Administrator, który zlecił profesjonalnemu podmiotowi ochronę danych, nie może odpowiadać za ich wyciek w wyniku ataku hakerskiego – tak 25 lipca 2024 r. orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Kontekst sprawy

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) nałożył karę upomnienia na administratora za wyciek danych wskutek ataku hakerskiego, do którego doszło w przedsiębiorstwie podmiotu przetwarzającego. W decyzji Prezes UODO uznał, że to administrator, a nie profesjonalny podmiot przetwarzający, naruszył zasadę legalności RODO i udostępnił dane hakerom jako nieuprawnionemu podmiotowi trzeciemu, bez podstawy prawnej.

Co na to WSA?

WSA w Warszawie nie podzielił argumentacji organu. Sąd wskazał, że czynność udostępnienia danych wymaga aktywności ze strony administratora (co nie mało miejsca w przedmiotowym stanie faktycznym, i z czym trudno się nie zgodzić), a co za tym idzie, uchylił decyzję Prezesa UODO. Wydany w tej sprawie wyrok nie jest jeszcze prawomocny.

Teraz Prezes UODO biorąc pod uwagę argumentację WSA, powinien ponownie przeanalizować możliwość ukarania administratora, który skorzystał z usług zaatakowanego przedsiębiorstwa.

Skutki wyroku WSA dla biznesu i ochrony danych

Fakt zaskarżenia decyzji nakładającej – mogłoby się wydawać – jedynie karę upomnienia na przedsiębiorstwo, a także potrzeba definitywnego ustalenia, która firma odpowiada za wyciek danych, nie powinien nikogo dziwić.

Kierunek orzeczenia WSA, który coraz bardziej klaruje się w kontekście powierzenia przetwarzania danych osobowych, ma istotne znaczenie dla firm korzystających z usług procesorów. Wyrok WSA to ważny sygnał dotyczący podziału odpowiedzialności za naruszenie ochrony do którego doszło po stronie procesora–profesjonalisty, który może stanowić pewnego rodzaju „furtkę” dla odpowiedzialności odszkodowawczej administratora za szkody poniesione przez podmioty, których dane zostały naruszone.

Praktyczna wskazówka

Warto pamiętać o starannym doborze partnerów biznesowych, którym firma chce powierzyć przetwarzanie swoich danych. Może w tym pomóc przeprowadzenie audytu zgodności z RODO w przedsiębiorstwie podmiotu przetwarzającego jeszcze przed rozpoczęciem współpracy, a po jej nawiązaniu – cykliczne powtarzanie tych sprawdzeń. Niezbędne wydaje się również włożenie na podmiot przetwarzający jako profesjonalisty – obowiązku doboru adekwatnych środków bezpieczeństwa mających zapewnić odpowiedni standard ochrony powierzonych danych, , jak umowne określenie podziału odpowiedzialności pomiędzy kontrahentami.

Przemyślany dobór partnerów oraz rozsądnie sformułowana umowa powierzenia, dostosowana do zakresu, charakteru i wrażliwości przetwarzanych danych, mogą wpłynąć na ograniczenie odpowiedzialności administratorów za naruszenia powstałe z przyczyn leżących po stronie podmiotów przetwarzających.

Na te pytania odpowiedzi znajdziecie w najnowszej publikacji ekspertek zespołu ochrony danych osobowych – Aleksandra Urbanowicz oraz Aleksandra Jusik 👩‍🏫

PDF do pobrania znajduje się TUTAJ.

Wielkimi krokami zbliża się 30 kwietnia, który od roku jest ostatecznym terminem corocznego sprawozdania zatorowego do Ministra Rozwoju i Technologii („MRiT”). Zgodnie z Ustawą z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1790, „Ustawa zatorowa”) za przekazanie sprawozdania w terminie odpowiedzialni są kierownicy podmiotów, które mają obowiązek złożyć sprawozdanie.

Za nieprzekazanie sprawozdania w terminie Ustawa zatorowa przewiduje karę grzywny.

DLACZEGO TREŚĆ SPRAWOZDANIA MOŻE DOPROWADZIĆ DO NAŁOŻENIA NA PRZEDSIĘBIORCĘ KARY?

Na straży tego, czy przedsiębiorcy nie doprowadzają do nadużyć związanych z terminami zapłaty stoi w Polsce (zgodnie z przepisami Ustawy zatorowej) Prezes UOKiK, który jest uprawniony do wszczęcia postępowania w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych („postępowanie zatorowe”) oraz wydania decyzji w takich sprawach.

Prezes UOKiK przy ustalaniu obszarów i przedsiębiorców, którzy mogą być przedmiotem jego dalszej kontroli wykorzystuje m.in. dane wynikające ze sprawozdań składanych do MRiT o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Ustala w ten sposób jakie przedsiębiorca stosuje sposoby rozliczeń między kontrahentami i w przypadku uznania takiej potrzeby, wszczyna postępowanie (zob.: https://uokik.gov.pl/nowe-decyzje-i-postepowania-prezesa-uokik-w-sprawie-zatorow-platniczych).

UOKiK Z ROKU NA ROK WYDAJE CORAZ WIĘCEJ DECYZJI O KARACH!

Prezes UOKiK wykorzystuje uprawnienia nadane mu Ustawą zatorową i prowadzi liczne postępowania oraz wydaje decyzje w tym przedmiocie. Dla przykładu:

Powyższe informacje są dostępne publicznie i zostały opublikowane przez Prezesa UOKiK w następujących komunikatach: https://uokik.gov.pl/nowe-decyzje-i-postepowania-prezesa-uokik-w-sprawie-zatorow-platniczych oraz https://uokik.gov.pl/dzialalnosc-uokik-w-2023-roku

DLACZEGO ZATORY PŁATNICZE CIESZĄ SIĘ TAK DUŻYM ZAINTERESOWANIEM UOKiK?

Ustalanie zbyt długich terminów płatności bądź nieterminowe opłacanie faktur ma, zdaniem prawodawcy unijnego, negatywny wpływ na przedsiębiorców i gospodarkę, co w najtrudniejszych sytuacjach prowadzi do ich upadłości lub likwidacji. Dlatego też kilka lat temu uchwalona została Dyrektywa adresująca te problemy, którą do polskiego prawa implementowała Ustawa zatorowa. Polska jest jednak jednym z niewielu krajów europejskich, w których za niestosowanie odpowiednich zasad wynikających z przepisów grozi, poza konsekwencjami cywilnoprawnymi, również sankcja administracyjna nakładana przez organ publiczny.

Jak mówi sam Prezes UOKiK Tomasz Chróstny: „Zatory płatnicze to jeden z większych problemów polskiej gospodarki. To również przeszkoda w prowadzeniu działalności dla mniejszych przedsiębiorców, ponieważ podnosi koszty i wpływa na ograniczenie zatrudnienia czy inwestycji. Terminowe otrzymanie należności i powiązana z nim płynność finansowa to podstawowy warunek przetrwania mniejszych firm. Dlatego właśnie walka z zatorami jest tak istotna” (https://uokik.gov.pl/nowe-decyzje-i-postepowania-prezesa-uokik-w-sprawie-zatorow-platniczych).

W związku z tym, aby nie narazić się na zwrócenie na siebie uwagi, należy podjąć wszelkie możliwe kroki do:

Jeżeli w którymś z powyższych punktów potrzebują Państwo pomocy – zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami: Jadwigą Stryczyńską, Kamilą Białasik i Weroniką Wójcik. Jako WKB doradzaliśmy Klientom w kilkunastu postępowaniach „zatorowych” prowadzonych przez UOKiK. Znamy specyfikę tych spraw, na wiele trudnych pytań już odpowiedzieliśmy. Jesteśmy do Państwa dyspozycji!

Pełna treść alertu dostępna TUTAJ

Wczoraj (bo 02.04.2024 r.) Rada Ministrów przyjęła kolejną wersję projektu ustawy o ochronie sygnalistów, rewolucjonizującego funkcjonowanie zarówno biznesu, jak i administracji publicznej.

Ustawa ma zapewnić objęcie ochroną osób pracujących w sektorze prywatnym oraz publicznym, które dokonają zgłoszenia lub ujawnienia informacji albo uzasadnionych podejrzeń o naruszeniu prawa. Pracodawca będzie miał obowiązek opracować procedurę zgłoszeń wewnętrznych, która określi zasady przyjmowania takich zgłoszeń i stworzyć kanały do ich przyjmowania.

SZEROKI KATALOG NARUSZEŃ

Poza naruszeniami wskazanymi w Dyrektywie (UE) 2019/193, polski ustawodawca zdecydował się na objęcie katalogiem naruszeń, jakie będą mogły podlegać zgłoszeniom, także nieprawidłowości z zakresu prawa pracy, korupcji oraz wolności i praw, czyniąc katalog bardzo szerokim.

OSOBY, KTÓRE BĘDĄ MOGŁY MIEĆ STATUS SYGNALISTY

Ustawodawca uwzględnił w katalogu również wykonawców, podwykonawców lub dostawców oraz inne osoby, które zgłaszają informacje o naruszeniach w kontekście związanym z pracą.

ODSZKODOWANIE ZA DZIAŁANIA ODWETOWE, czyli co w przypadku tzw. odwetu na sygnaliście?

Ustawodawca obniżył minimalną kwotę odszkodowania, jakiego będzie mógł domagać się sygnalista dotknięty działaniami odwetowymi. Ustawodawca obniżył bowiem kwotę z 12-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni rok do 1-krotności tego wynagrodzenia, co obecnie oznacza stawkę 7155,48 zł.

OCHRONA SYGNALISTY

Kanałami zgłoszeń będą:

KLUCZOWE WĄTPLIWOŚCI:

Nowe rozwiązania mają wejść w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw. Natomiast przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych zaczną obowiązywać po 6 miesiącach od ogłoszenia.

W razie pytań dot. ochrony sygnalistów i tego, jak zaprojektować system zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości – zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami: Aleksandrą Stępniewską, Janem Rolińskim, Aleksandrą Jusik, Agatą Ajs.

Alert dostępny jest TUTAJ.

Weszły w życie znowelizowane zasady sporządzania sprawozdań fundacji, które dotyczą sprawozdań sporządzanych za 2023 rok.

Fundacje działające na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach zobligowane są do sporządzania corocznych sprawozdań ze swojej działalności obejmujących najważniejsze informacje pozwalające ocenić prawidłowość realizacji ich celów statutowych. Sprawozdania są podpisywane przez członków zarządu fundacji i składane do ministra właściwego ze względu na cele statutowe fundacji, a następne udostępniane do wiadomości publicznej, z reguły poprzez publikację na stronie internetowej danego podmiotu.

Celem nowelizacji jest ujednolicenie oraz uproszczenie sprawozdań fundacji. Wprowadza ona nowy wzór sprawozdania z działalności fundacji oraz konieczność sporządzania i podpisywania sprawozdań elektronicznie, co wymagać będzie posiadania przez członków zarządu podpisów kwalifikowanych, zaufanych profili ePUAP lub zaawansowanych podpisów elektronicznych (tzw. podpisów osobistych).

Jakich fundacji dotyczą nowe zasady?

Obowiązek sporządzania sprawozdań według nowych wymogów formalnych dotyczy wszystkich fundacji wpisanych w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych
i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego, niezależnie od tego czy dodatkowo są wpisane w rejestrze przedsiębiorców KRS.

Z wymogu składania sprawozdań według nowego wzoru zwolnione są jedynie fundacje spełniające łącznie dwa kryteria, tj. posiadające status organizacji pożytku publicznego. Fundacje te zamieszczają sprawozdania w bazie sprawozdań OPP prowadzonej przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.

Co się zmienia?

Dotychczas przepisy wyznaczały tylko podstawowe elementy sprawozdania, zostawiając fundacjom dowolność w zakresie wskazywanych innych informacji.

W ramach nowelizacji fundacje (z wyłączeniem fundacji posiadających status organizacji pożytku publicznego) będą sporządzały sprawozdania w postaci elektronicznej według wzoru określonego w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie jednolitego wzoru formularza sprawozdania z działalności fundacji.

Istotną zmianą jest ujednolicenie sposobu podpisywania sprawozdań, które dotychczas były podpisywane według wyboru – odręcznie lub elektronicznie. W wyniku nowelizacji, sprawozdanie może być opatrzone wyłącznie kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub zaawansowanym podpisem elektronicznym (tzw. podpisem osobistym) członków zarządu, zgodnie z obowiązującymi zasadami reprezentacji wynikającymi ze statutu danej fundacji. Dla niektórych fundacji może to oznaczać konieczność zapewnienia podpisów elektronicznych dla swoich członków zarządu.

Przepisy nie regulują w jaki sposób należy złożyć do właściwego ministra sprawozdanie sporządzone elektronicznie. Można zakładać, że wysłanie za pośrednictwem poczty e-mail lub elektronicznej skrzynki podawczej będzie wystarczające. Jak do tej pory ministerstwa nie opublikowały żadnych instrukcji w tym zakresie.

Zakres obowiązywania nowych przepisów

Nowe przepisy mają zastosowanie do sprawozdań fundacji sporządzanych po 1 stycznia 2024 r., co oznacza konieczność dostosowania się do nowych wymogów przy przygotowaniu sprawozdania już za rok 2023 rok i ew. za lata wcześniejsze, jeżeli fundacja posiada zaległości w tym zakresie.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. 2022, poz. 2180).

Zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu prawa spółek i ładu korporacyjnego: Anną Wojciechowską, Kariną Chrostowską-Kozioł i Joanną Staroszczyk.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ.

Początek roku to czas, kiedy Urząd Ochrony Danych Osobowych przyjmuje plan kontroli na kolejny rok. W 2024 r. pod lupą Prezesa UODO znalazły się branże najbardziej rozwijające się w trakcie ostatnich lat. Planowane kontrole dotyczyć będą zarówno podmiotów prywatnych, jak i organów państwowych. Zaplanowane kontrole wynikają z otrzymywanych przez UODO sygnałów wskazujących na potencjalne naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych w wybranych sektorach oraz z rosnącego społecznego zainteresowania problematyką ochrony danych osobowych.

KTO MUSI LICZYĆ SIĘ Z KONTROLĄ?

Podmioty funkcjonujące w ramach poniższych sektorów powinny być świadome wzrostu ryzyka objęcia ich kontrolą w ciągu najbliższego roku. Zakres planowanych kontroli jest jednak bardzo szeroki i nie stanowi katalogu zamkniętego:

CZY JEST SIĘ CZEGO BAĆ?

Wszczęcie kontroli przez Prezesa UODO jest możliwe w ramach trzech trybów:

Kontrola obejmuje zarówno zgodność przetwarzania danych osobowych w organizacji z obowiązującymi przepisami, jak i faktyczną realizację procedur. W przypadku, gdy kontrola wykaże nieprawidłowości dotyczące przetwarzania danych osobowych, Prezes UODO może wszcząć odrębne postępowanie skutkujące nałożeniem administracyjnych sankcji, jak ostrzeżenia, upomnienia, nakazy, ograniczenie przetwarzania danych (w tym całkowity zaraz przetwarzania) lub administracyjnych kar pieniężnych sięgających nawet do 20 mln EURO lub – w przypadku przedsiębiorstwa, do 4% całkowitego rocznego światowego obrotu.

