (w tym wydanych przez inne państwa obszaru Schengen) oraz zezwoleń na pobyt czasowy (w tym kart pobytu wydanych na ich podstawie) do dnia 24 sierpnia 2023 r.

NIE BĘDZIE ZEZWOLEŃ NA POBYT CZASOWY DLA OBYWATELI UKRAINY NA MOCY SPECUSTAWY

Specustawa w obecnym brzmieniu upoważnia obywateli Ukrainy i ich małżonków, którzy przyjechali do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. do wnioskowania o osobny typ zezwolenia na pobyt czasowy na okres 3 lat. Uprawnienie do wnioskowania o zezwolenie na pobyt czasowy na mocy Specustawy nabywa się nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu oraz nie później niż do dnia 24 sierpnia 2023 r.

Projekt zakłada natomiast uchylenie możliwości wnioskowania o w/w zezwolenie na pobyt w specjalnym trybie na mocy Specustawy. Uzasadnieniem dla projektowanych zmian jest nadanie  dokumentowi elektronicznemu (dostępnemu za pośrednictwem diia.pl) charakteru dokumentu pobytowego w rozumieniu art. 2 pkt 16 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen). W związku z powyższym, nie będzie potrzeby wnioskowania o zezwolenie na pobyt czasowy w specjalnym trybie ma mocy Specustawy.

PROPONOWANY TERMIN WEJŚCIA W ŻYCIE ZMIAN LEGALIZACYJNYCH

Projekt zakłada wejście w życie przepisów dotyczących przedłużenia ważności dokumentów pobytowych na mocy Ustawy o szczególnych rozwiązaniach w związku z Covid-19 po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

W odniesieniu do przedłużenia ważności dokumentów pobytowych oraz uchylenia możliwości wnioskowania o pobyt czasowy na mocy Specustawy, Projekt zakłada wejście w życie zmian w dniu ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

ZMIANY ZASAD ZATRUDNIANIA OBYWATELI FEDERACJI ROSYJSKIEJ

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 25 października 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi („Rozporządzenie”), z katalogu obywateli państw uprawnionych do wykonywania pracy w Polsce w uproszczonym trybie na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy zostali wykreśleni obywatele Federacji Rosyjskiej.

Przedmiotowe zmiany weszły w życie 28 października 2022 r. Ich wprowadzenie oznacza zasadniczo konieczność uzyskania zezwolenia na pracę przed powierzeniem pracy obywatelowi Rosji na terytorium Polski.

Sygnalizujemy również, iż zachowują moc oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, wpisane do ewidencji oświadczeń przed dniem 28 października 2022r. Powierzenie pracy obywatelowi Rosji na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy będzie możliwe wyłącznie do dnia i na warunkach wskazanych w oświadczeniu. Zmiana warunków zatrudnienia będzie zatem wymagała uzyskania zezwolenia na pracę.

Wskutek wprowadzonych zmian aktualnie wyłącznie obywatele pięciu pozaunijnych krajów są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy, a mianowicie obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy (obywatele Ukrainy dodatkowo mają osobny tryb zatrudnienia przewidziany Specustawą).

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z Anną Matsiyeuskayą z zespołu zatrudniania cudzoziemców oraz fuzji i przejęć.

Pełen tekst alertu można pobrać TUTAJ.

Nie jesteśmy obojętni na los naszych kolegów i koleżanek, którzy z dnia na dzień stracili możliwość wykonywania zawodu – rozpoczęliśmy program stażowy dla prawników z Ukrainy, zapoczątkowując jeden z ważniejszych etapów w 18-letniej historii naszej kancelarii.

Do zespołu WKB dołączyły: Tetiana Vasina, prawnik; Liudmyla Deyneko, radczyni prawna oraz  Yuliia Petrenko, zeszłoroczna absolwentka Uniwersytetu Kijowskiego.
Wiedza i doświadczenie naszych koleżanek z Ukrainy pomogą nam w lepszym zrozumieniu potrzeb klientów działających na rynkach wschodnich, a w przyszłości przyczynią się do kompleksowego wspierania polskich klientów w Ukrainie.

Mamy nadzieje, że wkrótce dołączą do nas kolejne prawniczki i prawnicy z Ukrainy, a program stażowy stanie się dobrym fundamentem dla stworzenia Ukrainian Desk w WKB.

20 kwietnia 2020 r. odbyło się webinarium poświęcone problematyce zatrudniania obywateli ukraińskich w Polsce, organizowane przez Klub Absolwentów SGH,  a które poprowadziła Anna Matsiyeuskaya z zespołu fuzji i przejęć WKB.

Tematyka webinarium „Візьму на роботу” czyli pracodawca polski w obliczu zatrudniania obywateli Ukrainy obejmowała m.in. następujące zagadnienia:

• legalizacja pobytu obywateli Ukrainy na mocy specustawy,
• zatrudnienie obywateli Ukrainy,
• obowiązki pracodawcy przy zatrudnianiu obywateli Ukrainy oraz praktyczne wskazówki,
• przemieszczanie się obywateli Ukrainy poza Polskę,
• ochrona czasowa w stosunku do osób nieobjętych zakresem specustawy,
• postępowanie o udzielenie ochrony międzynarodowej i ochrona czasowa poza specustawą, a zatrudnianie cudzoziemców.

Zapraszamy do zapoznania się z prezentacją omawianą podczas tego spotkania (do pobrania TUTAJ), a w razie pytań zachęcamy do kontaktu.

7 kwietnia 2022 r. Sejm przyjął tzw. ustawę sankcyjną, która wprowadza kary administracyjne a także karne za naruszenie sankcji nakładanych w ramach UE w związku z agresją Rosji na Ukrainę. Kary pieniężne mogą sięgnąć nawet 20 mln zł. Naruszenia unijnych ograniczeń w handlu, w tym embarga na węgiel pochodzący z Rosji lub Białorusi, będą zagrożone karą pozbawienia wolności minimum lat 3.

Ustawa sankcyjna to określenie dla ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Jej celem jest zapewnienie skuteczności wprowadzanych na poziomie UE ograniczeń w transakcjach handlowych z Rosją i Białorusią, a określonych w dwóch rozporządzeniach, aktualnie stale zmienianych w związku z wprowadzaniem nowych ograniczeń („Rozporządzenia sankcyjne”). Należą do nich:

• Rozporządzenie Rady (WE) nr 765/2006 dotyczące środków ograniczających
  w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy
• Rozporządzenie Rady (UE) nr 269/2014 z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających.

Polski ustawodawca po raz pierwszy wprowadza bezpośrednie sankcje za naruszenie embargo oraz innych ograniczeń w ramach szeroko rozumianych relacji gospodarczych, i czyni to przyjmując surową perspektywę.

W przypadku naruszeń dotyczących m.in. obowiązku zamrażania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych, osób lub podmiotów, które będą figurować na liście, jaką na te potrzeby będzie prowadził minister ds. wewnętrznych – odpowiedzialność będzie miała charakter obiektywny. Naruszenie obowiązku zamrożenia środków będzie skutkować nałożeniem kary administracyjnej do 20 mln zł. Badaniu nie będzie polegała kwestia świadomości, a tym bardziej winy.

Natomiast w przypadku szerokiego wachlarza innych ograniczeń wskazanych w Rozporządzeniach sankcyjnych – ich naruszenie będzie stanowiło przestępstwo umyśle, zagrożone szczególnie surową karą, tj. pozbawienia wolności orzekaną w minimalnym wymiarze 3 lat. Tak surowe zagrożenie karne charakteryzuje zbrodnie.

INTELEKTUALNA KASKADA – CO WŁAŚCIWIE JEST ZAKAZANE

Odkodowanie, jakie zachowanie może stanowić przestępstwo, nie jest oczywiste. Ustawa sankcyjna nie opisuje tych zachowań, lecz odwołuje się do Rozporządzeń sankcyjnych. Taka metoda jest dopuszczalna, zwłaszcza jeżeli ustawodawca decyduje, że naruszenie prawnego obowiązku zachowania powinno podlegać ocenie prawno-karnej.

Oznacza to, że rekonstrukcja zachowania zabronionego jako przestępstwo powinna odbywać się łącznie na podstawie przepisu karnego ustawy sankcyjnej oraz przepisów Rozporządzeń sankcyjnych ustanawiających zakazy.

Konkretnie – po pierwsze – należy zweryfikować, w przepisie ustawy, jakie przepisy Rozporządzeń sankcyjnych zostały wskazane w nim wskazane. Następnie należy sięgnąć do właściwego przepisu Rozporządzenia, aby ustalić treść zakazu (ograniczenia w handlu).