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO KONTROLI PREZESA UODO?

Kontrola Prezesa UODO nie zawsze musi wiązać się z negatywnymi konsekwencjami. Wdrożenie, monitorowanie i dostosowanie wewnętrznych procesów oraz dokumentacji dotyczących przetwarzania danych osobowych w organizacji, jak też cykliczne szkolenia pracowników z zakresu bezpiecznego przetwarzania danych osobowych zminimalizują ryzyko wystąpienia niekorzystnych skutków kontroli.

Kancelaria WKB, przeprowadzając audyty identyfikujące ryzyka prawne związane z przetwarzaniem danych osobowych oraz wdrażając niezbędne procedury i dokumentację, wspiera organizacje przed ewentualnymi negatywnymi skutkami kontroli UODO, na każdym jej etapie.

W razie zainteresowania zachęcamy do kontaktu z Aleksandrą Jusik oraz Emilią Polańską.

Spółki składające wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego („KRS”) od dnia 1 października 2024 roku mają obowiązek wskazania w nim danych niezbędnych do utworzenia adresu do doręczeń elektronicznych. Będzie on tworzony automatycznie, po przekazaniu danych wskazanych we wniosku o wpis do Ministra Cyfryzacji.

Dla spółek wpisanych do KRS przed dniem 1 października 2024 r., termin na utworzenie adresu do doręczeń elektronicznych został odroczony do dnia 1 stycznia 2025 r.

ZAŁOŻENIA USTAWY O DORĘCZENIACH ELEKTRONICZNYCH

W dniu 18 listopada 2020 r. weszła w życie ustawa o doręczeniach elektronicznych (dalej „Ustawa”), której głównym założeniem jest ułatwienie prowadzenia korespondencji z podmiotami publicznymi poprzez zastąpienie dotychczasowej formy komunikacji za pomocą listów poleconych – formą elektroniczną.

Zgodnie z Ustawą, ostateczny termin na wdrożenie rozwiązań technicznych niezbędnych do korzystania z systemu e-doręczeń, a w konsekwencji – obowiązkowe utworzenie przez poszczególne podmioty adresu do doręczeń elektronicznych, powinien zostać określony specjalnym komunikatem Ministra Cyfryzacji w Dzienniku Ustaw RP.

Na podstawie ostatniego komunikatu Ministra Cyfryzacji z dnia 21 grudnia 2023 r., termin wdrożenia systemu e-doręczeń został przesunięty z 30 grudnia 2023 r. na dzień 1 października 2024 r. Począwszy od tej daty, wszystkie spółki składające wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców KRS zobowiązane będą do wskazania danych niezbędnych do utworzenia adresu do doręczeń elektronicznych. Natomiast, w przypadku spółek wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS przed tą datą, termin na utworzenie adresu do doręczeń elektronicznych upłynie w dniu 1 stycznia 2025 r. – Ustawa wskazuje bowiem, że podmioty niepubliczne wpisane do rejestru przedsiębiorców KRS przed dniem określonym w komunikacie Ministra Cyfryzacji obowiązane są do zrealizowania powyższego obowiązku w terminie 3 miesięcy od dnia określonego w tym komunikacie.

Należy przypomnieć, że termin na wdrożenie systemu e-doręczeń był już kilkukrotnie odraczany – ostatnia zmiana miała miejsce w dniu 21 listopada 2023 r. kiedy to Minister Cyfryzacji przesunął termin jego wdrożenia z 10 grudnia 2023 r. na dzień 30 grudnia 2023 r.

CZYM JEST ADRES DO DORĘCZEŃ ELEKTRONICZNYCH I JAK GO UTWORZYĆ

Adres do doręczeń elektronicznych stanowi narzędzie cyfrowe, którego głównym zadaniem jest możliwość przekazania korespondencji pomiędzy podmiotami określonymi w Ustawie, a podmiotem publicznym. Jest to więc elektroniczny odpowiednik listu poleconego za potwierdzeniem odbioru, będącego oficjalną drogą komunikacji z poszczególnymi urzędami w Polsce.

W przypadku spółek wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS przed dniem 1 października 2024 r. utworzenie adresu do e-doręczeń będzie mogło nastąpić poprzez stronę publicznego dostawcy: https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-adres-do-e-doreczen-u-publicznego-dostawcy-uslugi-e-doreczen. Należy również pamiętać o wyznaczeniu administratora skrzynki doręczeń oraz aktywacji adresu do e-doręczeń w bazie adresów elektronicznych („BAE”) poprzez Konto Przedsiębiorcy na stronie https://www.biznes.gov.pl/pl. Następnie, adres do e-doręczeń zostanie automatycznie przekazany z BAE do KRS, bez konieczności składania odrębnego wniosku w tym zakresie.

W przypadku spółek wpisywanych do rejestru przedsiębiorców KRS od dnia 1 października 2024 r. adres do e-doręczeń będzie tworzony automatycznie, po przekazaniu danych wskazanych we wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców KRS do Ministra Cyfryzacji.

BRAK UTWORZENIA ADRESU DO E-DORĘCZEŃ W TERMINIE

Aktualnie, przepisy Ustawy nie przewidują kary dla podmiotów zobowiązanych za brak posiadania adresu do doręczeń elektronicznych, a także zarejestrowania go w BAE. Z uwagi jednak na ryzyko nieotrzymania korespondencji od podmiotu publicznego drogą elektroniczną, zalecamy wypełnienie powyższego obowiązku w przewidzianych przez Ustawę terminach.

W razie jakichkolwiek pytań, zachęcamy do kontaktu z prawnikami z zespołu Prawa spółek i ładu korporacyjnego: Anną Wojciechowską i Kariną Chrostowską-Kozioł.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ.

W dniu 28 sierpnia 2023 roku Prezydent RP podpisał nowelizację ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw, w tym ustawy o ukształtowaniu ustroju rolnego („UKUR”), dnia 5 października 2023 roku nowelizacja weszła w życie. Nowelizacja ma przede wszystkim na celu doprecyzowanie i usprawnienie realizacji przepisów związanych z obrotem nieruchomościami rolnymi na rynku prywatnym. Poniżej przedstawiamy najważniejsze w naszej ocenie zmiany.

OGRANICZENIE STOSOWANIA PRZEPISÓW UKUR

PRAWO NABYCIA NIERUCHOMOŚCI ROLNYCH PRZEZ KOWR W WYNIKU PRZEKSZTAŁCENIA SPÓŁEK

ROZSZERZENIE PRAWA PIERWOKUPU I PRAWA NABYCIA PRZYSŁUGUJĄCEGO KOWR NA UDZIAŁY I AKCJE SPÓŁEK DOMINUJĄCYCH

DODATKOWY WYMÓG DOTYCZĄCY ZBYCIA NIERUCHOMOŚCI ROLNYCH NA RZECZ INNYCH PODMIOTÓW NIŻ ROLNIK INDYWIDUALNY

OBOWIĄZKI NABYWCY NIERUCHOMOŚCI ROLNEJ I WYJĄTKI OD REGUŁY

  1. co do której, po jej nabyciu, uchwalony został miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z którym nabyta nieruchomość jest przeznaczona na cele inne niż rolne,
  2. nabytej od małżonka w trakcie trwania małżeństwa – jeżeli nieruchomość ta
    co najmniej 5 lat przed nabyciem była własnością jednego z małżonków lub wchodziła w skład ich wspólności majątkowej małżeńskiej lub nabyte w wyniku podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa,
  3. nabytej przez zasiedzenie,
  4. nabytej w okresie od dnia 30 kwietnia 2016 r. do dnia 25 czerwca 2019 r. od osoby bliskiej.

ZGODA KOWR OGRANICZONA CZASOWO

PODSUMOWANIE

Wprowadzane zmiany z jednej strony nieco zmniejszają ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi dla osób fizycznych oraz ułatwią obrót nimi ze względu na ograniczenie zakresu nieruchomości, do których będą miały zastosowanie przepisy UKUR. W pozostałym zakresie zdecydowanie rozszerzają uprawnienia KOWR wobec akcji i udziałów w spółkach, wobec czego przeprowadzanie transakcji może być bardziej czasochłonne i skomplikowane.

ZACHĘCAMY DO KONTAKTU

W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do kontaktu z członkami zespołu nieruchomości
i procesu inwestycyjnego WKB: Martą Czarnecką i Martą Pałygą.

Alert można pobrać TUTAJ.

Am 16. August 2023 verabschiedete das polnische Parlament das Gesetz zur Änderung des Gesetzbuchs über die Handelsgesellschaften. Die Novelle sieht unter anderem die Einführung von Bestimmungen über grenzüberschreitende Umwandlungen und grenzüberschreitende Spaltungen von Gesellschaften innerhalb der EU-Mitgliedstaaten in die polnische Rechtsordnung vor. Die Bestimmungen zur Änderung des Handelsgesellschaftsgesetzes werden am 15. September 2023 in Kraft treten.

Mit der Änderung werden die Bestimmungen der Richtlinie (EU) 2019/2121 des Europäischen Parlaments und des Rates vom 27. November 2019 zur Änderung der Richtlinie (EU) 2017/1132 in Bezug auf grenzüberschreitende Umwandlungen, Verschmelzungen und Spaltungen („Richtlinie”) umgesetzt.

RECHTSLAGE VOR DER ÄNDERUNG

Nach dem aktuellen Rechtsstand enthält das polnische Gesetzbuch über die Handelsgesellschaften nur Bestimmungen über grenzüberschreitende Verschmelzungen, aber keine umfassende Regelung für grenzüberschreitende Umstrukturierungen, die Umwandlungen oder Spaltungen umfassen. Darüber hinaus stellen nach dem Urteil des Gerichtshofs der Europäischen Union vom 25. Oktober 2017 in der Rechtssache Polbud-Wykonawstwo sp. z o.o. in Liquidation (C-106/16) die geltenden Bestimmungen des Gesetzbuchs über die Handelsgesellschaften eine Beschränkung der im Vertrag über die Arbeitsweise der Europäischen Union verankerten Niederlassungsfreiheit dar, da sie die Verlegung des Sitzes einer polnischen Gesellschaft in einen anderen Mitgliedstaat von der Liquidation dieser Gesellschaft abhängig machen.

NEUE VORSCHRIFTEN ZU GRENZÜBERSCHREITENDEN UMWANDLUNGEN UND SPALTUNGEN

Die Änderung des Gesetzbuchs über die Handelsgesellschaften zur Umsetzung der Richtlinie wird zwei neue Arten von grenzüberschreitenden Transaktionen in die polnische Rechtsordnung einführen: die grenzüberschreitende Umwandlung und die grenzüberschreitende Spaltung von Gesellschaften.

Gemäß den verabschiedeten n Vorschriften soll eine grenzüberschreitende Umwandlung die Umwandlung einer polnischen Gesellschaft mit beschränkter Haftung, Aktiengesellschaft oder Kommanditgesellschaft auf Aktien in eine ausländische Gesellschaft, die dem Recht eines EU-Mitgliedstaates unterliegt, mit gleichzeitiger Verlegung zumindest vom eingetragenen Sitz in diesen Staat unter Beibehaltung der Rechtspersönlichkeit bedeuten.

Die zulässigen ausländischen Rechtsformen, in die eine polnische Gesellschaft grenzüberschreitend umwandeln kann, sind in Anhang II zur Richtlinie aufgeführt. Am Beispiel Deutschlands kann eine polnische Gesellschaft mit beschränkter Haftung, Aktiengesellschaft oder Kommanditgesellschaft auf Aktien in eine deutsche GmbH, AG oder KGaA umgewandelt werden, unter Ausschluss der anderen im deutschen Recht definierten Gesellschaftsformen.

Eine grenzüberschreitende Umwandlung hat zur Folge, dass der Sitz einer polnischen Gesellschaft in einen anderen Mitgliedstaat verlegt und ihre Rechtsform in eine ausländische umgewandelt wird, während ihre Rechtspersönlichkeit auf der Grundlage der Unternehmensfortführung erhalten bleibt.

Eine grenzüberschreitende Spaltung besteht dagegen in der Spaltung einer polnischen Gesellschaft mit beschränkter Haftung, Aktiengesellschaft oder Kommanditgesellschaft auf Aktien in zwei oder mehrere Gesellschaften, die dem Recht eines EU-Mitgliedstaates unterliegen, sofern mindestens zwei der an der Spaltung beteiligten Gesellschaften dem Recht verschiedener Mitgliedstaaten unterliegen.

Darüber hinaus gelten die neuen Vorschriften für grenzüberschreitende Spaltungen – nach dem Vorbild der Richtlinie – nur für Fälle von grenzüberschreitenden Spaltungen durch Übertragung des gesamten oder eines Teils des Vermögens einer polnischen Gesellschaft, die gespalten wird, auf eine oder mehrere in einem anderen Mitgliedstaat neu gegründete Gesellschaften. Sie sehen jedoch keine grenzüberschreitenden Spaltungen durch Übertragung des gesamten oder eines Teils des Vermögens der zu spaltenden polnischen Gesellschaft auf eine oder mehrere bereits in einem anderen Mitgliedstaat bestehende Gesellschaften vor.

Die zulässigen ausländischen Rechtsformen von Gesellschaften, die aus einer grenzüberschreitenden Spaltung hervorgehen können, sind in Anhang II der Richtlinie aufgeführt. Am Beispiel Deutschlands könnte eine polnische Gesellschaft mit beschränkter Haftung, Aktiengesellschaft oder Kommanditgesellschaft auf Aktien ihr Vermögen im Rahmen einer grenzüberschreitenden Spaltung auf neu gegründete deutsche Gesellschaften GmbH, AG oder KGaA übertragen, wobei die anderen im deutschen Recht definierten Gesellschaftsformen ausgeschlossen bleiben.

Eine grenzüberschreitende Spaltung hat zur Folge, dass das gesamte Vermögen der gespaltenen Gesellschaft im Wege der Gesamtrechtsnachfolge auf neu gegründete ausländische Gesellschaften übertragen wird, wobei die gespaltene Gesellschaft (im Falle einer vollständigen Spaltung) ihre rechtliche Existenz verliert. Eine Teilspaltung hingegen führt dazu, dass ein Teil des Vermögens der gespaltenen Gesellschaft auf eine neu gegründete ausländische Gesellschaft oder Gesellschaften im Wege der partiellen Gesamtrechtsnachfolge übertragen wird, während die gespaltene polnische Gesellschaft ihre rechtliche Existenz behält.

Leider lässt die Gegenüberstellung der polnischen Vorschriften und der Bestimmungen der Richtlinie Zweifel daran aufkommen, ob eine polnische einfache Aktiengesellschaft Gegenstand einer grenzüberschreitenden Umwandlung oder Spaltung sein kann.

Gemäß der Richtlinie enthalten die geplanten Vorschriften für grenzüberschreitende Spaltungen und Umwandlungen eine Reihe von Bestimmungen zum Schutz von Gläubigern, Minderheitsaktionären und Arbeitnehmern der umgewandelten Gesellschaft und der gespaltenen Gesellschaft.