Na tym jednak niekoniecznie musi kończyć się zabieg dekodowania, co stanowi przestępstwo. Wiele z przepisów Rozporządzeń sankcyjnych określa – w ramach wyjątku – w jakich sytuacjach utrzymanie lub nawiązanie relacji handlowej jest dopuszczalne. Przykładowo – Rozporządzenia wskazują na względy humanitarne, sanitarne lub cyberbezpieczeństwa osób niepowiązanych z rządem rosyjskim lub białoruskim. W zakresach wyjątków nie będzie dochodziło do popełnienia przestępstw. Należy jednak pamiętać, że Rozporządzenia sankcyjne nie zawsze ustanawiają wyjątki. Jednocześnie – załączniki do Rozporządzeń sankcyjnych, które określają listy np. produktów, którymi obrót jest zakazany.

Dopiero po połączeniu wszystkich tych elementów – możliwe jest określenie, jakie zachowanie jest zabronione jako przestępstwo, a jakie nie powinno rodzić ryzyka zarzutu karnego.

Należy także podkreślić, że działania zmierzające do ominięcia zakazów unijnych także będą stanowiły przestępstwo.

KTO BĘDZIE PONOSIŁ ODPOWIEDZIALNOŚĆ? OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA TRANSAKCJĘ

Zgodnie z podstawowymi zasadami prawa karnego – odpowiedzialność za przestępstwo ponosi ten, kto dopuści się konkretnego zachowania stanowiącego zakaz lub ograniczenie w relacjach handlowych z Rosja lub Białorusią.

Jednakże – zgodnie z ustawą sankcyjną – jeżeli konkretna transakcja lub czynność stanowiąca naruszenie sankcji unijnej nastąpi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – odpowiedzialność poniesie osoba, co do której zostanie ustalone, że była odpowiedzialna za zawarcie transakcji.

Ustawa nie precyzuje, w jaki sposób należy rozumieć „osobę odpowiedzialną za transakcję”. Nie można wykluczyć, że w praktyce będzie nią nie tylko osoba, której nazwisko będzie figurowało na umowie, ale także ta, która realnie podjęła decyzję o zawarciu transakcji lub dokonaniu czynności objętej zakazem.

PRZESTĘPSTWO SPROWADZANIA WĘGLA Z ROSJI LUB BIAŁORUSI

Wprowadzanie i przemieszczanie na terytorium Polski węgla pochodzącego z Rosji lub Białorusi będzie zakazane, a za jego naruszenie będą groziły kary pieniężne, a także kara pozbawienia wolności. Naruszenie zakazu będzie przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności minimum lat 3. Jak w przypadku naruszenia sankcji unijnych – odpowiedzialność karną będą mogły ponosić osoby uznane za odpowiedzialne za transakcję związaną ze sprowadzeniem lub przemieszczaniem węgla pochodzącego z Białorusi lub Rosji.

Jednocześnie – w przypadku naruszenia embarga na węgiel – kara administracyjna do 20 mln zł zostanie nałożona na podmiot lub osobę, która zostanie uznana przez administrację skarbową za naruszyciela.

NOWE OBOWIĄZKI W ZAKRESIE OBROTU WĘGLEM I KARY ZA ICH NARUSZENIE

Dla zapewnienia przestrzegania zakazów dotyczących obrotu węglem z Rosji lub Białorusi – na przedsiębiorców zajmujących się w ramach prowadzanej działalności sprowadzaniem lub transportem węgla – zostaną nałożone nowe obowiązki. Konkretnie – przedsiębiorcy będą obowiązani do należytego dokumentowania źródła pochodzenia węgla oraz dat jego sprowadzenia do Polski lub przemieszczania, i do przechowywania dokumentacji przez co najmniej 5 lat, na wypadek żądania udostępnienia do wglądu dokumentacji przez administrację skarbową.

W relacjach biznesowych – przedsiębiorca zajmujący się obrotem węglem, będzie obowiązany przekazywać kontrahentowi informację dotyczącą m.in. pochodzenia węgla, składając w tym celu oświadczenie, którego elementy składowe wyraźnie określa ustawa.

Niedopełnienie obowiązków związanych z należytym dokumentowaniem pochodzenia węgla a także ze składaniem oświadczeń będzie zagrożone administracyjną karą pieniężną do 10 mln zł.

OŚWIADCZENIE SKŁADANE POD RYGOREM ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ

Natomiast oświadczenie składane przez przedsiębiorcę wobec kontrahenta będzie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. Innymi słowy – złożenie oświadczenia, które będzie zawierać informacje nieprawdziwe będzie stanowiło przestępstwo zagrożone – jak w przypadku przestępstwa fałszywych zeznań – do 8 lat pozbawienia wonności.

WYŁĄCZENIE PRZYWILEJU STOSOWANIA USTAWY ŁAGODNIEJSZEJ

Ustawa sankcyjna wprowadza wyjątek od zasady stosowania przepisów względniejszych. Zgodnie z tą zasadą w przypadku, kiedy między momentem popełnienia przestępstwa a chwilą osądzania osoby za jej czyn ustawa karna uległa zmianie, należy rozważyć, która ustawa jest względniejsza dla sprawcy i na tej podstawie wydać wyrok. Dotyczy to także sytuacji, w której w chwili orzekania określone zachowanie nie jest już przestępstwem.

Od tej zasady możliwie są jednak wyjątki. Dotyczy to w szczególności tzw. ustaw karnych czasowych, które przyjmowane są na czas normalizacji warunków życia społecznego, ekonomicznego lub politycznego, zaburzonych w wyniku np. wojny, i które – na czas przywracania porządku – czynią z oznaczonych zachowań przestępstwa, co ma służyć skuteczniejszej realizacji zamierzonego celu.

Na gruncie ustawy sankcyjnej wyjątek ten oznacza, że jeżeli w chwili orzekania o odpowiedzialności karnej za naruszenie sankcji unijnej, rozporządzenie unijne, które wprowadziło sankcję, nie będzie już obowiązywać, to nadal będzie istniała możliwość skazania za naruszenie, które miało miejsce w czasie obowiązywania zakazu.

Uregulowanie to ma na celu uniknięcie bezkarności osób, które dopuszczą się naruszeń, lecz które będą sądzone w czasie, kiedy naruszenia nie będą już bezprawne.

Innymi słowy – należy pamiętać, że w przypadku złamania ograniczenia, nieskuteczna będzie obrona oparta na argumencie stosowania ustawy względniejszej.

NOWY OBSZAR RYZYKA (COMPLIANCE SANKCYJNE)

Ustawa sankcyjna trafiła już do Senatu i zapewne będzie dyskutowana na najbliższym posiedzeniu. W przypadku jej podpisania przez Prezydenta RP – ustawa wejdzie w życie w dniu następującym po dniu, kiedy zostanie opublikowana w Dzienniku Ustaw.

W perspektywie wejścia w życie ustawy sankcyjnej w dość krótkim czasie, warto dokonać analizy profilu własnej działalności celem weryfikacji, czy nie zachodzi ryzyko, że do oznaczonej działalności lub jego wycinka znajdują zastosowanie ograniczenia wynikające z regulacji unijnych, i w związku z tym – czy nie powstaje ryzyko odpowiedzialności karnej.

Weryfikacja nie powinna jednak być jednorazowa. Zagadnienie odpowiedzialności za naruszenie sankcji i embarga lub innych obowiązków z nimi związanych – mogą być bardzo dotkliwe dla przedsiębiorstwa lub przedsiębiorcy. Jest to więc nowy obszar ryzyka, którym należy właściwie zarządzić, w tym zastanowić się, jak zorganizować procesy operacyjne w ramach prowadzonej działalności, aby nie doszło do naruszenia obowiązujących ograniczeń w handlu z Rosją i Białorusią.

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z Aleksandrą Stępniewską z zespołu prawa karnego w biznesie.

Alert można pobrać TUTAJ.

24 березня 2022 року набув чинності Закон України „Про організацію трудових відносин в умовах воєнного стану” № 2136-IX від 15 березня 2022 року (надалі – „Закон №2136„), який передбачив особливості  врегулювання трудових відносин в період воєнного стану в Україні.

Згідно з пунктом 2 розділу „Прикінцеві положення” Закону №2136, главу XIX „Прикінцеві положення” Кодексу законів про працю України (надалі – „КЗпПУ„) було доповнено положеннями,  відповідно до  яких під час дії воєнного стану, введеного відповідно до Закону України „Про правовий режим воєнного стану”, діють обмеження та особливості організації трудових відносин, встановлені Законом №2136. Таким чином, на період дії воєнного стану в деяких питаннях трудових відносин застосовуються норми Закону №2136, а не норми КЗпПУ.

1. Форма укладення трудового договору та випробування

Відповідно до статті 2 Закону №2136, у період дії воєнного стану сторони за згодою визначають форму трудового договору. Таким чином, тимчасово не діють норми статті 24 КЗпПУ, відповідно до яких трудовий договір укладається, як правило, в письмовій формі.