Einer der wichtigsten Momente bei grenzüberschreitenden Umwandlungen und Spaltungen ist der Erlass einer Bescheinigung über die Zulässigkeit der Umwandlung oder Spaltung durch das Gericht des Landes, in dem die umzuwandelnde oder zu spaltende Gesellschaft ihren Sitz hat. Bis zur Erteilung dieser Bescheinigung richten sich das Verfahren und die Formalitäten im Zusammenhang mit der Umwandlung oder Spaltung nach dem Recht des Landes der umzuwandelnden oder zu spaltenden Gesellschaft. Sobald die Bescheinigung vorliegt, richten sich die weiteren Anforderungen und Formalitäten nach dem Recht der umgewandelten oder der übernehmenden Gesellschaft.

Darüber hinaus sehen die geplanten polnischen Rechtsvorschriften im Einklang mit den Bestimmungen der Richtlinie vor, dass grenzüberschreitende Umwandlungen und Spaltungen nicht für nichtig erklärt werden dürfen. Nach dem Datum der Umwandlung bzw. der Spaltung ist es nicht mehr möglich, den Beschluss über die grenzüberschreitende Umwandlung bzw. über die grenzüberschreitende Spaltung aufzuheben oder für nichtig zu erklären. Ferner wird es nicht möglich, die Gesellschaft im Verfahren nach Art. 21 des Gesetzbuchs über die Handelsgesellschaften aufzulösen.

SONSTIGE ÄNDERUNGEN

Die hier erörterte Novelle des Gesetzbuchs über die Handelsgesellschaften sieht auch Änderungen der aktuellen Bestimmungen über grenzüberschreitende Verschmelzungen sowie der Bestimmungen über inländische Verschmelzungen, Spaltungen und Umwandlungen vor.

Von besonderem Interesse ist in diesem Zusammenhang die geplante Einführung einer neuen Art der Spaltung, nämlich der Spaltung durch Ausgliederung, die darin besteht, dass ein Teil des Vermögens der zu spaltenden Gesellschaft auf eine oder mehrere bestehende oder neu gegründete Gesellschaften übertragen wird, und zwar gegen Anteile oder Aktien der übernehmenden Gesellschaft oder Gesellschaften, die von der zu spaltenden Gesellschaft übernommen werden. Dies ist eine im polnischen Recht bisher nicht existierende Lösung, die der deutschen „Ausgliederung” gemäß Artikel 123 Absatz 3 des Umwandlungsgesetzes entspricht.

Wenn Sie Fragen haben, können Sie sich an die Mitglieder des WKB German Desks wenden, die auf gesellschaftsrechtliche Fragen und insbesondere auf Unternehmens-umstrukturierungen spezialisiert sind – Anna Wojciechowska, Anna Fennig, Igor Socha.

Der News-Alert kann hier heruntergeladen werden. 

W dniu 16 sierpnia 2023 r. polski Parlament uchwalił ustawę zmieniającą Kodeks spółek handlowych. Nowelizacja przewiduje m.in. wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przepisów dotyczących transgranicznych przekształceń oraz transgranicznych podziałów spółek w ramach państw członkowskich Unii Europejskiej. Przepisy zmieniające Kodeks spółek handlowych wejdą w życie 15 września 2023 r.

Nowelizacja stanowić będzie implementację przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek („Dyrektywa”).

STAN PRAWNY PRZED NOWELIZACJĄ

W obecnym stanie prawnym polski Kodeks spółek handlowych zawiera przepisy dotyczące jedynie transgranicznych połączeń, brakuje w nim natomiast kompleksowej regulacji w przedmiocie transgranicznych reorganizacji obejmujących przekształcenia czy podziały.
Co więcej, zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 25 października 2017 r. w sprawie polskiej spółki Polbud-Wykonawstwo sp. z o.o. w likwidacji (C-106/16), aktualne przepisy Kodeksu spółek handlowych stanowią ograniczenie swobody przedsiębiorczości ustanowionej w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w zakresie, w jakim uzależniają one przeniesienie statutowej siedziby polskiej spółki do innego państwa członkowskiego od przeprowadzenia likwidacji przedmiotowej spółki.

NOWE PRZEPISY DOTYCZĄCE TRANSGRANICZNYCH PRZEKSZTAŁCEŃ I PODZIAŁÓW

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych stanowiąca implementację przepisów Dyrektywy wprowadzi do polskiego porządku prawnego dwa nowe typy operacji transgranicznych: transgraniczne przekształcenie oraz transgraniczny podział spółek.

Zgodnie z uchwalonymi przepisami, transgraniczne przekształcenie ma polegać na przekształceniu polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub spółki komandytowo-akcyjnej w spółkę zagraniczną podlegającą  przepisom państwa członkowskiego UE, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa, przy zachowaniu swojej osobowości prawnej.

Dopuszczalne zagraniczne formy prawne, w które może transgranicznie przekształcić się polska spółka określa Załącznik nr 2 do Dyrektywy. Na przykładzie Niemiec, polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub spółka komandytowo-akcyjna będzie mogła przekształcić się w niemiecką spółkę GmbH, AG lub KGaA, z wyłączeniem pozostałych typów spółek określonych prawem niemieckim.

Skutkiem transgranicznego przekształcenia będzie przeniesienie siedziby polskiej spółki do innego państwa członkowskiego oraz zmiana jej formy prawnej na zagraniczną, przy jednoczesnym zachowaniu swojej osobowości prawnej na zasadzie kontynuacji.

Natomiast transgraniczny podział ma polegać na podziale polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub spółki komandytowo-akcyjnej na dwie lub więcej spółek podlegających  przepisom państwa członkowskiego UE pod warunkiem, że co najmniej dwie ze spółek uczestniczących w podziale podlegają prawu różnych państw członkowskich.

Ponadto, nowe przepisy dotyczące transgranicznych podziałów – na wzór Dyrektywy – obejmują jedynie przypadki transgranicznych podziałów poprzez przeniesienie całego lub części majątku polskiej spółki dzielonej na spółkę lub spółki nowo utworzone w innym państwie członkowskim. Nie przewidują one natomiast transgranicznych podziałów poprzez przeniesienie całego lub części majątku polskiej spółki dzielonej na spółkę lub spółki już istniejące w innym państwie członkowskim.

Dopuszczalne zagraniczne formy prawne spółek utworzonych w wyniku transgranicznego podziału określa Załącznik nr 2 do Dyrektywy. Na przykładzie Niemiec, polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub spółka komandytowo-akcyjna mogłaby przenieść swój majątek w ramach transgranicznego podziału na nowo utworzoną niemiecką GmbH, AG lub KGaA, z wyłączeniem pozostałych typów spółek określonych prawem niemieckim.

Skutkiem transgranicznego podziału będzie przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na nowo utworzoną, zagraniczną spółkę lub spółki przejmujące na zasadzie sukcesji uniwersalnej, z jednoczesną utratą bytu prawnego przez spółkę dzieloną
(w przypadku pełnego podziału). Natomiast podział częściowy prowadzić będzie do przeniesienia część majątku spółki dzielonej na nowo utworzoną, zagraniczną spółkę lub spółki przejmujące na zasadzie sukcesji uniwersalnej częściowej, przy zachowaniu bytu prawnego przez polską spółkę dzieloną.

Niestety zestawienie polskich przepisów oraz przepisów Dyrektywy budzi wątpliwości czy transgranicznemu przekształceniu lub podziałowi może podlegać polska prosta spółka akcyjna.

Wzorem Dyrektywy, planowane przepisy o transgranicznych podziałach oraz przekształceniach zawierają szereg postanowień dotyczących ochrony wierzycieli, wspólników mniejszościowych oraz pracowników spółki przekształcanej oraz spółki dzielonej.

Jednym z kluczowych momentów transgranicznych przekształceń i podziałów będzie wydanie przez sąd państwa spółki przekształcanej lub spółki dzielonej zaświadczenia
o potwierdzającego dopuszczalność przekształcenia lub podziału. Do wydania przedmiotowego zaświadczenia, procedurę i formalności związane z przekształceniem lub podziałem regulować będzie prawo państwa spółki przekształcanej lub spółki dzielonej. Natomiast po uzyskaniu zaświadczenia, dalsze wymogi i formalności określać będzie prawo spółki przekształconej lub spółki przejmującej.

Ponadto, zgodnie z przepisami Dyrektywy, planowane polskie przepisy przewidują zakaz unieważniania dokonanych transgranicznych przekształceń i podziałów. Po odpowiednio dniu przekształcenia lub dniu podziału, nie będzie możliwości uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały o przekształceniu transgranicznym lub uchwały o podziale transgranicznym, a także nie będzie możliwe rozwiązanie spółki w trybie art. 21 KSH.

POZOSTAŁE ZMIANY

Omawiana nowelizacja Kodeksu spółek handlowych przewiduje również zmiany aktualnych przepisów o transgranicznych połączeniach, a także przepisów o krajowych połączeniach, podziałach oraz przekształceniach.

W tym zakresie szczególnie interesujące jest planowane dodanie nowego rodzaju podziału, mianowicie podziału przez wyodrębnienie, polegającego na  przez przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki przejmujące za udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących, które obejmuje spółka dzielona. Jest to rozwiązanie dotychczas nieistniejące w prawie polskim, odpowiadające niemieckiemu podziałowi przez wyodrębnienie („Ausgliederung”) przewidzianemu w art. 123 ust. 3 Umwandlungsgesetz.

W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do kontaktu z członkami WKB German Desk specjalizującymi się w zagadnieniach związanych z prawem spółek, w tym zwłaszcza reorganizacjami korporacyjnymi – Anną Wojciechowską, Anną Fennig lub Igorem Sochą.

Alert do pobrania możliwy jest w języku polskim oraz w języku niemieckim.

Po blisko dekadzie od przedstawienia przez Komisję Europejską projektu,
w dniu 23 listopada 2022 r. Parlament Europejski uchwalił Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2022/2381 w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków (dalej „Dyrektywa”), która ma na celu zapewnienie stosowania w Państwach Członkowskich zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn na rynku pracy, pod kątem warunków zatrudnienia, a także w rozwoju kariery.

Głównym celem Dyrektywy jest wprowadzenie zmian w ładzie korporacyjnym  dużych spółek publicznych, poprzez zobowiązanie Państw Członkowskich do zapewniania, aby w spółkach tych  przyjęto procedury nakierowane na osiągnięcie równowagi płci na najwyższych stanowiskach kierowniczych.

Wprawdzie Dyrektywa ma zostać implementowana do polskiego porządku prawnego do 28 grudnia 2024 r., jednak biorąc pod uwagę kadencyjność organów w spółkach, warto  przedsięwziąć wstępne kroki zmierzające do zmiany zasad ładu korporacyjnego już teraz, tak aby spółki były przygotowane do osiągnięcia parytetu określonego w Dyrektywie do połowy 2026 r.

PODMIOTY ZOBOWIĄZANE I ICH NOWE OBOWIĄZKI

Podmiotami zobowiązanymi do wprowadzenia ustalonych parytetów będą wyłącznie spółki publiczne, ale nie wszystkie – wyłączone zostały mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Wobec powyższego, spółki notowane na giełdzie, które zatrudniają powyżej 250 osób oraz których roczny obrót przekracza 50 mln EUR lub których całkowity bilans roczny przekracza 43 mln EUR będą zobowiązane wprowadzić zmiany w przyjętych zasadach ładu korporacyjnego, tak by zasady te uwzględniały:

Dyrektywa ma na celu zniwelowanie braku przejrzystości w procesie powoływania kandydatów na stanowiska dyrektorów wykonawczych i niewykonawczych (pełniących funkcje odpowiednio zarządcze i nadzorcze, co oznacza w polskim systemie prawnym odpowiednio członków zarządów i członków rad nadzorczych czy komisji rewizyjnych) poprzez wprowadzenie adekwatnych, jasno sformułowanych kryteriów wyboru na te stanowiska. Spółki objęte omawianym obowiązkiem będą zobowiązane do równego uznawania kompetencji, wiedzy i umiejętności, niezależnie od płci kandydata.

Wprowadzenie minimalnych standardów do procedury wyboru oraz obiektywnej, porównawczej oceny kwalifikacji kandydatów ma doprowadzić do zwiększenia równowagi płci na stanowiskach, które są kluczowe przy podejmowaniu najważniejszych decyzji inwestycyjnych i biznesowych w spółce.

Zdaniem Komisji Europejskiej tak wprowadzone kryteria zapewnią transparentność  procesów selekcji, tak aby kandydaci byli oceniani obiektywnie, na podstawie swoich indywidualnych zasług, niezależnie od płci.

Jednocześnie, w przypadku, gdy wynik „testu kompetencji, wiedzy i umiejętności” będzie identyczny dla kandydatów obydwu płci, spółka będzie zobowiązana powierzyć stanowisko kandydatowi płci niedostatecznie reprezentowanej.

Ponadto, na wniosek kandydata, który nie został wybrany, spółka jest zobowiązana ujawnić kryteria, które były podstawą wyboru, wraz z obiektywną oceną porównawczą kandydatów według tych kryteriów, a także konkretne względy, które w danym przypadku zdecydowały ostatecznie o wyborze kandydata nienależącego do mniejszości. Dyrektywa zobowiązuje także Państwa Członkowskie do wprowadzenia procedury odwoławczej od decyzji organu spółki do sądu lub innego właściwego organu.

ŚRODKI SŁUŻĄCE OSIĄGNIĘCIU CELÓW

Równość płci stanowi w prawie unijnym jedno z praw podstawowych, które podlega szczególnej ochronie. Zadaniem organów unijnych jest promowanie równej niezależności ekonomicznej kobiet i mężczyzn, niwelowanie różnic w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn, zwiększanie równowagi płci w procesie podejmowania decyzji oraz zachęcenie do równego podziału obowiązków opiekuńczych.

Problemem pozostaje jednak nierównomierna koncentracja kobiet i mężczyzn w różnych sektorach rynku pracy. Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) w maju 2023 roku opublikował zestawienie danych dotyczących liczby kobiet i mężczyzn na kluczowych stanowiskach decyzyjnych. Informacje te zostały podzielone wedle poszczególnych sektorów, jednak w każdym z nich można zauważyć znaczną dysproporcję pomiędzy udziałem kobiet a mężczyzn w procesie podejmowania najważniejszych decyzji gospodarczych. W 2023 r. udział kobiet w największych spółkach publicznych jako prezesek, członkiń zarządu lub przedstawicielek pracowników wyniósł zaledwie 34%.

Zgodnie z Dyrektywą, do dnia 30 czerwca 2026 r., duże spółki publiczne muszą osiągnąć jeden z wymienionych progów: co najmniej 40% stanowisk dyrektorów niewykonawczych (czyli pełniących funkcje nadzorcze) lub co najmniej 33% wszystkich stanowisk dyrektorskich (czyli zarówno dyrektorów nie wykonawczych, jak i wykonawczych) powinny zajmować osoby płci niedostatecznie reprezentowanej. Oznacza to, że spółki są zobowiązane dostosować skład osobowy swoich rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych oraz zarządów do powyższych wskaźników do połowy 2026 r.. W gestii krajowych ustawodawców pozostaje decyzja, który z powyższych parytetów będzie obowiązywał w danym Państwie Członkowskim.

CZAS PRZEWIDZIANY NA IMPLEMENTACJĘ

Aby osiągnąć równowagę płci jak najszybciej, przy jednoczesnym pozostawieniu spółkom publicznym odpowiedniego czasu na wprowadzenie niezbędnych rozwiązań, Państwa Członkowskie są zobowiązane implementować Dyrektywę do dnia 28 grudnia 2024 r., tak aby do 30 czerwca 2026 r. najpóźniej duże spółki publiczne wprowadziły odpowiednie parytety. Oznacza to, że warto rozważyć podjęcie działań przygotowawczych już teraz.

Przypomnijmy, że obecnie Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW 2021, do których stosowania zobowiązały się spółki publiczne notowane na GPW przewidują, że spółki te będą posiadać politykę różnorodności w zakresie składu personalnego zarządu oraz rady nadzorczej. Oznacza to, że spółka publiczna jest zobowiązana określić cele i kryteria różnorodności m.in. w takich obszarach jak płeć, wykształcenie, specjalistyczna wiedza, wiek czy doświadczenie zawodowe. W zakresie zróżnicowania pod względem płci, stosownie do Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW 2021, warunkiem zapewnienia różnorodności organów spółki publicznej jest udział mniejszości w danym organie na poziomie nie niższym niż 30%.

Podstawa prawna:

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2381 z dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków.

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami, prosimy o kontakt
z naszymi prawniczkami z zespołu prawa spółek i ładu korporacyjnego: Anną Wojciechowską, Aleksandrą Zbrzeżną i Aleksandrą Gromiec.

Alert można pobrać WKB – Legal Alert – Women on Boards.

WSTĘP

Obecnie Ukraina zaciekle broni swojej wolności i suwerenności zarówno na polu bitwy, jak i na frontach gospodarczych i społecznych. Wojna trwa ale,  z wiarą w zwycięstwo, ustawodawcy w Ukrainie pracują nad poprawą prawa, szczególnie w dziedzinie planowania urbanistycznego, rozumiejąc potrzebę odbudowy Ukrainy w przyszłości.

Jakie dokładnie są zmiany, o których powinny wiedzieć zagraniczne firmy planujące udział w procesie odbudowy Ukrainy?

REFORMA PLANOWANIA URBANISTYCZNEGO

Odnosi się to do obszernego projektu ustawy nr 5655, który został przyjęty przez Radę Najwyższą Ukrainy w grudniu 2022 r. i od tego czasu czeka na podpis prezydenta Ukrainy (dokument dostępny jest TUTAJ).

Projekt ustawy wywołał wiele kontrowersji w społeczeństwie i wśród samorządów lokalnych, ze względu na znaczne pozbawienie władz państwowych funkcji kontrolnych i przekazanie ich w ręce prywatne. Inicjatorzy projektu ustawy powołują się z kolei na potrzebę wyeliminowania korupcji w organach administracji rządowej, natomiast szerzej rozumiani działacze społeczni uważają, że mamy do czynienia z lobbyingiem dużych deweloperów.

Wśród głównych zmian są:

Należy wspomnieć, że nie jest publicznie dostępna ostateczna wersja dokumentu, który został przesłany do podpisu Prezydenta.

PARTNERSTWA PUBLICZNO – PRYWATNE

Partnerstwa publiczno-prywatne są szeroko stosowane w Europie, ale nie cieszą się dużym zainteresowaniem na Ukrainie. Podstawą prawną dla partnerstwa publiczno-prywatnego w Ukrainie jest ukraińska ustawa „O partnerstwie publiczno-prywatnym”. Zgodnie z obowiązującym prawem:

Mechanizm partnerstwa publiczno-prywatnego jest dobrze uregulowany i szczegółowo opisany w ukraińskim ustawodawstwie, ale niedociągnięciami są długotrwała procedura i przeszkody biurokratyczne.

Obecnie instytucja ta również podlega reformie. Reforma partnerstwa publiczno-prywatnego została przedstawiona w Lugano w lipcu 2022 r. w ramach Planu Modernizacji Ukrainy.

Kluczowym celem reformy jest uproszczenie procedury i skrócenie czasu potrzebnego na przygotowanie projektów. Jej status (projekt ustawy nr 7508 dostępny jest TUTAJ) to „przyjęty jako podstawa”. Oczekuje się, że przejdzie drugie czytanie, a następnie zostanie podpisany przez Prezydenta i opublikowany.

Śledzimy ten proces i oczekujemy, że partnerstwo publiczno-prywatne rozpocznie działanie z nowym podejściem biznesowym.

MORATORIUM NA PRZELEWY TRANSGRANICZNE W UKRAINIE

W dniu 24.02.2022 r. Narodowy Bank Ukrainy wprowadził moratorium na przelewy transgraniczne na okres stanu wojennego.

W szczególności, ukraińskim bankom zabrania się dokonywania transgranicznych przelewów środków z rachunków na Ukrainie na rachunki banków niebędących rezydentami w Ukrainie, zarówno w hrywnie, jak i w walucie obcej, z wyjątkiem przypadków opisanych w Uchwale.

W kontekście płatności za towary lub usługi budowlane, warto zauważyć, że istnieje Lista Importu Krytycznego (Uchwała Rady Ministrów nr 153 dostępna jest TUTAJ), która obejmuje towary, które mogą być importowane na Ukrainę i nie podlegają moratorium, tj. za takie towary lub usługi można swobodnie płacić z terytorium Ukrainy.

Tym samym, aby bezpiecznie dostarczyć np. towary budowlane na Ukrainę i otrzymać za nie zapłatę, należy sprawdzić, czy ten konkretny towar znajduje się na zatwierdzonej Liście Importu Krytycznego. Lista ta jest dość obszerna, ale nadal zaleca się sprawdzenie, a nawet potwierdzenie informacji w Służbie Celnej. Jest to również istotne, ponieważ lista jest stale zmieniana, na przykład podczas wojny pozycje na liście były zmieniane ponad 30 razy.

Ze skutkiem od dnia 16.06.2023 r. przedmiotowa uchwała została zmieniona w taki sposób, że ograniczenie nie ma zastosowania do przekazywania środków pieniężnych w celu wykonania zobowiązań dłużnych wobec nierezydenta z tytułu kredytu, pożyczki lub zwrotnej pomocy finansowej, jeżeli taki kredyt jest udzielany z udziałem MIF lub z udziałem zagranicznej agencji kredytów eksportowych (np. KUKE) lub państwa obcego za pośrednictwem upoważnionej osoby lub banku (jeżeli państwo jest jego akcjonariuszem).

W dniu 20.06.2023 r. wprowadzono kolejną poprawkę w celu rozszerzenia „okna możliwości” dla transgranicznych transferów środków z Ukrainy.

W szczególności zakaz ten nie ma zastosowania do transgranicznych transakcji przelewów pieniężnych w ramach wypełniania zobowiązań wynikających z pożyczki otrzymanej przez rezydenta Ukrainy od nierezydenta, o ile spełnione są następujące warunki:

Bank jest odpowiedzialny za monitorowanie zgodności z maksymalnymi kwotami płatności.

PODSUMOWANIE

W ujęciu ogólnym, Ukraina uruchomiła zakrojony na szeroką skalę proces udoskonalania ustawodawstwa, mający na celu uproszczenie i przyspieszenie procesów wymaganych do przywrócenia uszkodzonych obiektów infrastruktury, które ucierpiały w wyniku agresji wojskowej Federacji Rosyjskiej. Poprawki mają na celu zwiększenie stabilności gospodarczej, wzmocnienie gwarancji dla biznesu, przejrzystości wszystkich procesów i wyeliminowanie korupcji.

W razie jakichkolwiek pytań lub konieczności uzyskania dodatkowej porady, prosimy o kontakt z autorką alertu, Hanną Yankovską z zespołu Eastern Desk WKB.

Alert można pobrać TUTAJ.

Alert dostępny jest także w języku ukraińskim TUTAJ.

INSOLVENZPRÜFUNGEN NACH POLNISCHEM RECHT

Das polnische Insolvenz- und Sanierungsrecht sieht zwei verschiedene Insolvenztests zur Prüfung der Zahlungsunfähigkeit eines Schuldners:

  1. Der Schuldner ist nicht mehr in der Lage, seine Geldschulden bei Fälligkeit zu begleichen (Liquiditätsinsolvenztest);

Der Liquiditätsinsolvenztest ist der wichtigste Test für die Zahlungsunfähigkeit eines Schuldners, der sowohl für natürliche als auch für juristische Personen gilt.

Es wird vermutet, dass ein Schuldner nicht mehr in der Lage ist, seine Geldschulden bei Fälligkeit zu begleichen, wenn der Verzug bei der Zahlung s drei Monate überschreitet.

oder

  1. Die Geldschulden übersteigen den Wert der Aktiva während eines ununterbrochenen Zeitraums von mehr als vierundzwanzig Monaten (Bilanzinsolvenztest).

Der Bilanzinsolvenztest ist nur auf juristische Personen (einschließlich Kapital- und Personengesellschaften) anwendbar.

Es wird vermutet, dass die Verbindlichkeiten des Schuldners sein Vermögen übersteigen, wenn die Bilanzverbindlichkeiten (ohne Finanzrücklagen und Verbindlichkeiten gegenüber verbundenen Unternehmen) den Wert der Aktiva des Schuldners übersteigen und dieser Zustand länger als vierundzwanzig Monate andauert. Bei dem Bilanzinsolvenztest werden u. a. künftige Verbindlichkeiten und Verbindlichkeiten gegenüber den Gesellschaftern oder Aktionären, die sich aus einem Darlehen oder einem anderen Rechtsgeschäft mit ähnlicher Wirkung aus den letzten fünf Jahren ergeben, nicht mitgerechnet.

INSOLVENZBEZOGENE VERPFLICHTUNGEN DER GESCHÄFTSFÜHRER BZW. VORSTANDSMITGLIEDER POLNISCHER GESELLSCHAFTEN UND DIE DAMIT VERBUNDENE HAFTUNG

Pflicht zur fristgerechten Stellung eines Insolvenzantrags

Ein Schuldner, bei dem es sich um einen Unternehmer handelt, ist verpflichtet, innerhalb von 30 (dreißig) Tagen nach Eintritt seiner Zahlungsunfähigkeit einen Insolvenzantrag zu stellen (bei juristischen Personen muss einer der beiden Insolvenztests erfüllt sein).

Im Falle der juristischen Personen in Polen obliegt die Pflicht, innerhalb der genannten Frist einen Insolvenzantrag zu stellen, jedem Mitglied der Geschäftsführung bzw. des Vorstands der Gesellschaft, und zwar unabhängig davon, ob es direkt an der laufenden Geschäftsführung des Unternehmens beteiligt ist oder ob die Zuständigkeiten unter den Geschäftsführern bzw. den Vorstandsmitgliedern der Gesellschaft intern aufgeteilt sind.

Im Gegensatz zu anderen Rechtsordnungen lässt der polnische Gesetzgeber den Geschäftsführern/Vorstandsmitgliedern keinen Spielraum, sich der Anmeldung zu entziehen, wenn sie vernünftigerweise davon ausgehen können, dass die Fortsetzung der Geschäftstätigkeit der Gesellschaft den Gläubigern nicht zum Nachteil gereichen wird oder dass die Zahlungsfähigkeit langfristig wiederhergestellt wird.

Haftung für die Schulden der Gesellschaft und für Schäden, die den Gläubigern zugefügt werden

Die Geschäftsführer einer polnischen Gesellschaft mit beschränkter Haftung und die Vorstände einer einfachen Aktiengesellschaft können persönlich für die Schulden der Gesellschaft haften, wenn sich die Vollstreckung gegen die Gesellschaft als unwirksam erweist, es sei denn, sie weisen nach, dass (i) rechtzeitig ein Insolvenzantrag gestellt wurde oder alternativ das Sanierungsverfahren innerhalb dieser Frist eröffnet wurde, (ii) sie kein Verschulden an der verspäteten Antragstellung hatten oder (iii) den Gläubigern des Unternehmens trotz Nichterfüllung der Insolvenzantragspflicht kein Schaden entstanden ist.

Darüber hinaus kann das Versäumnis, rechtzeitig einen Insolvenzantrag zu stellen, auch die Haftung gegenüber den Gläubigern des Schuldners für Schäden auslösen. Diese Art der Haftung gilt für die Mitglieder der Geschäftsführung bzw. des Vorstands aller Gesellschaften. Es wird davon ausgegangen, dass der Schaden eines Gläubigers dem Wert seiner unbefriedigten Forderung entspricht.

Haftung für Steuern und Sozialversicherungsbeiträge

Darüber hinaus können die Mitglieder der Geschäftsführung bzw. des Vorstands einer polnischen Gesellschaft mit beschränkter Haftung, einer einfachen Aktiengesellschaft oder einer Aktiengesellschaft für die Steuer- und Sozialversicherungsrückstände der von ihnen geleiteten Gesellschaft haften, wenn sich die Vollstreckung in das Vermögen der Gesellschaft als teilweise unwirksam erweist, es sei denn, sie weisen nach, dass (i) der Insolvenzantrag rechtzeitig gestellt wurde oder alternativ das Sanierungsverfahren zu diesem Zeitpunkt eröffnet wurde; oder (ii) sie kein Verschulden an der verspäteten Antragstellung trifft.

Es ist darauf hinzuweisen, dass die Verwaltungsgerichte, die über die Haftung der Mitglieder der Geschäftsführung bzw. des Vorstands  für öffentliche Abgaben entscheiden, eine weitaus strengere Rechtsauslegung zugunsten der Interessen der öffentlichen Hand vornehmen.

Ein Geschäftsführer bzw. Vorstandsmitglied kann von der Haftung befreit werden, wenn er den zuständigen Behörden jene Vermögenswerte der Gesellschaft mitteilt, die für eine erfolgreiche Befriedigung eines überwiegenden Teils der öffentlichen Abgaben verwendet werden können, was in der Praxis äußerst selten möglich ist.

Strafrechtliche und quasi-strafrechtliche Verantwortlichkeit für eine fehlende oder verspätete Insolvenzanmeldung

Stellt ein Geschäftsführer bzw. Vorstandsmitglied den Insolvenzantrag nicht rechtzeitig, kann es zur strafrechtlichen Verantwortlichkeit des Geschäftsführers bzw. Vorstandsmitglieds und/oder eines Liquidators der Gesellschaft nach dem Handelsgesellschaftsgesetzbuch, dem Strafgesetzbuch bzw. unter bestimmten Umständen nach dem Steuerstrafgesetzbuch führen. Zu den möglichen Strafen gehören Geldstrafen, Freiheitseinschränkungen oder sogar Freiheitsstrafen. Bisher wurden allerdings strafrechtliche Sanktionen gegen Manager, die ihre insolvenzrechtlichen Pflichten verletzten, nicht häufig verhängt.

Es sei darauf hingewiesen, dass das polnische Strafgesetzbuch auch eine Reihe von Straftaten vorsieht, die im Zusammenhang mit der Insolvenz begangen werden können, wie z. B. betrügerische Vermögensübertragungen oder selektive Rückzahlung von Schulden. Diese dürfen die Geschäftsführer bzw. Vorstandsmitglieder, die in der Notlage vor der Insolvenzanmeldung nach Auswegen suchen, nicht außer Acht lassen.