Додатково Законом №2136 було змінено норми статті 26 КЗпПУ стосовно заборони випробовування при прийнятті на роботу для певної категорії працівників (зокрема, осіб, які не досягли вісімнадцяти років, вагітних жінок; одиноких матерів, які мають дитину віком до чотирнадцяти років або дитину з інвалідністю, тощо), а саме: при укладенні трудового договору в період дії воєнного стану умова про випробування працівника під час прийняття на роботу може встановлюватися для будь-якої категорії працівників.

Крім того, за Законом №2136 роботодавець може укладати з новими працівниками строкові трудові договори у період дії воєнного стану або на період заміщення тимчасово відсутнього працівника, у тому числі, у випадках фактичної відсутності працівників, які евакуювалися в іншу місцевість, перебувають у відпустці, простої, тимчасово втратили працездатність або місцезнаходження яких тимчасово невідоме.

2. Істотна зміна умов праці

Статтею 3 Закону №2136 передбачено, що у період дії воєнного стану роботодавець має право перевести працівника на іншу роботу, не обумовлену трудовим договором, без його згоди (крім переведення на роботу в іншу місцевість, на території якої тривають активні бойові дії). При цьому, норми 32 КЗпПу про двомісячний строк попередження працівника про зміну істотних умов праці не застосовуються.

Обов’язковими умовами для змін істотних умов праці є:

• така праця повинна бути не протипоказана працівникові за станом здоров’я,
• зміна умов має бути здійснена лише для відвернення або ліквідації наслідків бойових дій, а також інших обставин, які ставлять або можуть поставити під загрозу життя чи нормальні життєві умови людей; та
• виконана робота за зміненими умовами праці повинна бути оплачена, але не нижче, ніж в розмірі середнього заробітку за попередньою роботою.

3. Робочий час та час відпочинку

Відповідно до Закону №2136, у період дії воєнного стану не застосовуються норми статті 53 (тривалість роботи напередодні святкових, неробочих і вихідних днів), частини першої статті 65 (граничні норми застосування надурочних робіт), частин третьої – п’ятої статті 67 (перенесення вихідних днів) та статей 71-73 (святкові і неробочі дні) КЗпПУ.

Слід відмітити, що у період воєнного стану нормальна тривалість робочого часу працівників не може перевищувати 60 годин на тиждень, а для працівників, яким відповідно до законодавства встановлюється скорочена тривалість робочого часу (наприклад, відповідно до статті 51 КЗпПУ – для працівників віком від 16 до 18 років, працівників, що задіяні на роботах зі шкідливими умовами праці, тощо), тривалість робочого часу не може перевищувати 50 годин на тиждень.

При цьому, час початку і закінчення щоденної роботи (зміни) визначається роботодавцем, а тривалість щотижневого безперервного відпочинку може бути скорочена до 24 годин (у порівнянні з нормами статті 70 КЗпПУ, яка встановлює, що тривалість щотижневого безперервного відпочинку повинна бути не менш як 42 години).

4. Відпустки

Важливими нововведеннями Закону №2136 у сфері законодавчого регулювання відпусток є:

• право роботодавця відмовити працівнику у наданні будь-якого виду відпусток (крім відпустки у зв’язку вагітністю та пологами та відпустки для догляду за дитиною до досягнення нею трирічного віку), якщо такий працівник залучений до виконання робіт на об’єктах критичної інфраструктури; та
• право роботодавця на прохання працівника надавати йому відпустку без збереження заробітної плати без обмеження строку, встановленого частиною першою статті 26 Закону України „Про відпустки”.

5. Призупинення трудового договору

Новелою в трудовому законодавстві є положення статті 13 Закону №2136 про призупинення трудового договору. Так, за Законом №2136, призупинення дії трудового договору – це тимчасове припинення роботодавцем забезпечення працівника роботою і тимчасове припинення працівником виконання роботи за укладеним трудовим договором. Дія трудового договору може бути призупинена у зв’язку з військовою агресією проти України, що виключає можливість надання та виконання роботи.

Як зазначило Міністерство економіки України в своєму коментарі до закону України від 15 березня 2022 р. № 2136-ІX „Про організацію трудових відносин в умовах воєнного стану” (коментар від 23 березня 2022 року), головною умовою призупинення трудового договору є абсолютна неможливість для роботодавця надавати, а для працівника – виконувати роботу. Тобто не може бути підставою для призупинення трудових відносин будь-яка відсутність роботи або простій. Слід відмітити, що призупинення дії трудового договору не тягне за собою припинення трудових відносин, а отже, дотримання інших умов трудового договору (зокрема, наприклад щодо конфіденційності інформації або прав інтелектуальної власності) є обов’язковим.

Законом №2136 не встановлений ані порядок оформлення призупинення трудового договору ані строки для надання відповідного повідомлення про призупинення дії трудового договору, При цьому, Законом №2136 передбачено, що роботодавець та працівник за можливості мають повідомити один одного у будь-який доступний спосіб. Таким чином, ініціатором призупинення трудового договору може бути як роботодавець, так і працівник. Враховуючи, що в багатьох випадках трудові договори були укладені до дати введення воєнного стану в Україні (тобто, в письмовій формі), на нашу думку, призупинення дії трудового договору також потребує оформлення в письмовій формі (наприклад, письмовим повідомленням відповідній стороні, додатковою угодою до трудового договору (контракту) або електронним листом).

Слід відмітити, що за Законом №2136, відшкодування заробітної плати, гарантійних та компенсаційних виплат працівникам на час призупинення дії трудового договору у повному обсязі покладається на державу, що здійснює військову агресію проти України. Але роботодавцям слід  звернути увагу, що наразі відсутній порядок та механізм такого відшкодування. Крім того, у випадку не нарахування заробітної плати постає питання сплати єдиного внеску на загальнообов’язкове державне соціальне страхування (надалі – „ЄСВ„), оскільки, на думку Міністерства економіки України, якщо у випадку призупинення трудового договору роботодавець призупиняє сплату заробітної плати, немає підстав нараховувати ЄСВ. В той же час, на даний момент відсутні будь-які додаткові роз’яснення з боку податкових органів, яким чином має бути відображена підстава несплати ЄСВ у випадку призупинення трудового договору.

6. Розірвання трудового договору

Розірвання трудового договору за ініціативою працівника

За Законом №2136, працівник може розірвати трудовий договір за власною ініціативою без двотижневого строку попередження у зв’язку з веденням бойових дій в районах, в яких розташоване підприємство, установа, організація, а також загрозою для життя і здоров’я працівника. В такому випадку працівник може розірвати трудовий договір за власною ініціативою у строк, зазначений у його заяві.

Виняток становлять випадки примусового залучення працівника до суспільно-корисних робіт в умовах воєнного часу, а також якщо такий працівник залучений до виконання робіт на об’єктах віднесених до критичної інфраструктури. За Законом України „Про критичну інфраструктуру” № 1882-IX від 16 листопада 2021 року об’єктами критичної інфраструктури є об’єкти інфраструктури, системи, їх частини та їх сукупність, які є важливими для економіки, національної безпеки та оборони, порушення функціонування яких може завдати шкоди життєво важливим національним інтересам, зокрема, об’єкти енергозабезпечення та водопостачання, об’єкти транспортного забезпечення та інформаційних комунікацій, об’єкти хімічної промисловості та охорони здоров’я тощо.

Розірвання трудового договору за ініціативою роботодавця

У період дії воєнного стану допускається звільнення працівника з ініціативи роботодавця у період його тимчасової непрацездатності, а також у період перебування працівника у відпустці (крім відпустки у зв’язку вагітністю та пологами та відпустки для догляду за дитиною до досягнення нею трирічного віку) із зазначенням дати звільнення, яка є першим робочим днем, наступним за днем закінчення тимчасової непрацездатності, зазначеним у документі про тимчасову непрацездатність, або першим робочим днем після закінчення відпустки.

У випадку  виникнення будь-яких питань, звертайтесь, будь ласка до керуючого партнера Євгенія Дейнеко або партнера Андрія Оленюка.

Інформаційний лист можна завантажити ТУТ.

Керуючись нашою відданістю Україні та українському народу, ми вирішили поділитися своїми сторінками з нашими колегами з EVERLEGAL, юридичної фірми з Києва. Відтепер ми будемо публікувати підготовлені ними матеріали як на нашому сайті, так і в наших соціальних мережах. Роблячи це, ми не тільки дамо голос тим, хто зараз потребує нашої допомоги, але й дамо нашим клієнтам найповніші юридичні знання.