Darüber hinaus kann eine verspätete Antragstellung eine quasi strafrechtliche Verantwortlichkeit der Geschäftsführer bzw. Vorstandsmitglieder auslösen, indem ihnen für 1 bis 10 Jahre gerichtlich verboten wird, eine Geschäftstätigkeit auszuüben oder als Mitglied der Geschäftsführung/des Vorstands und/oder des Aufsichtsrats von juristischen Personen tätig zu sein.

Scheingeschäftsführer (Shadow directors)

Das polnische Recht kennt das Konzept eines Scheingeschäftsführers nicht. Hier gibt es lediglich die Ausnahme, dass eine Person, die das Vermögen eines Schuldners tatsächlich verwaltet und wesentlich dazu beiträgt , dass ein Insolvenzantrag nicht innerhalb der gesetzlichen Frist gestellt wird, quasi strafrechtlich haftbar gemacht werden kann (Verbot der Ausübung einer Geschäftstätigkeit).

AUSSETZUNG DER INSOLVENZANMELDUNG WEGEN COVID

Durch Ausbruch der COVID-19-Pandemie im Jahr 2020 wurden spezifische Regelungen in das polnische Recht eingeführt, um Unternehmen vor den schwerwiegenden Folgen der Pandemie zu schützen. Hierzu gehörte eine begrenzte Aussetzung der Insolvenzanmeldepflicht.

Die 30-tägige Insolvenzantragsfrist für Schuldner, deren Zahlungsunfähigkeit (i) während des von der Regierung verkündeten Zustands der Epidemie oder der epidemischen Bedrohung und (ii) als Folge von COVID-19 eintrat, wurde bis zur Aufhebung des Zustands der Epidemie und der epidemischen Bedrohung auf dem Gebiet Polens ausgesetzt (dann würde die 30-tägige Antragsfrist wieder erneut  laufen).

Der von der Regierung ausgerufene Zustand der epidemischen Bedrohung endete am 30. Juni 2023, was bedeutet, dass die Geschäftsführer bzw. Vorstandsmitglieder polnischer Gesellschaften, die bis Ende Juni 2023 unter Berufung auf die Ausnahmeregelung zahlungsunfähig geworden sind, bis zum 30. Juli 2023 Zeit haben, die Insolvenz anzumelden, um persönlicher Haftung zu entgehen.

Es ist schwer festzustellen, wie viele Manager sich bewusst dafür entschieden haben, den entsprechenden Insolvenzantrag nicht zu stellen. Die Prämissen für die Verschiebung des Antrags ließen Zweifel an ihrer Anwendung in komplexeren Fällen aufkommen, in denen die COVID-Pandemie nicht der einzige Grund für die Insolvenz sein könnte.

Da die Insolvenz jedoch während des von der Regierung ausgerufenen epidemischen Zustands bzw. der epidemischen Bedrohung eingetreten ist, wird davon ausgegangen, dass sie auf die COVID-Pandemie zurückzuführen ist. Dies bietet allen Geschäftsführern bzw.  Vorstandsmitgliedern polnischer Unternehmen, die (bewusst oder unbewusst) innerhalb von 30 Tagen ab Insolvenz der Gesellschaft keinen entsprechenden Antrag gestellt haben, eine Chance.

WAS SOLLTEN DIE GESCHÄFTSFÜHRER BZW. VORSTANDSMITGLIEDER DER POLNISCHEN GESELLSCHAFTEN PRÜFEN ODER TUN, UM EINE PERSÖNLICHE HAFTUNG ZU VERMEIDEN?

Erstens wird den Managern polnischer Gesellschaften empfohlen, zu prüfen, ob einer der Insolvenztests für ihre Unternehmen erfüllt ist. Während die Erfüllung des Liquiditätstests nur selten übersehen werden kann, kann die Erfüllung des Bilanztests leicht über Monate oder Jahre hinweg unbemerkt bleiben, da sie sich möglicherweise nicht auf das Tagesgeschäft des polnischen Unternehmens auswirkt. Dies gilt insbesondere dann, wenn die für die Fortführung der Geschäftstätigkeit erforderliche Liquidität von der Muttergesellschaft oder durch externe Finanzierung auf Gruppenebene bereitgestellt wird. Daher wird dringend empfohlen, einen Bilanzinsolvenztest auf der Grundlage von 24-Monats-Datendurchzuführen.

Stellt es sich zweitens heraus, dass der Insolvenztest in Bezug auf eine bestimmte Gesellschaft erfüllt ist, sind die möglichen Maßnahmen unter den nach polnischem Recht verfügbaren Instrumenten zu untersuchen. Die Wahl einer entsprechenden Lösung hängt von der Schuldenstruktur und der Liquiditätslage einer bestimmten Gesellschaft ab. Im Allgemeinen können aber die Geschäftsleiter Folgendes in Betracht ziehen (i) Umschuldung; (ii) Umstrukturierung der Gesellschaft durch einen freiwilligen Umtausch von Schulden in Eigenkapital; oder (iii) Einleitung eines der vier verfügbaren gerichtlich überwachten Umstrukturierungsverfahren.

Es sei darauf hingewiesen, dass es je nach den Umständen für die Geschäftsführer/Vorstandmitglieder auch ratsam sein kann, parallel zur Umsetzung anderer Umstrukturierungsoptionen einen Insolvenzantrag zu stellen. Insbesondere wenn ein formeller Umstrukturierungsweg eingeschlagen werden soll, wird der Insolvenzantrag in der Regel gestellt, um die Laufzeit der Haftung eines Managers zu stoppen, während der Umstrukturierungsantrag vorbereitet wird. Da die Umstrukturierungsverfahren nach polnischem Recht Vorrang haben, wäre das Insolvenzgericht verpflichtet, über den Umstrukturierungsantrag zuerst oder zusammen mit dem Insolvenzantrag zu entscheiden.

WELCHE RISIKEN SOLLTEN GESCHÄFTSLEUTE IN POLEN KENNEN UND WAS KÖNNEN SIE TUN, UM DIESE ZU MINDERN?

In Anbetracht der obigen Ausführungen ist damit zu rechnen, dass bei den polnischen Insolvenzgerichten vermehrt Insolvenzanträge gestellt und von den polnischen Gesellschaften Umstrukturierungsverfahren eingeleitet werden.

Obwohl es unwahrscheinlich ist, dass dies zu einer massiven Insolvenzwelle führen wird (in den meisten Fällen werden ja wohl Umstrukturierungsanträge gestellt), empfehlen wir auf jeden Fall erhöhte Vorsicht bei der Solvenzüberwachung der polnischen Geschäftspartner, da deren Insolvenz und/oder Umstrukturierung ihre Geschäftsbeziehungen erheblich beeinträchtigen kann.

Erstens kann den Schuldnern in einem Insolvenz- und/oder Umstrukturierungsverfahren das Recht entzogen werden, das Vermögen der Gesellschaft zu verwalten. Die Verwaltung würde in diesem Fall dem gerichtlich bestellten Treuhänder oder Verwalter übertragen. Selbst wenn der Schuldner im Besitz des Vermögens bleibt, werden alle Handlungen, die über den normalen Geschäftsbetrieb hinausgehen, von dem gerichtlich bestellten Verwalter überwacht. Der Verwalter kann auch in der Zeit zwischen dem entsprechenden Antrag und der Eröffnung des Insolvenzverfahrens bestellt werden. Dies kann sich auf die Fähigkeit des Schuldners auswirken, verbindliche Verträge abzuschließen und/oder sie sogar zu kündigen.

Zweitens können sowohl im Insolvenz- als auch im Sanierungsverfahren bestimmte Handlungen des Schuldners vor der Verfahrenseröffnung für ungültig und/oder unwirksam befunden werden. Die zuständige gerichtlich bestellte Behörde, die die Masse verwaltet, hat das Recht, nicht vollständig erfüllte Verträge aus der Zeit vor der Verfahrenseröffnung zu kündigen.

Andererseits sieht das polnische Sanierungsrecht vor, dass die andere Vertragspartei für die Dauer des Umstrukturierungsverfahrens u.a. Mietverträge über Immobilien, in denen das zu sanierende Unternehmen tätig ist, Leasingverträge, Garantieverträge, Verträge über die Gewährung von Lizenzen an den Schuldner und/oder andere Verträge von grundlegender Bedeutung für die Geschäftstätigkeit des Schuldners ohne Zustimmung des Gläubigerrats (ein kollektives Gremium, das die Gläubiger im Umstrukturierungsverfahren vertritt) nicht wirksam kündigen kann. Der gerichtlich bestellte Sachwalter oder Verwalter sollte innerhalb von drei Wochen nach Eröffnung des Restrukturierungsverfahrens eine Liste solcher unkündbaren Verträge erstellen, die in die letztgenannte Kategorie fallen. Andere Parteien solcher Verträge haben keine rechtlichen Möglichkeiten, gegen ihre Aufnahme in eine solche Liste Einspruch zu erheben. Beachten Sie, dass diese sehr weit gefasste Kategorie von Verträgen erst am 1. Dezember 2021 hinzugefügt wurde, so dass es keine etablierte Praxis in diesem Bereich gibt. Daher besteht für alle Verträge, die mit Schuldnern geschlossen werden, die sich in einem polnischen Umstrukturierungsverfahren befinden, die Gefahr, dass sie für die Dauer des Umstrukturierungsverfahrens (das oft zwei bis drei Jahre dauert) unkündbar werden.

Da die oben genannten Beschränkungen für die Beendigung von Verträgen mit zu sanierenden Schuldnern jedoch erst ab Eröffnung des Umstrukturierungsverfahrens gelten, ist es möglich, bestimmte Maßnahmen zu ergreifen, um diese Risiken von der Antragstellung bis zur tatsächlichen Eröffnung des Verfahrens (dies nimmt oft mehr als 6 Monate in Anspruch) zu mindern.

Daher empfehlen wir eine kontinuierliche Überwachung der Eintragungen im zentralen Schuldnerregister, in dem alle Anträge auf Insolvenz- und Umstrukturierungsverfahren in Bezug auf Gesellschaften mit Sitz in Polen offengelegt werden und öffentlich zugänglich sind.

Wenn Sie Fragen zu einem der oben genannten Themen haben, wenden Sie sich bitte an unser Umstrukturierung und Insolvenz Team oder German Desk: Klaudia Frątczak-Kospin, Anna Wojciechowska, Anna Fennig und Anna Oleś.

W dniu 29 marca 2023 r. Komisja Europejska przyjęła projekt dyrektywy w sprawie szerszego wykorzystania i aktualizacji narzędzi i procesów cyfrowych w ramach prawa spółek (dalej: „dyrektywa”). Celem dyrektywy jest ułatwienie transgranicznej działalności spółek poprzez:

  1. zmniejszenie biurokracji i obciążeń administracyjnych w szczególności podczas zakładania spółek zależnych lub oddziałów w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz 
  2. zwiększenie przejrzystości i zaufania do przedsiębiorców transgranicznych.

Cele te mają zostać osiągnięte poprzez wprowadzenie narzędzi cyfrowych ułatwiających działalność transgraniczną spółek, tj.: unijnego certyfikatu spółki zawierającego podstawowe informacje o spółce czy wielojęzycznego, ujednoliconego wzoru unijnego cyfrowego pełnomocnictwa uznawanego we wszystkich państwach członkowskich.

Ponadto dyrektywa wprowadzi tzw. „zasadę jednorazowości”, dzięki której spółki zakładające oddziały lub spółki zależne w innych państwach członkowskich nie będą musiały zgłaszać do rejestrów tych państw własnych danych, wcześniej ujawnionych w krajowych rejestrach działalności gospodarczej. Dane te będą wymieniane za pośrednictwem unijnego systemu integracji rejestrów przedsiębiorstw (BRIS), który zostanie połączony z systemem integracji rejestrów beneficjentów rzeczywistych (BORIS) oraz systemem wzajemnego połączenia rejestrów upadłości (IRI), a także będzie zawierał większą ilość informacji o spółkach.

Zniesiony zostanie również wymóg uzyskiwania legalizacji (apostille) m.in. w odniesieniu do poświadczonych za zgodność z oryginałem kopii dokumentów i informacji dotyczących spółek uzyskanych z rejestrów czy aktów notarialnych.

W ocenie Komisji Europejskiej proponowane narzędzia i procesy cyfrowe mają ułatwić ekspansję zagraniczną małym i średnim przedsiębiorstwom, które zazwyczaj nie dysponują takimi zasobami finansowymi i administracyjnymi jak duże spółki, a przez to trudniej jest im obecnie prowadzić działalność transgraniczną.

Projekt dyrektywy jest obecnie przedmiotem obrad w Parlamencie Europejskim i Radzie. Jeśli zostanie on przyjęty i dyrektywa wejdzie w życie, państwa członkowskie będą miały dwa lata na wdrożenie jej przepisów w prawie krajowym. 

 

ZASADA JEDNORAZOWOŚCI

Głównym celem dyrektywy jest ułatwienie zakładania spółek zależnych i oddziałów w innych państwach członkowskich. W ocenie Komisji Europejskiej ograniczenie formalności związanych z wykorzystywaniem informacji o spółkach w sytuacjach transgranicznych ma sprawić, że ich ekspansja zagraniczna będzie mniej czasochłonna i bardziej opłacalna.

Odpowiedzią na dotychczasowe problemy spółek ma być tzw. „zasada jednorazowości”, dzięki której spółki nie musiałyby przedkładać w innym państwie członkowskim informacji i danych, które zostały już przez nie raz podane i wpisane do krajowego rejestru działalności gospodarczej. Przykładowo, jeśli polska spółka chciałaby otworzyć spółkę zależną lub oddział w innym państwie członkowskim, nie będzie ona musiała przedkładać organom tego państwa swoich danych i informacji znajdujących się już w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Zgodnie bowiem z „zasadą jednorazowości” rejestr państwa członkowskiego, w którym ma zostać utworzona spółka zależna lub oddział spółki – matki zarejestrowanej w innym kraju UE powinien otrzymać takie informacje drogą elektroniczną od rejestru państwa członkowskiego, w którym zarejestrowana jest spółka – matka, z wykorzystaniem systemu integracji rejestrów (BRIS). Ponadto krajowe rejestry działalności gospodarczej zostaną zobowiązane do udostępniania gromadzonych informacji każdemu organowi, jednostce lub osobie upoważnionej na mocy prawa krajowego do zajmowania się jakimkolwiek aspektem tworzenia spółki zależnej lub oddziału.

Przyjęcie dyrektywy ma również doprowadzić do tego, aby informacje o spółkach dostępnych w różnych państwach członkowskich były porównywalne oraz by możliwe było znalezienie odpowiednich informacji o spółkach na poziomie unijnym, bez konieczności sięgania do rejestrów krajowych. Integracja krajowych rejestrów z unijnym systemem BRIS nie tylko ułatwi wyszukiwanie danych o spółkach z innych państw członkowskich, ale również ograniczy potrzebę przedkładania przez spółki dokumentów zawierających informacje znajdujące się już w unijnym rejestrze.

Dodatkowo zintegrowanie krajowych rejestrów, co do zasady udostępniających dane jedynie w języku urzędowym danego państwa członkowskiego, z unijnym systemem integracji rejestrów przedsiębiorstw (BRIS), dostępnym we wszystkich językach urzędowych UE, ułatwi korzystanie z tych danych, w szczególności bez konieczności zlecania ich dodatkowego tłumaczenia.

 

NOWE CYFROWE NARZĘDZIA: UNIJNY CERTYFIKAT SPÓŁKI I UJEDNOLICONE PEŁNOMOCNICTWO

Ułatwienie działalności transgranicznej spółek ma nastąpić przede wszystkim poprzez wprowadzenie następujących cyfrowych narzędzi:

Komisja podkreśla, że spółki powinny mieć możliwość udowodnienia za pomocą prostych i wiarygodnych narzędzi uznawanych transgranicznie przez wszystkie państwa członkowskie, że zostały założone w jednym z nich. Takim narzędziem ma być w szczególności cyfrowy unijny certyfikat spółki zawierający podstawowe informacje o spółce, dostępny we wszystkich językach urzędowych UE. Spółki będą mogły wykorzystywać go do różnych celów, w tym na potrzeby procedur administracyjnych przed organami krajowymi czy postępowań sądowych w innych państwach członkowskich, a także przed instytucjami i organami Unii Europejskiej.

Unijny certyfikat spółki będzie co do zasady wydawany i uwierzytelniany przez krajowe rejestry działalności gospodarczej i będzie zawierał m.in. informacje o firmie i siedzibie spółki, a także dane osób uprawnionych do jej reprezentacji. Będzie go również można uzyskać za pośrednictwem unijnego systemu integracji rejestrów.

Unijny certyfikat spółki będzie wydawany zarówno na wniosek spółki, której dotyczy, jak i osób trzecich. Państwa członkowskie będą mogły pobierać z tego tytułu opłaty, jednak spółki powinny mieć możliwość uzyskania co najmniej raz w roku swojego własnego certyfikatu w sposób bezpłatny.

Certyfikat powinien być uznawany we wszystkich państwach członkowskich UE jako rozstrzygający dowód dotyczący założenia spółki i potwierdzenie jej danych.

Kolejnym cyfrowym narzędziem ułatwiającym działalność transgraniczną spółek ma być unijne ujednolicone cyfrowe pełnomocnictwo, będące wielojęzycznym unijnym wzorem. Spółki działając transgranicznie będą mogły z niego korzystać, aby upoważnić daną osobę do ich reprezentacji. Będzie ono zawierało minimalne obowiązkowe informacje. Takie pełnomocnictwo powinno być sporządzone i odwoływane zgodnie z krajowymi wymogami prawnymi i formalnymi. Będzie ono miało wyłącznie formę cyfrową i będzie uwierzytelniane m.in. przy użyciu elektronicznych podpisów kwalifikowanych.

Spółka, chcąc korzystać z unijnego pełnomocnictwa, będzie zobowiązana do złożenia go w rejestrze działalności gospodarczej. Dzięki temu osoby trzecie, które wykażą swój uzasadniony interes prawny, będą mogły się z nim zapoznać za pośrednictwem właściwego rejestru. Narzędzie to może być przydatne dla notariuszy, instytucji kredytowych i finansowych, właściwych organów czy adwokatów i radców prawnych, którzy będą mogli w ten sposób potwierdzić istnienie cyfrowego pełnomocnictwa.

Unijne cyfrowe pełnomocnictwo będzie honorowane we wszystkich państwach członkowskich UE jako dowód upoważnienia danej osoby do reprezentowania spółki w sposób określony w tym dokumencie.

ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU LEGALIZACJI DOKUMENTÓW

Dyrektywa ma ponadto zobowiązać państwa członkowskie do zapewnienia, aby m.in. kopie dokumentów poświadczonych przez rejestry działalności gospodarczej za zgodność z oryginałem czy akty notarialne i dokumenty administracyjne były zwolnione z wszelkich form legalizacji lub podobnych formalności.

W szczególności przed posłużeniem się jednym z ww. dokumentów w innym państwie członkowskim podmioty działające transgraniczne nie będą musiały uzyskiwać apostille, tj. urzędowego poświadczenia dokumentu krajowego potwierdzającego m.in. podpis i charakter, w jakim działała osoba, która go podpisała. Zwolnieniem z obowiązku legalizacji mają być objęte te dokumenty, które potrzebne są do zakładania spółek oraz rejestracji ich oddziałów w innym państwie członkowskim UE, a także do przekształceń transgranicznych, połączeń i podziałów.

Zwolnienie z konieczności legalizacji dokumentów znacząco przyspieszy wszelkie procesy związane z działalnością transgraniczną spółek, w tym w szczególności te związane zakładaniem spółek zależnych lub oddziałów w innych państwach członkowskich UE.

ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU PRZYSIĘGŁEGO TŁUMACZENIA DOKUMENTÓW

Dokumenty założycielskie spółek, szczególnie należących do transgranicznych grup kapitałowych czy nastawionych na działalność w kilku krajach, są niejednokrotnie sporządzane w co najmniej dwóch językach. Jednym z nich jest często powszechnie rozumiany język urzędowy Unii Europejskiej (np. język angielski). Dodatkowo spółki nierzadko dobrowolnie publikują na swoich stronach internetowych tłumaczenie swojego aktu założycielskiego na taki język.

W związku z powyższym, a także z uwagi na fakt, że dane o spółkach mają być przechowywane w rejestrach w formacie nadającym się do ich maszynowego tłumaczenia, wymóg uzyskiwania tłumaczeń przysięgłych aktów założycielskich i innych dokumentów znajdujących się w rejestrze działalności gospodarczej ma zostać ograniczony do tych, które zostaną uznane przez państwa członkowskie za absolutnie koniecznie. Tytułem przykładu, państwa członkowskie nadal będą mogły wymagać przedkładania tłumaczeń przysięgłych ww. dokumentów w ramach postępowań sądowych.

ZWIĘKSZENIE WIARYGODNOŚCI I AKTUALNOŚCI INFORMACJI O SPÓŁKACH DOSTĘPNYCH NA POZIOMIE UNIJNYM

Dyrektywa ma doprowadzić również do zwiększenia przejrzystości i zaufania do przedsiębiorców działających transgranicznie. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez zapewnienie większej dokładności, aktualności i wiarygodności danych o spółkach w krajowych rejestrach gospodarczych, które będą również dostępne na poziomie unijnym za pośrednictwem systemu integracji rejestrów (BRIS).

Aktualnie w państwach członkowskich istnieją różne podejścia do weryfikacji informacji o spółkach wpisywanych do krajowych rejestrów pod kątem rzetelności, wiarygodności i aktualności. Skutkuje to niedostatecznym zaufaniem do takich danych w wymiarze transgranicznym oraz sytuacjami, w których dokumenty lub informacje o spółkach pochodzące z rejestru w jednym państwie członkowskim nie są akceptowane jako dowód w innym państwie członkowskim. Dlatego też dyrektywa ujednolici sposób weryfikacji danych i informacji zgłaszanych przez spółki do krajowych rejestrów gospodarczych. Państwa członkowskie zostaną zobowiązane do prewencyjnej kontroli administracyjnej lub sądowej aktów założycielskich oraz statutów spółek, a także wszelkich zmian tych dokumentów pod kątem ich zgodności z prawem. Kontrola taka będzie obejmowała sprawdzenie, czy dokumenty te zawierają wszystkie wymagane prawem informacje, a także czy dokonano wpłaty gotówki lub wniesiono wkład niepieniężny zgodnie z przepisami prawa krajowego.

W ocenie Komisji taka poprawa wiarygodności informacji o spółkach dostępnych w rejestrach umożliwi ich pełniejsze wykorzystanie w transgranicznych procedurach administracyjnych i postępowaniach sądowych.

Ponadto dyrektywa nałoży na spółki obowiązek potwierdzenia raz w roku kalendarzowym, że informacje o nich ujawnione w rejestrze działalności gospodarczej są aktualne. Spółki będą musiały potwierdzać swoje dane niezależnie do tego, czy dokonywały jakichkolwiek zmian wymagających zgłoszenia do rejestru. Komisja proponuje, aby spółki mogły spełniać ten obowiązek przy okazji zgłaszania zmian do rejestru lub składania dokumentów księgowych.

Aby informacje o spółkach w rejestrach były aktualne, ważne jest również zidentyfikowanie spółek, które nie spełniają już wymogów, aby nadal być zarejestrowane w rejestrze działalności gospodarczej. Dyrektywa zobowiąże państwa członkowskie UE do wprowadzenia odpowiednich procedur umożliwiających weryfikację statusu spółek. Procedury weryfikacji powinny obejmować możliwość wyjaśnienia przez spółki swojej sytuacji i dostarczenia niezbędnych danych oraz powinny zapewniać odpowiednią aktualizację statusu spółki w szczególności poprzez ujawnienie informacji o jej zamknięciu, likwidacji, rozwiązaniu czy też dalszej aktywności gospodarczej. Procedury te powinny również obejmować możliwość, w ostateczności, wykreślenia spółki z rejestru zgodnie z procedurami określonymi przez prawo krajowe.

Dodatkowo unijny system BRIS ma zostać połączony z:

Taka integracja umożliwi łatwiejszy i szybszy dostęp do wielu danych o spółkach, w szczególności istotnych z punktu widzenia ich kontrahentów. Dużym uproszczeniem będzie niewątpliwie możliwość ich wyszukania w jednym rejestrze tj. w systemie BRIS.

W konsekwencji nowe regulacje mają doprowadzić do pełniejszej ochrony osób trzecich wykorzystujących informacje o spółkach w szczególności tych działających transgranicznie oraz przyczynić się do zwalczania oszustw i nadużyć, a tym samym do prawidłowego funkcjonowania jednolitego rynku.

NOWE INFORMACJE PODLEGAJĄCE ZGŁOSZENIU

Dyrektywa zobowiąże również spółki do ujawniania pewnych dodatkowych informacji i danych w rejestrach działalności gospodarczej. Spółki zostaną m.in. zobligowane do podawania informacji w jakim państwie członkowskim UE lub państwie trzecim znajduje się ich centralny zarząd lub siedziba głównego przedsiębiorstwa, jeśli nie jest to państwo członkowskie siedziby statutowej.

Projekt unijnej dyrektywy zakłada również nałożenie na spółki obowiązku ujawniania informacji związanych z grupą kapitałową, do której należą. Ma to umożliwić wizualizację struktur grup kapitałowych, zapewnić przejrzystość i zwiększenie zaufania środowiska biznesowego jak również przyczynić się do skutecznego wykrywania oszustw i nadużyć. Obowiązek ujawniania informacji o strukturach grup kapitałowych będzie dotyczył zarówno krajowych, jak i transgranicznych grup kapitałowych.

Odpowiednie informacje o grupie kapitałowej mają być zgłaszane zarówno do rejestrów spółek dominujących jak i zależnych, przy czym jednostki dominujące najwyższego szczebla podlegające prawu państwa członkowskiego powinny ujawniać w swoich rejestrach krajowych podstawowe informacje o wszystkich spółkach zależnych. W szczególności mają one obejmować firmę i formę prawną każdej spółki zależnej oraz państwa ich siedziby wraz z ich numerem rejestrowym.

W przypadku, gdyby spółka dominująca najwyższego szczebla podlegała prawu państwa trzeciego, obowiązek, o którym mowa powyżej, przejdzie na spółkę zależną znajdującą się najbliżej jednostki dominującej najwyższego szczebla w łańcuchu kontroli, ale mającą siedzibę w Unii Europejskiej i podlegającą prawu państwa członkowskiego.

Ponadto jednostki dominujące najwyższego szczebla w grupie spółek lub spółki zależne z siedzibą w Unii Europejskiej znajdujące się najbliżej jednostek dominujących najwyższego szczebla w łańcuchu kontroli (w przypadku gdy jednostki dominujące podlegają prawu państwa trzeciego) zostaną zobowiązane do aktualizacji co najmniej raz w roku, nie później niż w dniu ujawnienia dokumentów księgowych, informacji o grupie kapitałowej. Dodatkowo każda spółka zależna będzie samodzielnie odpowiedzialna za aktualizację informacji o jej przynależności do grupy kapitałowej w swoim rejestrze na podstawie informacji przekazywanych od jednostek dominujących.

Informacje te będą udostępniane również bezpośrednio na poziomie unijnym za pomocą systemu integracji rejestrów.

PODSUMOWANIE

Rozwiązania zaproponowane przez Komisję Europejską w projekcie dyrektywy znacznie ułatwią działalność spółek z siedzibą w Unii Europejskiej, w szczególności w wymiarze transgranicznym. Jako korzystne należy ocenić propozycje wprowadzenie „zasady jednorazowości”, zwolnienia części dokumentów z obowiązku ich legalizacji czy wprowadzenia narzędzi cyfrowych, tj. unijnego certyfikatu spółki i wzoru unijnego pełnomocnictwa. Rozwiązania te pozwolą prowadzić transgraniczną działalność w sposób bardziej odformalizowany.

Omawiana dyrektywa jest jednak dopiero w fazie projektu, który będzie teraz przedmiotem obrad w Parlamencie Europejskim i Radzie. Jeśli zostanie przyjęta, państwa członkowskie będą miały dwa lata na jej implementację.

Będziemy Państwa informować o dalszym przebiegu prac nad dyrektywą i jej ostatecznym kształcie.

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z naszymi prawnikami z zespołu prawa spółek i ładu korporacyjnego: Anną Wojciechowską, Anną Fennig, Igorem Sochą oraz Anną Oleś.

Podstawa prawna: Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 marca 2023 r. zmieniającej dyrektywy 2009/102/WE i (UE) 2017/1132 w odniesieniu do szerszego wykorzystania i aktualizacji narzędzi i procesów cyfrowych w ramach prawa spółek.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ.

3 lutego 2023 do Sejmu wpłynął projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw[1] („projekt ustawy wdrażającej”). Proponowane zmiany wdrożyć mają europejską dyrektywę, której celem jest ograniczenie wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Chociaż sama dyrektywa Single Use Plastic[2] („SUP”) weszła w życie 2 lipca 2019 r., to nie dokonano jeszcze implementacji rozwiązań przewidzianych w SUP do polskiego porządku prawnego (na co był czas do 3 lipca 2021 r.[3]), a służący temu celowi proces legislacyjny nadal trwa.

JAKICH PRODUKTÓW DOTYCZYĆ MAJĄ ZMIANY?

Celem wdrożenia Single Use Plastic jest zmniejszenie używania niektórych rodzajów produktów, przede wszystkim produktów jednorazowego użytku wykonanych z tworzyw sztucznych, które (jak wskazano w preambule SUP) najczęściej zaśmiecają plaże UE. Na gruncie ustawy wdrażającej poprzez produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych rozumie się produkt, który w całości lub w części wykonany jest z tworzyw sztucznych i który nie został przeznaczony, zaprojektowany ani wprowadzony do obrotu, tak aby osiągnąć w ramach jednego cyklu życia wielokrotne użycie poprzez zwrócenie go w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony. Tworzywem sztucznym jest z kolei materiał składający się z polimeru[4], do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane.