Юридична фiрма EVERLEGAL , заснована у 2015 році, є незалежною українською юридичною фірмою із секторальним фокусом, що входить до ТОП-10 юридичних фірм в Україні та складається з 50 юристів та адвокатів, які надають клієнтам високоякісні юридичні послуги. Експертиза та досвід EVERLEGAL підтверджується провідними позиціями в міжнародних рейтингах (Chambers Europe & Global, Legal 500 EMEA, IFLR1000, Best Lawyers) у практиках енергетики, корпоративного права та злиття і поглинання, трудового права, банківського та фінансового права, а також практики вирішення спорів. Їхня команда об’єднує зусилля і продовжує працювати, підтримувати армію, допомагати людям, які постраждали під час повномасштабної війни Росії проти України.

У першому інформаційному листi вiд EVERLEGAL ви можете знайти відповідi на актуальні питання трудового права, пiдготовленi у форматі Q&A (питання-відповідь) українською та англійською мовами.

Ми також раді вітати команду EVERLEGAL, яка підготувала інформацію:

• Євгеній Дейнеко, Керуючий партнер;
• Андрій Оленюк, Партнер;
• Юлія Кильчинська, Старший юрист;
• Ольга Городнюк, Юрист практики корпоративного права та злиття і поглинання; та
  
• Дарія Кравець, Керівник відділу маркетингу та PR.

AКТУАЛЬНІ ПИТАННЯ ТРУДОВОГО ПРАВА

1. Чи може роботодавець за своєю ініціативою звільнити працівника, якого мобілізовано під час воєнного стану?

Ні. Відповідно до частини 3 статті 119 Кодексу законів про працю України (КЗпП) за мобілізованим працівником (до закінчення особливого періоду або до дня фактичного звільнення такого працівника з військової служби) зберігаються місце роботи, посада і середній заробіток. Середній заробіток такого працівника розраховується відповідно до Порядку обчислення середньої заробітної плати, затвердженого постановою Кабінету Міністрів України № 100 від 8 лютого 1995 року.

Відповідно до статті 1 Закону України „Про оборону України”, особливий період настає з моменту оголошення рішення про мобілізацію чи з моменту введення воєнного стану в Україні та охоплює час мобілізації, воєнний час і частково відбудовний період після закінчення воєнних дій. 24 лютого 2022 Указами Президента України було введено воєнний стан та прийнято рішення про мобілізацію.

У трудовому законодавстві України є спеціальна підстава, що передбачає можливість звільнення працівника у разі його призову або вступу на військову службу (п. 3 ч. 1 ст. 36 КЗпП), однак вона не застосовується на строк особливого періоду.

2.Чи може роботодавець звільнити працівника, якого мобілізовано під час воєнного стану, у разі закінчення строку трудового договору (контракту)?

Ні. Протягом строку особливого періоду за таким працівником зберігаються місце роботи, посада і середній заробіток (частина 3 статті 119 КЗпП) навіть, якщо строк трудового договору (контракту) закінчився. Після закінчення особливого періоду роботодавець має право звільнити такого працівника.

3. Чи може роботодавець звільнити мобілізованого працівника у разі ліквідації підприємства?

Так. Ліквідація підприємства є підставою для звільнення, зокрема, мобілізованих працівників (пункт 1 частини 1 статті 40 КЗпП).

Законодавство не передбачає обов’язку роботодавця щодо працевлаштування таких мобілізованих працівників, проте роботодавець зобов’язаний забезпечити інші гарантії трудового законодавства, передбачені для випадків вивільнення працівників у зв’язку з ліквідацією (наприклад, попередити працівників про вивільнення за два місяці, подати до територіальних органів Державної служби зайнятості України інформацію про заплановане масове вивільнення, тощо).

4. Які дії повинен вчинити роботодавець у разі мобілізації керівника підприємства (директора)?

Директор повинен видати наказ (розпорядження) про передання повноважень директора його заступнику чи іншому працівнику на період відсутності директора, якщо можливість передачі повноважень передбачена статутом підприємства. Якщо такий працівник (заступник) не зазначений як „підписант” у Єдиному державному реєстрі юридичних осіб, фізичних осіб-підприємців та громадських формувань (Реєстр), варто додатково видати відповідну довіреність.

Якщо у статуті не передбачене право директора передати повноваження та у Реєстрі немає зазначення уповноваженої особи (підписанта), то для передання повноважень директора іншому працівнику необхідно буде прийняти рішення загальних зборів учасників (акціонерів) або наглядової ради (якщо їй належать такі повноваження). Якщо є така можливість, варто внести такого заступника або іншого працівника уповноваженою особою (підписантом) у Реєстр.

Передача його повноважень заступнику чи іншому працівнику не потребує внесення зміни директора або внесення змін до інформації щодо директора до Реєстру, оскільки мобілізований директор залишається на посаді.

5. Чи може роботодавець звільнити працівника, який уклав контракт добровольця територіальної оборони

Ні. За добровольцями територіальної оборони (за контрактом) зберігаються місце роботи, посада і середній заробіток (частина 3 статті 119 КЗпП). Якщо доброволець територіальної оборони не уклав відповідний контракт, то такі гарантії трудового законодавства на нього не поширюються.

6. Чи може роботодавець звільнити за „прогул” працівника, який не з’явився на робочому місці внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин?

Ні. Працівник, який не з’явився на робочому місці внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин, не підлягає звільненню за „прогул” (пункт 4 частини 1 статті 40 КЗпП).

Законодавство не передбачає прямої заборони звільнити за „прогул” працівника, який не з’явився на роботу на території, де не ведеться активних бойових дій. Проте, звільнення за „прогул” можливе лише за відсутності поважних причин. Зараз відсутнє офіційне тлумачення „поважних причин” в контексті воєнного стану, проте Державна служба України з питань праці не рекомендує звільняти працівників за „прогул” в умовах воєнного стану.

7. Які дії повинен вчинити роботодавець, якщо працівник не з’явився на робочому місці внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин?

Якщо працівники переїхали чи виїхали за кордон, займаються волонтерством або співпрацюють з територіальною обороною, але не підписали контракт, або у зв’язку з іншими обставинами, пов’язаними з воєнними діями, не можуть виконувати трудові обов’язки, то роботодавець має декілька варіантів щодо оформлення статусу таких працівників:

якщо роботодавцю НЕ відомі причини відсутності працівника

• табелювати відсутність працівника умовним позначенням „НЗ” („відсутність з нез’ясованих причин”) або „І” („інші причини неявки”) та відповідно коригувати табель обліку використання робочого часу після встановлення того, що причини відсутності були поважними;

якщо роботодавцю відомо, що працівник відсутній внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин, але він не може виконувати трудові обов’язки

• оформити оплачувані відпустки (щорічні, соціальні) або відпустки без збереження заробітної плати (за угодою сторін або ті, що надаються в обов’язковому порядку, відповідно до переліку та строків таких відпусток, передбачених законодавством);

якщо роботодавцю відомо, що працівник відсутній внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин, і він може повністю або частково виконувати трудові обов’язки

• оформити дистанційну роботу працівника;
• оформити переведення працівника на неповний робочий день;
• встановити для працівника гнучкий робочий графік.

8. Які дії повинен вчинити роботодавець, якщо підприємство зупиняє роботу у зв’язку з воєнними діями

Роботодавець повинен оголосити простій (частина 1 статті 34 КЗпП). Час простою оплачується з розрахунку не нижче від двох третин тарифної ставки встановленого працівникові розряду (окладу) відповідно до частини 1 статті 113 КЗпП.

У випадку простою роботодавець може з урахуванням спеціальності і кваліфікації працівників та за їх згодою перевести їх:

• на іншу роботу на тому ж підприємстві, в установі, організації на весь час простою;
• на інше підприємство, в установу, організацію, але в тій самій місцевості на строк до одного місяця.

Навіть на час простою за мобілізованими працівниками та/або добровольцями територіальної оборони (за контрактом) зберігається місце роботи, посада і середній заробіток до закінчення особливого періоду.

У випадку  виникнення будь-яких питань, звертайтесь, будь ласка до керуючого партнера Євгенія Дейнеко або партнера Андрія Оленюка.

Інформаційний лист можна завантажити ТУТ.

Co jest transportem rzeczy w ramach pomocy humanitarnej? Czy potrzebne jest na niego zezwolenie?

To transport wykonywany pojazdami w celu udzielenia koniecznej pomocy i wsparcia ludziom w związku zaistnieniem kryzysu. Towary, które można przewieźć to wszelkie produkty mieszczące się w pojęciu koniecznej pomocy i wparcia ludziom. W przypadku wątpliwości, czy dany towar spełnia warunki dla transportu humanitarnego można wysłać stosowne zapytanie do lokalnych koordynatorów pomocy humanitarnej wyznaczonych przez Krajową Informację Skarbową.

Istnieje możliwość skorzystania z koordynacji pomocy humanitarnej oferowanej przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Ułatwia ono możliwość udzielenia i uzyskania pomocy humanitarnej i koordynuje te działania. Po przesłaniu zgłoszenia zajmuje się wszelkimi formalnościami celnymi wywozowymi lub tranzytowymi.

Dla transportu wykonywanego pojazdem drogowym o ciężarze mniejszym niż 2,5 tony nie wymagane jest żadne zezwolenie.

Co jest transportem towarów zarobkowym, a co niezarobkowym? Co to jest przewóz?

Przewóz co do zasady jest czynnością odpłatną, elementem wykonywanej działalności gospodarczej przez dany podmiot. Dla jego wykonywania w Polsce wymagane jest posiadanie odpowiednich licencji lub zezwoleń, w przypadku przewozu lotniczego również konieczność dysponowania odpowiednim certyfikatem (Certyfikat Przewoźnika Lotniczego). Dokument dotyczący przewozu drogowego wydaje starosta właściwy dla siedziby przedsiębiorcy lub Główny Inspektor Transportu Drogowego, a lotniczego Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Przewóz co do zasady jest działalnością zarobkową. To znaczy, że musi posiadać walor finansowy, a podmiot który wykonuje przewóz musi osiągać z tego tytułu przychód.

Inna sytuacja ma miejsce, gdy mówimy o transporcie/przewozie niekomercyjnym. Zarówno transport drogowy jak i lotniczy, w zakresie w jakim nie jest to czynność komercyjna, może być wykonywany bez posiadania odpowiednich zezwoleń w tym zakresie (tzw. przewóz na potrzeby własne). Waloru komercyjnego przy tym nie nadajemy transportom, gdzie zleceniodawca pokrywa np. koszty paliwa. Taka sytuacja również będzie postrzegana jako czynność nieodpłatna, a tym samym nie wymagająca posiadania dodatkowych uprawnień..

Czy na wykonanie przewozu rzeczy na terenie Unii Europejskiej jest wymagane specjalne zezwolenie?

Tak. Dla wykonania takiego przewozu pomiędzy państwami członkowskimi wymagane jest posiadanie licencji wspólnotowej. Przewóz musi posiadać walor przewozu zarobkowego, aby licencja była konieczna. W przypadku, gdy przewóz drogowy jest wykonywany na potrzeby własne (niezarobkowo ale w ramach prowadzonej działalności) przedsiębiorca musi taką okoliczność zgłosić do organu nadzoru. Taka sama  sytuacja odnosi się do niezarobkowych operacji lotniczych, wykonywanych przez przewoźnika lotniczego lub innego przedsiębiorcę. W tym drugim jednak wypadku konieczne jest również opracowanie szczególnych procedur, w tym procedur obejmujących różnice stosowane pomiędzy operacją o charakterze zarobkowym i niezarobkowym.

Obowiązek posiadania licencji nie obejmuje przewozów pojazdem silnikowym o masie poniżej 2,5 tony (do 22 maja 2022 r. poniżej 3,5 tony).

Jestem z Ukrainy, czy na wykonanie drogowego przewozu rzeczy z terenu Polski na teren Ukrainy potrzebne jest zezwolenie?

Tak. W takiej sytuacji konieczne jest posiadanie zezwolenia wydanego przez władze Polski. Takie zezwolenia są wydawane przez Główny Inspektorat Transportu Drogowego. W aktualnej sytuacji GITD stara się obsługiwać spływające wnioski całodobowo.

Czy chcąc wykonać drogowy transport humanitarny rzeczy, gdy nie posiadam działalności w Polsce, potrzebuję zezwolenia? 

Co do zasady tak. Wykonywanie międzynarodowego przewozu drogowego rzeczy przez zagraniczny podmiot niemający siedziby w Polsce wymaga posiadania zezwolenia. Powyższe obowiązuje również w sytuacji, gdy przejazd na danej trasie wykonywany jest bez towaru.

W sytuacji jednak, gdy ma być wykonany transport humanitarny, zezwolenie może nie być konieczne. W tej sprawie składa się wniosek do Głównego Inspektora Transportu Drogowego. Sam fakt wykonywania przez przewoźnika drogowego transportu drogowego, w ramach świadczenia pomocy humanitarnej czy medycznej, nie stanowi podstawy do zwolnienia z obowiązku uzyskania wymaganego zezwolenia. Zwolnienie takie następuje w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej przez organ administracji. Do jej uzyskania potrzebne są określone dokumenty (patrz punkt 7).

Należy podkreślić, że w aktualnej sytuacji zwolnienia dla podmiotów z Ukrainy są wydawane w trybie przyśpieszonym. Kontakt z urzędem jest możliwy nawet po godzinach jego pracy.

Co w sytuacji, gdy jako podmiot z Polski planuję wykonać przewóz humanitarny do Ukrainy?

W takiej sytuacji również konieczne jest uzyskanie zwolnienia z zezwolenia na wykonanie przewozu z tym, że zwolnienie to dla podmiotów z Polski wydaje Ambasada Ukrainy.
Z aktualnych informacji wynika jednak, że w związku z wojną podmioty z Polski zostały w ogóle zwolnione z konieczności uzyskania takiego zezwolenia w przypadku transportu humanitarnego na teren Ukrainy. Kontakt z Ambasadą Ukrainy jest w tej sprawie możliwy w trybie całodobowym.

Jakie dokumenty są potrzebne dla uzyskania zwolnienia z konieczności uzyskania zezwolenia na humanitarny transport drogowy rzeczy?

1. Wniosek.
2. Oświadczenie od organizatora przewozu, wystawione nie później niż 7 dni przed datą jego rozpoczęcia.
3. Kopia statutu jednostki zlecającej wykonanie przewozu lub zaświadczenie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego dla siedziby organizatora przewozu, w którym potwierdzono fakt organizowania takiego przewozu lub dokument potwierdzający, wystawiony przez przedstawicielstwo dyplomatyczne lub zagraniczny urząd konsularny albo przez konsula Rzeczypospolitej Polskiej.

Jakie dane powinny znaleźć się w oświadczeniu organizatora przewozu humanitarnego i kto taki transport może zlecić?

Oznaczenie przedsiębiorcy, pojazdu oraz dni w jakich ten przewóz będzie wykonany, a także w przypadku, gdy będzie to przewóz międzynarodowy przejść granicznych, przez które będzie przejeżdżał. Oprócz tego konieczne jest wskazanie celu i zakresu przewozu. Jako potwierdzenie, należy dołączyć dokument, który potwierdza, że dana jednostka może taki transport organizować. Może to być:

• kopia statutu jednostki zlecającej wykonanie przewozu;
• zaświadczenie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego dla siedziby organizatora przewozu, w którym potwierdzono fakt organizowania takiego przewozu;
• dokument potwierdzający wystawiony przez przedstawicielstwo dyplomatyczne lub zagraniczny urząd konsularny albo przez konsula Rzeczypospolitej Polskiej.

Organizatorem transportu, a tym samym wystawcą oświadczenia może być podmiot, który w swojej działalności może wykonywać również działalność humanitarną.

Kto może być kierowcą w drogowym transporcie humanitarnym?

Do niehandlowego przewozu pomocy humanitarnej, konieczne jest spełnienie jedynie wymogów obejmujących uprawnienia na dany typ pojazdu i kategorię, zgodnie z wymogami dotyczącymi kierujących pojazdami w ruchu drogowym.

Jeśli jednak przewóz towarów humanitarnych jest wykonywany zarobkowo, taka osoba musi dodatkowo posiadać zaświadczenie od lekarza o braku przeciwskazań zdrowotnych i psychologicznych do wykonywania transportu, ukończone szkolenie i uzyskać specjalną kwalifikację do wykonywania transportu.

W przypadku pytań prosimy o kontakt z Jadwigą Stryczyńską.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ

Istotne znaczenie dla osób i instytucji organizujących wsparcie na rzecz obywateli Ukrainy mają uwarunkowania wynikające z prawa podatkowego. Dlatego w ramach zainicjowanego cyklu publikacji w formule Q&A rozpoczynamy od wybranych, praktycznych zagadnień podatkowych.

Czy ukraińscy uchodźcy będą musieli zapłacić podatek od otrzymywanych darowizn?

Wbrew pierwotnym założeniom ustawodawcy, darowizny otrzymane przez obywateli Ukrainy nie będą objęte zwolnieniem od podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że – tak jak dotychczas – otrzymanie darowizny nie będzie się wiązało z koniecznością zapłaty podatku od spadków i darowizn wówczas, gdy wartość świadczenia (pieniężnego lub rzeczowego) nie przekroczy 4 902 zł w ciągu pięciu lat. W przypadku obdarowania czteroosobowej rodziny wartość świadczenia wolnego od podatku wyniesie zatem 19 608 zł (po 4 902 zł na każdą osobę). Wyższe limity obowiązują w przypadku ewentualnych darowizn od osób spokrewnionych, a te otrzymane od najbliższej rodziny – przy spełnieniu odpowiednich warunków – mogą w ogóle być zwolnione z opodatkowania. W pozostałych przypadkach przekazane darowizny będą co do zasady podlegać opodatkowaniu.