Wśród przykładowych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, co do których zastosowanie znajdą nowe regulacje wskazać należy na:

Warto podkreślić, że nowym regulacjom nie będą podlegały produkty:

ZAKAZ WPROWADZANIA DO OBROTU PRODUKTÓW Z OKSYDEGRADOWALNYCH TWORZYW SZTUCZNYCH

Dodatkowo, zakazane będzie wprowadzanie do obrotu takich produktów, które wykonane zostały z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych[7] oraz produktów wyszczególnionych
w załączniku nr 7 do projektu ustawy wdrażającej, np.:

DLA KOGO PRZEWIDZIANE ZOSTAŁY NOWE OBOWIĄZKI?

Nowe regulacje adresowane są m.in. do podmiotów prowadzących jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których oferowane będą produkty objęte nowymi regulacjami – obowiązani będą oni m.in. do pobierania od nabywcy opłaty za wydany produkt i prowadzenia stosownej ewidencji. Ponadto, taki przedsiębiorca od 1 stycznia 2024 r. zobowiązany będzie zapewnić nabywcom alternatywę dla jednorazowych opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych, w postaci opakowań wielokrotnego użytku lub opakowań wytworzonych z materiałów innych niż tworzywa sztuczne.

Z kolei podmioty wprowadzające do obrotu[8] przedmiotowe produkty obowiązane będą m.in. do: ponoszenia corocznej opłaty[9] oraz właściwego oznakowania produktów[10]. Ponadto, podmiot wprowadzający do obrotu opakowania na napoje, będące butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów – od 1 lipca 2024 r. będzie miał obowiązek takiego przymocowania do nich zakrętek i wieczek (wykonanych
z tworzyw sztucznych), że pozostaną one dołączone podczas spożywania napoju.

Ze względu na szereg nowych obowiązków przedsiębiorców, przewidzianych w projekcie ustawy wdrażającej dyrektywę Single Use Plastic, rekomendujemy śledzenie postępów procesu legislacyjnego.

Jeżeli mają Państwo jakieś pytania, zachęcamy do kontaktu z naszą ekspertką Martą Warzańską.

 

Treść alertu można pobrać TUTAJ.

 

[1] https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=7F21112FE5169BCDC125894F00391017

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.

[3] Dyrektywa weszła w życie 2 lipca 2019 r. z 24-miesięcznym okresem przejściowym.

[4] Tworzywem sztucznym jest materiał składający się z polimeru w rozumieniu art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, ocen, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającej dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.Urz. UE L 396 z 30.12.2006, str. 1 ze zm.), do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane.

[5] Niezmodyfikowane polimery naturalne w rozumieniu definicji „substancji niemodyfikowanej chemicznie” zawartej w art. 3 pkt 40 rozporządzenia […] WE nr 1907/2006.

[6] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021XC0607(03)&from=PL

[7] Rozumianych jako materiały z tworzyw sztucznych zawierające dodatki, które pod wpływem utleniania prowadzą do rozpadu tych materiałów na mikrofragmenty lub do ich rozkładu chemicznego.

[8] Poprzez wprowadzanie do obrotu rozumie się pierwsze dostarczenie produktu na terytorium kraju w ramach działalności gospodarczej, odpłatnie albo nieodpłatnie, do celów dystrybucji, konsumpcji, stosowania lub użytkowania na potrzeby własne.

[9] Na pokrycie kosztów uprzątania oraz transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które przedsiębiorca ten wprowadził do obrotu.

[10] Na zasadach określonych w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2020/2151 z dnia 18 grudnia 2020 r. ustanawiającym zasady dotyczące zharmonizowanych specyfikacji w odniesieniu do oznakowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w części D załącznika do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE L 428 z 18.12.2020, str. 57, z późn. zm.) i zgodnie ze wzorami określonymi w tym rozporządzeniu.

Nieuczciwe, manipulacyjne praktyki stosowane w interfejsie stron internetowych i aplikacji, czyli tzw. praktyki dark patterns, znajdują się obecnie w centrum zainteresowania organów ochrony konsumentów.

Praktyki te dotyczą nietransparentnego, manipulacyjnego ukształtowania interfejsu poprzez stosowanie rozwiązań (słownych, graficznych, odnoszących się do ścieżki zakupowej), polegających np. na pomijaniu w interfejsie pewnych informacji, tak aby skłonić konsumenta do wyboru droższej dostępnej opcji, komunikatach nagabujących konsumenta do zakupu z uwagi na ograniczony zakres oferty (czasowy, produktowy), dorzucaniu bez woli konsumenta dodatkowych towarów i usług do koszyka w trakcie składania zamówienia, czy uniemożliwianiu łatwego anulowania subskrypcji. Techniki dark patterns mogą bazować m.in. na wykorzystaniu przyzwyczajeń, emocji czy danych osobowych konsumenta.

W zeszłym roku Komisja Europejska wydała na ten temat obszerny raport, który stwierdza, że aż 97% najpopularniejszych stron internetowych i aplikacji używanych przez konsumentów w UE stosuje co najmniej jedną formę takiej nieuczciwej praktyki[1]. Raport podejmuje też próbę wykazania, przy pomocy badań behawioralnych, wpływu stosowania dark patterns na decyzje zakupowe konsumentów i ich dobrostan psychiczny.

Z kolei w tym tygodniu Komisja poinformowała[2] o wynikach sweepu stron internetowych przeprowadzonych w ramach sieci CPC, pod kątem stosowania przez strony internetowe określonych typów praktyk, zidentyfikowanych w raporcie Komisji.

Co ujawniło badanie? Na 399 skontrolowanych stron:

  1. 42 korzystały z fałszywych liczników odmierzających czas i podawały terminy zakupu konkretnych produktów;
  2. 54 były tak ukształtowane, że poprzez użyte rozwiązania graficzne czy słowne, skłaniały konsumentów do dokonania konkretnego wyboru (wykupienie abonamentu, droższa opcja);
  3. 70 ukrywało lub zamieszczało w sposób mniej widoczny informacji na temat dodatkowych kosztów czy dostępności tańszej opcji, w tym na 23 stronach internetowych ukryto informacje w celu skłonienia konsumentów do wykupienia abonamentu.

Badanie objęło również aplikacje – na 102 ze skontrolowanych stron internetowych, 27 stosowało co najmniej jedną z wskazanych wyżej praktyk.

Komisja zapowiedziała, że krajowe organy ochrony konsumenta podejmą dalsze działania względem przedsiębiorców, których strony wykazały opisane nieprawidłowości. Ponadto Komisja będzie kontaktować się z przedsiębiorcami prowadzącymi najpopularniejsze strony internetowe, co do których nieprawidłowości opisano w ww. raporcie.

CO NA TO PREZES UOKIK?

Wydaje się, że właśnie w tym kontekście Prezes UOKiK poinformował w zeszłym tygodniu o postawieniu zarzutów Amazon[3]. Jednym z kwestionowanych działań jest bowiem podawanie wprowadzających w błąd informacji na temat dostępności produktów[4].

Można wysnuć wnioski, że decyzja wydana w ubiegłym roku w sprawie Vinted[5] również dotyczyła podobnej praktyki. Prezes UOKiK zakwestionował w niej takie ukształtowanie interfejsu, które nie eksponowało należycie tańszej opcji (zakupy bez opłaty związanej z ochroną kupującego).

CO DALEJ?

Zapowiedziane przez Komisję działania wskazują, że w najbliższym czasie możemy spodziewać się wysypu postępowań związanych z dostrzeżonymi praktykami dark patterns na stronach internetowych/aplikacjach. Jednocześnie, mając na względzie mnogość możliwych form takich praktyk, kwestie wykazania możliwości ich oddziaływania na decyzje zakupowe konsumenta oraz potrzebę uwzględnienia specyfiki konkretnego interfejsu, interwencje takie mogą być obecnie wyzwaniem dla organów.

Obecnie trwają konsultacje społeczne dotyczące i unijnego prawa ochrony konsumentów w zakresie sprawiedliwości cyfrowej, której skutkiem mogą być zmiany prawne w obszarze dark patterns.

Na gruncie krajowym, stwierdzenie stosowania takiej praktyki przez Prezesa UOKiK może wiązać się m.in. z nałożeniem kary pieniężnej w wysokości 10% obrotu przedsiębiorcy. Dlatego już teraz warto zadbać o przegląd stron internetowych i aplikacji pod tym kątem, a w przyszłości zapewnić udział pracowników działów prawnych na etapie prac projektowych dotyczących interfejsu użytkownika.

 

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z naszą prawniczką z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego Aleksandrą Mariak.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ.

[1] Badaniu poddano (metodą „mystery shopper”) 75 stron i aplikacji, wymienionych w Raporcie: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/606365bc-d58b-11ec-a95f-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-257599418

[2] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_23_418

[3] https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19304

[4] Warto odnotować, że w odniesieniu do strony Amazon, raport Komisji wykazał dodatkowe nieprawidłowości w obszarze „dakt patterns”, takie jak dorzucanie do koszyka dodatkowych, niezamówionych przez konsumenta produktów/usług czy problemów z anulowaniem konta w ramach Amazon Prime.

[5] Zob. komentarz dotyczący decyzji: https://wkb.pl/aktualnosci/wkb-legal-alert-decyzja-prezesa-uokik-dot-praktyk-vinted/

Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany w prawie pracy, które weszły w życie
z dniem 1 stycznia 2023 r. Przypominamy również o corocznych obowiązkach pracodawcy oraz wskazujemy, na jakie aspekty będzie zwracać uwagę PIP w trakcie kontroli zaplanowanych na 2023 r.

ZMIANA MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA

W 2023 roku nastąpi wyjątkowa, podwójna zmiana wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jest ona związana z prognozowanym na rok 2023 średniorocznym wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Zgodnie z zasadami, jeżeli wskaźnik ten wyniesie co najmniej 105%, ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej. W przyjętych przez Radę Ministrów założeniach projektu budżetu państwa na rok 2023, przewidziano wysokość średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych na poziomie 107,8 %.

Wobec tego:

  1. od dnia 1 stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 3.490 zł (stawka godzinowa: 22,80 zł);
  2. od dnia 1 lipca 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie 3.600 zł (stawka godzinowa: 23,50 zł).

Przypominamy, że minimalna stawka godzinowa dotyczy również osób świadczących usługi na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umów zlecenie, umów o świadczenie usług (B2B)).

Zmiana minimalnego wynagrodzenia za pracę wiąże się również ze zmianą wysokości niektórych świadczeń pracowniczych, m.in. odszkodowania za mobbing czy dyskryminację (odszkodowanie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę), maksymalnej kwoty odprawy z tytułu tzw. „zwolnień grupowych” (wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę), czy dodatku za pracę w porze nocnej (20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę).

AUTOZAPIS DO PRACOWNICZYCH PLANÓW KAPITAŁOWYCH („PPK”)

Zgodnie z ustawą o PPK, co 4 lata, w terminie do ostatniego dnia lutego danego roku, podmiot zatrudniający informuje osobę zatrudnioną, która złożyła deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK o ponownym dokonywaniu wpłat za tego uczestnika. Będzie to pierwszy automatyczny zapis do PPK od czasu wejścia w życie Ustawy o PPK. Następny taki zapis będzie mieć miejsce w 2027 r.

Pracodawcy powinni przekazać informację o autozapisie osobom zatrudnionym, które zrezygnowały z wnoszenia wpłat do PPK, do dnia 28 lutego 2023 r. Jeśli osoby te nie złożą ponownie deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, od 1 kwietnia 2023 r. zostaną one automatycznie zapisane do PPK, a pracodawca będzie miał obowiązek przekazywać instytucji finansowej naliczone i pobrane składkę na rzecz PPK od wynagrodzenia wypłaconego takiej osobie począwszy od marca 2023 r.

Obowiązek przekazania powyższej informacji dotyczy wszystkich podmiotów zatrudniających, które wdrożyły PPK. Informację można przekazać w sposób przyjęty u danego pracodawcy, np. w formie e-mailowej.

INFORMACJA DOTYCZĄCA ZAKŁADOWEGO FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH („ZFŚS”)

Przypominamy, że do 31 stycznia 2023 r. pracodawcy zatrudniający na dzień 1 stycznia 2023 r. mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty powinni poinformować pracowników o nietworzeniu ZFŚS oraz o braku wypłaty świadczenia urlopowego w danym roku kalendarzowym (jeśli taką podjęto decyzję).

Taka informacja powinna zostać umieszczona w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania. Jeśli u pracodawcy nie obowiązują powyższe dokumenty, informacja powinna zostać przekazana pracownikom w sposób przyjęty u danego pracodawcy.

Brak przekazania powyższych informacji może skutkować obowiązkiem wypłaty na rzecz pracowników świadczenia urlopowego (w przypadku pracowników korzystających z 14 dni kalendarzowych nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego).

DZIAŁANIA I STRATEGIE PIP NA 2023 ROK

W programie działania na rok 2023, PIP wskazała na trzy główne strategie w zakresie:

Dodatkowo, PIP w czasie kontroli będzie weryfikować kwestie związane m.in. z:

W 2023 r. PIP planuje przeprowadzić 60 tys. kontroli, głównie u pracodawców, którzy powierzają pracę cudzoziemcom, w szczególności obywatelom Ukrainy. PIP zakłada przeprowadzenie 8 tys. kontroli w zakresie przestrzegania zakazu zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy.

PRACA ZDALNA W KODEKSIE PRACY

Prace w Sejmie dotyczące wprowadzenia pracy zdalnej do Kodeksu pracy zbliżają się ku końcowi. Na ostatnim posiedzeniu Sejmu (11, 12, 13 stycznia 2023 r.), wszystkie poprawki Senatu zostały odurzone.

Oznacza to, że odrzucone zostały poprawki dotyczące obowiązku pracodawcy w zakresie uwzględnienia wniosku o wykonywanie pracy zdalnej złożonego przez pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 10 r.ż., wydłużenia okresu okazjonalnej pracy zdalnej do 30 dni oraz wydłużenia vacatio legis do 3 miesięcy. Sejm nie przychylił się również do poprawki Senatu, która została zaaprobowana przez Komisję ds. zmian w kodyfikacjach dotyczącej wprowadzenia obowiązku uwzględnienia przez pracodawcę wniosku o wykonywanie pracy zdalnej złożonego przez pracownika posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Ostateczny tekst ustawy uchwalony przez Sejm zostanie przedstawiony do podpisu Prezydentowi RP.

WZROST WYSOKOŚCI DIET

Kolejna zmiana w zakresie prawa pracy dotyczy wysokości diet i ryczałtu za nocleg z tytułu podróży służbowej. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 14 listopada 2022 r.:

WDROŻENIE DYREKTYWY WORK-LIFE BALANCE I DYREKTYWY O PRZEJRZYSTYCH WARUNKACH PRACY

Kolejną zmianą w Kodeksie pracy w 2023 r. będzie wprowadzenie rozwiązań wynikających
z implementacji dyrektyw unijnych w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. „work-life balance”). Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji, który 11 stycznia wpłynął do Sejmu i został skierowany do I czytania. Sejm będzie pracować nad projektem na najbliższym posiedzeniu, które odbędzie się w dniach 25 i 26 stycznia 2023 r.