Czy pomoc humanitarna dla ukraińskich uchodźców będzie zwolniona z PIT?

Tak – zwolniona z PIT jest pomoc humanitarna, której uzyskanie wypełnia następujące cechy:

• pomoc została otrzymana w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r., oraz
• obywatel Ukrainy przybył do Polski w tym okresie z terytorium Ukrainy na skutek toczących się tam działań wojennych.

Zatem wcześniejsze przekazanie pomocy (przed 24 lutego) lub przekazanie jej po 24 lutego, ale osobie, która przybyła do Polski przed 24 lutego, takim zwolnieniem objęte nie będzie.

Czy przekazujący wsparcie na rzecz uchodźców ukraińskich może liczyć na jakieś ułatwienia/ulgi podatkowe?

Do kosztów uzyskania przychodów będzie można zaliczyć koszty wytworzenia lub cenę nabycia rzeczy lub praw, które zostały przekazane w formie darowizny, w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych w Ukrainie, na rzecz: (i) organizacji pożytku publicznego (lub równoważnych organizacji w Ukrainie), (ii) jednostkom samorządu terytorialnego, (iii) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, (iv) podmiotom, które wykonują na terenie Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego, o ile koszty wytworzenia lub wydatki poniesione na nabycie takich rzeczy lub praw nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów podatkowych (również poprzez odpisy amortyzacyjne).

Należy zatem pamiętać, że do kosztów zaliczymy tylko wydatki na wytworzenie (cenę nabycia) rzeczy, które zostały przekazane na rzecz podmiotów wskazanych powyżej (to bardzo istotne, bo przekazanie innym podmiotom nie pozwoli zaliczyć darowizny do kosztów podatkowych), oczywiście przy założeniu, że nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów podatkowych (np.: do kosztów nie zaliczymy wartości przekazanego samochodu, czy też komputera, który został już całkowicie zamortyzowany). Warto mieć przy tym na uwadze, że wartość darowizny przekazanej bezpośrednio uchodźcom ukraińskim nie będzie mogła być zaliczona do kosztów podatkowych.

Podatnicy powinni pamiętać o udokumentowaniu przekazania darowizny (pisemna umowa albo potwierdzenie przyjęcia rzeczy przez obdarowaną instytucję), tak aby w razie kontroli podatkowej być w stanie wykazać możliwość skorzystania z odliczenia.

Analogicznie do kosztów uzyskania przychodów można będzie zaliczyć wydatki z tytułu nieodpłatnych świadczeń dokonywanych przez podatników na rzecz wskazanych powyżej podmiotów, których celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych w Ukrainie. Zatem podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów np.: odpowiednią część wynagrodzenia swojego pracownika, który będzie pomagał fundacji w celu przeciwdziałania skutkom wojny na terytorium Ukrainy, np. przewożąc uchodźców do miejsca ich zakwaterowania. W tej sytuacji również rekomendujemy odpowiednie udokumentowanie takich działań.

Czy darowizny i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podmioty niosące pomoc uchodźcom będą stanowiły dla nich przychody do opodatkowania??

Nie. Wartość darowizn i nieodpłatnych świadczeń otrzymanych na cele związane
z przeciwdziałaniem skutkom wojny w Ukrainie przez (i) organizacje pożytku publicznego (lub równoważne organizacje w Ukrainie), (ii) jednostki samorządu terytorialnego, (iii) Rządową Agencję Rezerw Strategicznych, (iv) podmioty, które wykonują na terenie Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. nie będzie opodatkowana.

W razie pytań prosimy o kontakt z Łukaszem Czekańskim, zarządzającym zespołem prawa podatkowego.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ

Wojna na wschodzie Europy, ze względu na ogrom dramatów ludzkich, straty materialne oraz bezprecedensową skalę sankcji gospodarczych, jest szokiem, który długo jeszcze będzie wpływał na życie społeczne i ekonomiczne. Patrząc na tę sytuację z pespektywy Europy Środkowo – Wschodniej, utrzymanie stabilności polskiej gospodarki będzie miało coraz większe znaczenie w kontekście dalszego wsparcia mieszkańców Ukrainy i odbudowy ich kraju. Stabilność ta ma szczególne znaczenie dla kondycji rynku pracy, jak i możliwości finansowania inwestycji oraz działań pomocowych, podejmowanych zarówno przez sektor prywatny i publiczny. Celem tego artykułu jest przedstawienie czynników, które będą wpływały na polską gospodarkę w najbliższych kwartałach.

RYNEK FINANSOWY – OBECNA SYTUACJA W PORÓWNANIU Z POCZĄTKIEM PANDEMII

W okresach o wysokiej niepewności i dużej dynamice wydarzeń warto szukać informacji o prognozowanym stanie polskiej gospodarki w notowaniach na rynku finansowym. Mimo, że inwestorzy niekiedy ulegają nadmiernie emocjom, nie posiadamy lepszego mechanizmu gromadzenia i udostępniania informacji o stanie gospodarki niż ceny rynkowe. W okresie pandemii to rynek kapitałowy znacznie wcześniej niż wielu ekspertów wskazywał na koniec recesji i dynamiczne odbicie, zostawiając daleko w tyle publikowane z opóźnieniem dane makroekonomiczne.

Polskie aktywa finansowe – obligacje skarbowe, akcje oraz waluta – znacznie potaniały po napaści Rosji i Białorusi na Ukrainę. Co ciekawe, w przypadku szerokiego indeksu akcji (WIG) skala oraz dynamika spadków jest bardzo podobna do tej, jaka miała miejsce w pierwszych tygodniach pandemii COVID-19. Taniejące akcje odzwierciedlają gorsze prognozy finansowe, a więc również niższe dywidendy ze spółek. Istotnym czynnikiem może być również wzrost awersji do ryzyka ze strony inwestorów, ze względu na skalę, przebieg i trudne do przewidzenia konsekwencje wojny.

Na osi poziomej dni od początku roku, wartość dla początku roku = 100%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych stooq.pl

W przypadku polskich obligacji skarbowych (10-letnich) w ciągu ostatnich tygodni możemy zaobserwować wyraźny wzrost rentowności, z poziomu 4,0-4,1% do około 5%. W 2020 r. również miał miejsce chwilowy wzrost rentowności, po czym obligacje zaczęły drożeć (co oznacza spadek ich rentowności) ze względu na silne obniżki stóp procentowych oraz interwencje NBP. Trzeba jednak podkreślić, że dwa lata temu sytuacja makroekonomiczna była inna – inflacja była znacznie niższa i pojawiały się pierwsze prognozy recesji. Obecnie ekonomiści nie prognozują recesji na 2022 r., a NBP prowadzi cykl podwyżek stóp procentowych, które zazwyczaj negatywnie wpływają na ceny obligacji.

Na osi poziomej dni od początku roku, wartość dla początku roku = 100%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych stooq.pl

W sytuacjach kryzysowych dolar jest postrzegany przez inwestorów jako „bezpieczna przystań”. Ostatnie osłabienie złotego względem amerykańskiej waluty jest porównywalne do tego z początku pandemii – w obu przypadkach dolar podrożał o blisko 10% od początku roku, a następnie złoty częściowo odrobił straty.

Na osi poziomej dni od początku roku, wartość dla początku roku = 100%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych stooq.pl

Podobnie jak w przypadku tzw. koronakryzysu, wojna w Europie Wschodniej będzie wpływać na polską gospodarkę poprzez wiele mechanizmów. Tak jak 2 lata temu nie wiemy, jak długo będzie trwał okres podwyższonej niepewności oraz negatywnych oddziaływań na gospodarkę np. w postaci wyższych cen surowców energetycznych czy osłabienia polskiego złotego.

Poniższa mapa wpływu stanowi syntetyczne podsumowanie i klasyfikację czynników wpływających na stan gospodarki, biorąc pod uwagę stronę popytową i podażową (produkcyjną), a także naturę impulsów: czynniki realne, finansowe i psychologiczne.

MAPA WPŁYWU WOJNY NA UKRAINIE NA POLSKĄ GOSPODARKĘ

Źródło: opracowanie własne

Agresja Rosji i Białorusi na Ukrainę przekłada się przede wszystkim na wzmocnienie presji inflacyjnej ze względu na wzrost cen wielu surowców (m.in. rolnych, energetycznych, metali), zakłócenia w łańcuchach dostaw i osłabienie polskiej waluty. Równocześnie pogorszy się istotnie koniunktura z powodu spadku aktywności inwestycyjnej i wzrostu ogólnej niepewności. Prawdopodobny jest wzrost wydatków publicznych ze względu na przyjmowanie uchodźców, jak chociażby wypłacanie im świadczeń społecznych, dostęp do służby zdrowia czy oświaty oraz już zapowiedziane znaczne wzmocnienie obronności i bezpieczeństwa publicznego. Dodatkowe wydatki publiczne mogą również napędzać inflację, jeśli nie będą im towarzyszyć działania równoważące tzn. ograniczenie innych wydatków bądź zwiększenie podatków.

AKTUALIZACJE PROGNOZ DLA POLSKIEJ GOSPODARKI

W IV kwartale 2021 r. wzrost PKB w Polsce wyniósł 7,3% w ujęciu rocznym, więcej niż prognozowali ekonomiści (7,1%). Według najnowszych prognoz dynamika wzrostu w przyszłym roku będzie ponad dwukrotnie niższa. Wyższa będzie również inflacja.

Wzrost PKB Polski w 2022 r.
• 3,5% (data prognozy 7 marca br., wcześniejsza prognoza 4,3%, Credit Agricole)
• 3,1% (4 marca br., wcześniejsza prognoza 4,0%, Bank Pekao)
• 3,2% (28 lutego br., wcześniejsza prognoza 4,5%, ING Bank Śląski)

Inflacja średnioroczna w 2022 r.
• 8% (7 marca br., wcześniejsza prognoza 7%, Credit Agricole)
• 8,4% (4 marca br., wcześniejsza prognoza 6,9%, Bank Pekao).

Czynnikami, które mogą łagodzić presję inflacyjną oraz działać wspierająco dla gospodarki
są podejmowane wysiłki dyplomatyczne w celu zwiększenia dostaw ropy naftowej czy gazu
z innych rynków (np. Iran, Wenezuela). Pojawiają się także pierwsze zapowiedzi pewnej rewizji polityki energetyczno-klimatycznej, m.in. w Niemczech czy na forum UE.

Uruchomienie Krajowego Planu Odbudowy (KPO) również działałoby stabilizująco na gospodarkę, zwłaszcza pozytywnie wpływając na wzrost gospodarczy oraz kurs złotego, który z kolei przekłada się na inflację. Już samo opóźnienie akceptacji KPO do pierwszej połowy 2022 r. obniży PKB Polski o ponad 7 mld zł w tym roku i niemal 13 mld zł w 2023 r. w porównaniu z hipotetycznym scenariuszem uruchomienia KPO w połowie 2021 r.

Kluczową niewiadomą pozostaje wciąż czas trwania i skutki toczącej się wojny, a także stan dalszych stosunków z krajami-agresorami. Nie wiemy także, czy i jakie kolejne sankcje zostaną wdrożone ,i jaka będzie odpowiedź ze strony Moskwy i Mińska. Z pewnością stabilizacja sytuacji gospodarczej w Polsce i krajach UE musi być teraz priorytetem, gdyż od tego będą zależeć możliwości wspierania Ukrainy i wzmacniania bezpieczeństwa narodowego.
_____________________________________________________________________

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorem alertu, Damianem Olko, Starszym Ekonomistą WKB: damian.olko@wkb.pl

Raport można pobrać TUTAJ.

Obywatele Ukrainy oraz niektóre kategorie obywateli państw trzecich oraz bezpaństwowcy zostali objęci ochroną czasową na podstawie decyzji wykonawczej Rady UE 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. Na podstawie tak udzielonej ochrony czasowej, Polska, implementując decyzję wykonawczą Rady UE, wprowadziła do swojego systemu prawnego ustawę z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa („specustawa”), na podstawie której umożliwiono dłuższy okres legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, uproszczenie procedur związanych z ich zatrudnieniem, decentralizację rejestracji obywateli Ukrainy i nadawania im numeru PESEL, opiekę medyczną oraz wiele świadczeń finansowych, w tym związanych z rodzicielstwem.

LEGALIZACJA POBYTU NA MOCY SPECUSTAWY

Przez okres 18 miesięcy (tj. do dnia 24 sierpnia 2023 roku) za legalny uznaje się pobyt każdego obywatela Ukrainy oraz jego małżonka, który wjechał na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 roku bezpośrednio z Ukrainy i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Polski. Legalizacja pobytu obejmuje również dzieci urodzone w Polsce po dniu 24 lutego 2022 roku przez matki będące obywatelkami Ukrainy, które przekroczyły bezpośrednio granicę po tej dacie. Ponadto, specustawa legalizuje pobyt obywateli Ukrainy będących posiadaczami Kart Polaka wraz z najbliższymi członkami ich rodzin bez konieczności spełnienia warunku w postaci bezpośredniego wjazdu na terytorium RP.

Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium RP na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnienia do legalnego pobytu w Polsce na podstawie ww. specustawy.

OBOWIĄZKOWA REJESTRACJA

Osoba, której pobyt został uznany za legalny na mocy specustawy, i która wjechała na terytorium Polski na podstawie paszportu krajowego, aktu urodzenia lub innego dokumentu nie będącego paszportem biometrycznym albo nie posiadając jakichkolwiek dokumentów, podlega obowiązkowi rejestracji w dowolnym organie wykonawczym gminy celem nadania jej numeru PESEL w terminie 60 dni od dnia wjazdu. Obowiązek ten nie obowiązuje przy wjeździe na terytorium Polski na podstawie paszportu biometrycznego.

UZYSKANIE NUMERU PESEL

Posiadanie numeru PESEL znacząco ułatwia funkcjonowanie cudzoziemca oraz jego komunikację z organami państwowymi, jak również w praktyce upraszcza również realizację opieki medycznej w Polsce. Dlatego dla wszystkich osób, które zamierzają zostać w Polsce na podstawie specustawy, rekomendowane jest złożenie wniosku o uzyskanie numeru PESEL. Wniosek własnoręcznie podpisany składa się w dowolnym urzędzie gminy, osobiście, w formie pisemnej. W imieniu dziecka (tj. osoby poniżej 18 lat) wystarczy, że wniosek złoży jedno z rodziców/opiekunów, kurator, jak również osoba mająca status opiekuna tymczasowego na mocy specustawy lub osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem.

Formularz wniosku powinien być dwujęzyczny w wersji polsko-ukraińskiej. Wniosek wypełniany jest przez wnioskodawcę lub przez pracownika organu gminy, w której składany jest wniosek, na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę. Do wniosku należy załączyć fotografię oraz przedstawić dokumenty potwierdzające tożsamość danej osoby (nie jest wymagane posiadanie tłumaczeń dokumentów na j. polski). Osoba ubiegająca się o nadanie nr PESEL składa również oświadczenie o przybyciu do RP bezpośrednio z terytorium Ukrainy i prawdziwości danych pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Urząd pobiera odciski palców oraz przechowuje kopię przedłożonych dokumentów, które potwierdzają tożsamość (takim dokumentem może być również dokument unieważniony, jeśli umożliwia on ustalenie tożsamości osoby).

Dla osób uzyskujących nr PESEL na mocy specustawy, Minister ds. cyfryzacji prowadzi specjalny rejestr. W ramach procedury uzyskania nr PESEL istnieje możliwość automatycznego uzyskania profilu zaufanego (ePUAP), który ułatwia kontakt z administracją publiczną oraz sądami (w przyszłości warto umożliwić dostęp do portali rządowych także w j. ukraińskim).

PRZEDŁUŻENIE POBYTU POPRZEZ UZYSKANIE ZEZWOLENIA CZASOWEGO

Osoby, których pobyt został uznany za legalny, w okresie nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Polski oraz nie później niż do 24 sierpnia 2023 roku może złożyć wniosek o uzyskanie zezwolenia czasowego, które wydłuży legalny pobyt w Polsce o dodatkowe 3 lata licząc od dnia wydania decyzji.

Zezwolenia udziela właściwy wojewoda ze skutkiem od dnia złożenia wniosku. Posiadanie zezwolenia czasowego uprawnia do wykonywania pracy w Polsce bez typowych ograniczeń dotyczących cudzoziemców (zezwolenia na pracę/oświadczenia o powierzeniu pracy, jak również obowiązku powiadomienia na mocy specustawy).

ZATRUDNIENIE

Na mocy specustawy obywatel Ukrainy może rozpocząć pracę w Polsce. Dotyczy to zarówno kategorii osób, których pobyt został uznany za legalny na mocy specustawy, jak również osób, które na innej podstawie przebywają w Polsce legalnie.

Odbywa się to poprzez powierzenie mu pracy przez danego przedsiębiorcę. Podmiot powierzający pracę obywatelowi Ukrainy musi poinformować o tym właściwy powiatowy urząd pracy w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy. Podmiot powierzający pracę musi dokonać tego zgłoszenia elektronicznie przez system praca.gov.pl. W zgłoszeniu należy podać m.in. NIP i REGON (lub PESEL) takiego podmiotu. Oznacza to, że system nie dopuści do powierzenia pracy przedsiębiorcę zagranicznego. Jedynie polscy przedsiębiorcy oraz oddział przedsiębiorcy zagranicznego, jako posiadający NIP i REGON będą mogli powierzyć pracę obywatelowi Ukrainy w Polsce.

WYKONYWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Osoby, których pobyt został uznany za legalny na mocy specustawy lub ustawy o cudzoziemcach (a więc z wyłączeniem legalnego pobytu na podstawie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP), mogą podejmować działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy (tj. w formie jednoosobowej działalności tzw. wpisu do CEIDG, jak również działalności nierejestrowanej, czy działalności w formie spółek osobowych i kapitałowych). W tym wypadku uzyskanie numeru PESEL jest warunkiem koniecznym wykonywania działalności gospodarczej w Polsce na zasadach określonych
w specustawie.

Jednocześnie sygnalizujemy, że już przed wejściem w życie specustawy, prowadzenie działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy było możliwe na podstawie na art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (“ustawa o zasadach uczestnictwa”). Ustawa o zasadach uczestnictwa umożliwia wykonywanie działalności gospodarczej bez posiadania nr PESEL.

W związku z powyższym powstaje wątpliwość, czy obecnie obowiązek posiadania nr PESEL powstaje wyłącznie w zakresie, w którym przepisy specustawy są bardziej korzystne w stosunku do ustawy o zasadach uczestnictwa, czy jednak specustawa wprowadziła dla wszystkich obywateli Ukrainy, których pobyt uznano za legalny na mocy specustawy lub przebywających legalnie na postawie ustawy o cudzoziemcach (np. posiadając zezwolenie na pobyt czasowy) obowiązek posiadania nr PESEL niezależnie od formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

ŚWIADCZENIA I POMOC FINANSOWA

Specustawa przewiduje szereg świadczeń dla obywateli Ukrainy, opiekę medyczną (tj. dostęp do lekarza, szpitali itd.), jednorazowe świadczenie finansowe w wysokości 300 złotych (wniosek ten składa się w ośrodku pomocy społecznej), a także wiele świadczeń związanych z rodzicielstwem. Uzyskanie większości świadczeń jest uzależnione od posiadania nr PESEL.

PODRÓŻOWANIE PO UNII EUROPEJSKIEJ

Specustawa nie przewiduje podstawy prawnej do ubiegania się przez obywatela Ukrainy o wydanie dokumentu podróży uprawniającego do podróżowania po UE. W ten sposób jedynie obywatele Ukrainy, którzy posiadają paszport biometryczny w ramach ruchu bezwizowego lub posiadają dodatkowo wizę wydaną przez kraje UE mają prawo swobodnego przemieszczania się po terytorium UE przez 90 dni w okresie 180 dni. Brak takiej podstawy prawnej w specustawie może ograniczyć swobodne przemieszczanie się obywateli Ukrainy po UE celem wybrania docelowej destynacji.

Po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu pojawia się możliwość złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 lat, co się wiążę z uprawnieniem do otrzymania karty pobytu po wydaniu decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt, wciąż jednak brakuje podstawy do wydania polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca, który mógłby zastąpić brak posiadania przez cudzoziemca paszportu biometrycznego jako dokumentu podróży.

W razie pytań prosimy o kontakt z Anną Matsiyeuskayą.

Alert można pobrać TUTAJ.

Zgodnie z zapowiedziami urzędu do spraw cudzoziemców (USDC), czekamy na kompleksowe rozwiązania prawne w związku z toczącą się wojną w Ukrainie, dostosowane do masowego przybycia tamtejszych obywateli. W obecnej sytuacji, nie rekomendujemy wszczynania postępowania uchodźczego przez obywateli Ukrainy z podanych niżej przyczyn.

I.

Na podstawie obowiązujących przepisów, obywatele Ukrainy przekraczający granicę z paszportem biometrycznym mają prawo legalnego pobytu w Polsce na okres 90 dni, natomiast osoby przekraczające granicę z innymi dokumentami (np. świadectwami urodzenia) dostają zgodę komendanta Straży Granicznej na wjazd i pobyt na 15 dni. Obecnie nie posiadamy informacji o przypadkach, w których obywatele Ukrainy nie są wpuszczani na terytorium Polski ze względu na braki dotyczące dokumentów. Zatem biorąc pod uwagę fakt, że osoby z Ukrainy zaczęły masowo przybywać do Polski od dnia 24.02.2022, pobyt tych osób nadal jest legalny i nie ma na razie potrzeby składania wniosków o ochronę międzynarodową (potocznie: status uchodźcy) na granicy.

II.

Postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej są zindywidualizowane. Czas trwania takiego postępowania często odbiega od maksymalnych terminów ustawowych (6 miesięcy). Od 2020 r. obserwujemy, że czas trwania wydania decyzji w pierwszej instancji może trwać od 6 miesięcy do 1,5 roku. Zgodnie z naszą wiedzą, w Polsce dotychczas liczba składanych wniosków nie przekraczała 10 tys. (nawet po masowym napływie Białorusinów po 2020 r.). W związku z czym, biorąc pod uwagę liczebność przyjeżdżających do nas Ukraińców, możemy spodziewać się paraliżu USDC, zwłaszcza w sytuacji braku wprowadzenia nowych rozwiązań legislacyjnych.

III.

W chwili złożenia wniosku, i aż do wydania decyzji w sprawie, osoby ubiegające się o status uchodźcy muszą oddać paszport, a w zamian dostają tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca (TZTC). W świetle prawa dokument ten potwierdza tożsamość i legalny pobyt, ale ze względu na fakt, że taki dokument wydawany jest stosunkowo rzadko, wiele podmiotów odmawia jego honorowania, co prowadzi de facto do wykluczenia społecznego. W praktyce banki odmawiają otwarcia rachunków bankowych, występują problemy z odbieraniem pieniężnych przekazów pocztowych (w tym wypłacanych od USDC!) lub przekazów pieniężnych od rodziny, a nawet obserwujemy odmowę dokonania meldunku lub nadania numeru PESEL przez organy administracji publicznej.

Z tej przyczyny uzyskanie oświadczenia o powierzeniu pracy w celu podjęcia zatrudnienia, w trakcie postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej, będzie utrudnione. W ciągu pierwszych 6 miesięcy nie można uzyskać specjalnej zgody Szefa USDC o świadczeniu pracy w RP, co oczywiście nie eliminuje innych tytułów umożliwiających taki dostęp (np. karta Polaka), natomiast uzyskanie oświadczenia o powierzeniu pracy będzie utrudnione ze względu na słabą znajomość TZTC w urzędach administracji publicznej.

IV.

Na czas postępowania nie można opuszczać terytorium RP, a biorąc pod uwagę terminy rozpatrzenia sprawy, może to stanowić znaczne utrudnienie. Gdyby się okazało, że część członków rodziny znajduje się w innych krajach UE, albo osoba posiada wizę lub kartę pobytu innego kraju UE niż Polska, może dojść do przekazania członków rodziny do innego kraju UE, zgodnie z rozporządzeniem Dublin III.

V.

Za zgodą Szefa USDC można uzyskać ekwiwalent pieniężny w wysokości 12,5-20 zł dziennie, w zależności od liczby osób w rodzinie. Środki te nie są wystarczające na opłacenie zamieszkania i wyżywienia (rozporządzenie je określające nie zostało zmienione od 2016 roku). W czasie zamieszkania w ośrodku (w trakcie postępowania cudzoziemcy nie mają obowiązku zamieszkania w ośrodku dla cudzoziemców), ośrodek zapewnia wyżywienie, jednorazowe świadczenie w wysokości 140 złotych oraz świadczenie miesięczne w wysokości 50 złotych. Należy też zaznaczyć, że w trakcie postępowania uchodźczego, osoby z Ukrainy nie są uprawnione do otrzymywania jakichkolwiek świadczeń związanych z posiadaniem dzieci (np. 500+), są natomiast zapowiedzi zmian w tym względzie.

VI.

Osobom wnioskującym o status uchodźcy przysługuje opieka medyczna, która jest realizowana za pośrednictwem firmy Petra Medica. Sytuacja pośrednika powoduje utrudnienia, związane z koniecznością podjęcia dodatkowych czynności zw. z dostępem do opieki. Podkreślamy jednocześnie, że obecnie, wszyscy obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę od 24.02.2022, są objęci ubezpieczeniem NFZ, bez konieczności wszczynania postepowań uchodźczych.

____________________________________________________________________
Zapraszamy do kontaktu z autorką alertu Anną Matsiyeuskayą.

Alert można pobrać TUTAJ