Przypominamy, że projektowane zmiany dotyczą m.in. wprowadzenia nowych rodzajów urlopów (np. 5-dniowego urlopu opiekuńczego), zakazu obligowania pracownika do informowania o podjęciu dodatkowej działalności, które nie jest konkurencyjna względem działalności pracodawcy, ograniczeń w zawieraniu umów na okres próbny oraz wprowadzenia obowiązku uzasadnienia wypowiedzenia umów na czas określony (dotychczas obowiązek ten dotyczył jedynie umów o pracę zawartych na czas nieokreślony).

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z Wioletą Polak, szefową zespołu prawa pracy WKB.

Alert można pobrać TUTAJ.

W dniu 20 października 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw („Projekt”). Projekt przewiduje szereg zmian dotyczących sytuacji cudzoziemców, w tym ich pobytu na terytorium Polski.

Niniejszy alert sygnalizuje najważniejsze zmiany wynikające z Projektu odnoszące się do legalizacji pobytu cudzoziemców oraz zmianę zasad zatrudniania obywateli Rosji.

ODWOŁANIE PRZEDŁUŻENIA WAŻNOŚCI NIEKTÓRYCH TYPÓW DOKUMENTÓW POBYTOWYCH W ZWIĄZKU Z COVID-19

Projekt zakłada uchylenie dotychczasowego mechanizmu przedłużenia ważności dokumentów pobytowych cudzoziemców, których okres ważności upłynął w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii i których przedłużenie zostało przewidziane w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych („Ustawa o szczególnych rozwiązaniach w związku z Covid-19”). Dotyczy to przede wszystkim wiz krajowych oraz wiz Schengen (w tym wiz wydanych przez przez inne państwa obszaru Schengen), kart pobytu oraz tymczasowych zaświadczeń tożsamości cudzoziemca.

Zwracamy również uwagę, iż z chwilą wejścia w życie powyższych zmian wygasają również dotychczasowe uprawnienia przysługujące w związku z przedłużeniem ważności dokumentów, na które się składają nie tylko prawo do legalnego pobytu w Polsce, lecz w niektórych przypadkach również np. dostęp do rynku pracy (zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę) lub prawo do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce w określonej formie (np. w formie jednoosobowej działalności gospodarczej).

W stosunku do obywateli Ukrainy i ich małżonków, przedłużenie ważności dokumentów pobytowych jest przewidziane również na mocy innego aktu prawnego – ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa („Specustawa”). Projekt przewiduje zmianę zasad przedłużenia pobytu dla obywateli Ukrainy i ich małżonków na mocy Specustawy, o czym mowa poniżej.

OKREŚLENIE TERMINU PRZEDŁUŻENIA DOKUMENTÓW POBYTOWYCH NA MOCY SPECUSTAWY

Wyłącznie w stosunku do obywateli Ukrainy oraz ich małżonków Specustawa w szczególny sposób reguluje przedłużenie ważności dokumentów pobytowych, których okres ważności upłynął od dnia 24 lutego 2022 r.

Projekt zakłada wydłużenie okresu ważności wiz krajowych lub Schengen (w tym wydanych przez inne państwa obszaru Schengen) oraz zezwoleń na pobyt czasowy (w tym kart pobytu wydanych na ich podstawie) do dnia 24 sierpnia 2023 r.

NIE BĘDZIE ZEZWOLEŃ NA POBYT CZASOWY DLA OBYWATELI UKRAINY NA MOCY SPECUSTAWY

Specustawa w obecnym brzmieniu upoważnia obywateli Ukrainy i ich małżonków, którzy przyjechali do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. do wnioskowania o osobny typ zezwolenia na pobyt czasowy na okres 3 lat. Uprawnienie do wnioskowania o zezwolenie na pobyt czasowy na mocy Specustawy nabywa się nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu oraz nie później niż do dnia 24 sierpnia 2023 r.

Projekt zakłada natomiast uchylenie możliwości wnioskowania o w/w zezwolenie na pobyt w specjalnym trybie na mocy Specustawy. Uzasadnieniem dla projektowanych zmian jest nadanie  dokumentowi elektronicznemu (dostępnemu za pośrednictwem diia.pl) charakteru dokumentu pobytowego w rozumieniu art. 2 pkt 16 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen). W związku z powyższym, nie będzie potrzeby wnioskowania o zezwolenie na pobyt czasowy w specjalnym trybie ma mocy Specustawy.

PROPONOWANY TERMIN WEJŚCIA W ŻYCIE ZMIAN LEGALIZACYJNYCH

Projekt zakłada wejście w życie przepisów dotyczących przedłużenia ważności dokumentów pobytowych na mocy Ustawy o szczególnych rozwiązaniach w związku z Covid-19 po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

W odniesieniu do przedłużenia ważności dokumentów pobytowych oraz uchylenia możliwości wnioskowania o pobyt czasowy na mocy Specustawy, Projekt zakłada wejście w życie zmian w dniu ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

ZMIANY ZASAD ZATRUDNIANIA OBYWATELI FEDERACJI ROSYJSKIEJ

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 25 października 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi („Rozporządzenie”), z katalogu obywateli państw uprawnionych do wykonywania pracy w Polsce w uproszczonym trybie na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy zostali wykreśleni obywatele Federacji Rosyjskiej.

Przedmiotowe zmiany weszły w życie 28 października 2022 r. Ich wprowadzenie oznacza zasadniczo konieczność uzyskania zezwolenia na pracę przed powierzeniem pracy obywatelowi Rosji na terytorium Polski.

Sygnalizujemy również, iż zachowują moc oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, wpisane do ewidencji oświadczeń przed dniem 28 października 2022r. Powierzenie pracy obywatelowi Rosji na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy będzie możliwe wyłącznie do dnia i na warunkach wskazanych w oświadczeniu. Zmiana warunków zatrudnienia będzie zatem wymagała uzyskania zezwolenia na pracę.

Wskutek wprowadzonych zmian aktualnie wyłącznie obywatele pięciu pozaunijnych krajów są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy, a mianowicie obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy (obywatele Ukrainy dodatkowo mają osobny tryb zatrudnienia przewidziany Specustawą).

 

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z Anną Matsiyeuskayą z zespołu zatrudniania cudzoziemców oraz fuzji i przejęć.

 

Pełen tekst alertu można pobrać TUTAJ.

Już niebawem – w dniu 13 października 2022 r. – wejdzie w życie ważna nowelizacja Kodeksu spółek handlowych.

Jej centralną i szeroko omawianą częścią jest prawo holdingowe, tj. zbiór przepisów dotyczących grup spółek. Prawu holdingowemu poświęcony był nasz poprzedni korporacyjny Lex Alert, dostępny TUTAJ.

Natomiast druga część nadchodzących zmian ma w dużej mierze charakter porządkowy i doprecyzowujący oraz dotyczy wszystkich spółek kapitałowych: spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych oraz prostych spółek akcyjnych. Zmiany te koncentrują się na kompetencjach rad nadzorczych, obowiązkach zarządów oraz organizacji prac rad nadzorczych.

Przedmiotowy Lex Alert dotyczy ww. drugiej części nowelizacji. Poniżej w zarysie prezentujemy kilka wybranych zmian, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii wymagających rozważenia w kontekście dostosowania wewnętrznych dokumentów korporacyjnych.

ZWIĘKSZONE KOMPETENCJE RADY NADZORCZEJ I OBOWIĄZKI ZARZĄDU

Pod kątem dostosowania umów i statutów spółek pod uwagę wziąć należy m.in.:

Nowe przepisy zakładają możliwość podjęcia przez radę nadzorczą uchwały w sprawie zbadania określonej sprawy dotyczącej spółki przez wybranego doradcę, a umowę z doradcą w imieniu spółki będzie mogła zawrzeć sama rada nadzorcza. Aby opcja ta była dostępna w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, do umów spółek wprowadzone powinny zostać odpowiednie postanowienia w tym zakresie. Z kolei w spółkach akcyjnych oraz w prostych spółkach akcyjnych możliwość taka będzie istniała z mocy prawa, a statut lub umowa spółki mogą wyłączyć lub ograniczyć ww. prawo rady nadzorczej, przykładowo poprzez upoważnienie walnego zgromadzenia do określenia maksymalnego łącznego kosztu wynagrodzenia wszystkich doradców rady nadzorczej, który spółka może ponieść w trakcie roku obrotowego.

Po wejściu w życie nowych przepisów, zarządy spółek akcyjnych będą zobowiązane do udzielenia radom nadzorczym, bez dodatkowego wezwania, szeregu informacji dotyczących spółki, np. informacji o sytuacji spółki, postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju spółki, zmianach uprzednio udzielonych informacji. Realizacja ww. obowiązku informacyjnego obejmować będzie także posiadane przez zarząd informacje dotyczące spółek zależnych oraz spółek powiązanych. Przepisy określają również termin oraz formę przekazywania ww. informacji. Co istotne, ww. obowiązki informacyjne zarządu mogą zostać wyłączone lub ograniczone w statucie spółki akcyjnej.

Do Kodeksu spółek handlowych wprowadzone zostaną przepisy przewidujące obowiązek uzyskania zgody rady nadzorczej na dokonanie przez spółkę akcyjną danych transakcji ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką powiązaną. Obowiązek ten będzie aktualizował się przy transakcji, której wartość zsumowana z wartością transakcji zawartych z tą samą spółką w okresie roku obrotowego przekroczy 10% sumy aktywów spółki, ustalonych na podstawie jej ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego. Omawiany obowiązek można jednak wyłączyć w statucie spółki akcyjnej. Ponadto, nie ma on zastosowania do spółek notowanych na rynku regulowanym oraz do spółek wchodzących w skład grupy spółekw rozumieniu prawa holdingowego.

ORGANIZACJA PRAC RADY NADZORCZEJ

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie do Kodeksu spółek handlowych przepisów dotyczących m.in. funkcji przewodniczącego rady nadzorczej, zwoływania posiedzeń rady nadzorczej, protokołowania posiedzeń zarządu oraz rady nadzorczej, minimalnej treści rocznych sprawozdań rad nadzorczych spółek akcyjnych.

KADENCJA

Zgodnie z nowymi przepisami, kadencję członków zarządu oraz członków rady nadzorczej oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki lub statut spółki stanowią inaczej.

Na przykładzie oznacza to, że mandat członka zarządu lub rady nadzorczej powołanego w dniu 1 czerwca 2022 r. na trzyletnią kadencję będzie trwał przez następujące okresy (zakładając, że umowa lub statut spółki nie stanowią inaczej, a rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym):

  1. od 1 czerwca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.,
  2. od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. – pierwszy pełny rok kadencji,
  3. od 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. – drugi pełny rok kadencji,
  4. od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2025 r. – trzeci pełny rok kadencji,
  5. od 1 stycznia 2026 r. do dnia odbycia zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok 2025.

Zgodnie z odpowiednim przepisem przejściowym, bieżące mandaty i kadencje członków organów, trwające w dniu wejścia w życie nowych przepisów (tj. w dniu 13 października 2022 r.), obliczane będą według ww. zasad.

KONIECZNOŚĆ REWIZJI ISTNIEJĄCYCH DOKUMENTÓW KORPORACYJNYCH

W obliczu nadchodzących zmian, po stronie spółek kapitałowych powstaje konieczność rewizji istniejących dokumentów korporacyjnych i odpowiedniego ich dostosowania. Spółki powinny ze szczególną uwagą przyjrzeć się umowom lub statutom spółek, a także wewnętrznym regulaminom organizacyjnym rad nadzorczych i zarządów.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw.

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt
z naszymi prawnikami z zespołu prawa spółek i ładu korporacyjnego: Anną Wojciechowską, Kariną Chrostowską-Kozioł, Anną Fennig oraz Igorem Sochą.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ.

OBOWIĄZKI DOSTAWCÓW USŁUG MEDIALNYCH I WYDAWCÓW W ZWIĄZKU Z REKLAMĄ WYROBÓW MEDYCZNYCH

Już 1 stycznia 2023 r. wchodzą w życie nowe obowiązki związane z reklamą wyrobów medycznych, wynikające z ustawy z dnia 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych („Ustawa o wyrobach medycznych”). Jedną z istotnych regulacji wprowadzonych w nowej ustawie są zasady prowadzenia reklamy wyrobów medycznych oraz zasady sprawowania nad nią nadzoru. Wśród tych zasad przewidziano także obowiązki dostawców usług medialnych i wydawców. Co to oznacza w praktyce?

OBOWIĄZEK UDOSTĘPNIENIA INFORMACJI I MATERIAŁÓW

Zgodnie z art. 61 ust. 3 Ustawy o wyrobach medycznych dostawca usług medialnych lub wydawca zobowiązani są, na żądanie Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych („Prezes URPL”), udostępnić:

Czy zatem z ostrożności należy przechowywać wszystkie informacje i dokumenty związane ze zleconą reklamą?

Celem, który ma spełnić art. 61 ust. 3 Ustawy o wyrobach medycznych, jest ustalenie, czy reklama prowadzona była z poszanowaniem regulacji wynikających z Ustawy o wyrobach medycznych.
Do poczynienia takiego ustalenia Prezes URLP musiałby dysponować wzorem reklamy (by dokładnie znać jej treść) oraz informacją o sposobie i dacie rozpowszechnienia (by ustalić podleganie określonym obowiązkom i skalę ewentualnego naruszenia). Pojawia się pytanie, czy i w jakim celu Prezes URPL potrzebuje innych informacji?

Optymalnym rozwiązaniem byłoby wydanie przez Prezesa URLP interpretacji, która pozwoliłaby na sprecyzowanie obowiązków dostawców usług medialnych lub wydawców w omawianym zakresie.

Dostawca usług medialnych lub wydawca będzie obowiązany do przechowywania wspomnianych informacji i materiałów przez okres nie krótszy niż rok.

KTO PODLEGA NOWYM OBOWIĄZKOM?

KIEDY NOWE OBOWIĄZKI WEJDĄ W ŻYCIE?

Przepisy dotyczące obowiązków dostawców usług medialnych i wydawców oraz samej reklamy wyrobów medycznych wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.

CZY POWYŻSZE ROZSZERZA DOTYCHCZASOWE OBOWIĄZKI DOSTAWCÓW USŁUG MEDIALNYCH?

Tak. Obecnie zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji nadawca (którym jest m.in. dostawca usług medialnych) utrwala reklamy na odpowiednich nośnikach i przechowuje je przez okres 28 dni od dnia rozpowszechnienia reklamy. Nadawca jest zobowiązany przechowywać te utrwalone reklamy wraz  następującymi informacjami: (i) termin jej rozpowszechnienia (rok, miesiąc, dzień, godzina rozpoczęcia i zakończenia emisji) oraz o łącznym czasie trwania reklamy; (ii) tytuł audycji oraz odpowiednie oznaczenie reklam; (iii) wskazanie standardu oraz formatu zapisu.

Zakres obowiązków dostawców usług medialnych wprowadzanych przez Ustawę o wyrobach medycznych, jak się wydaje, przewiduje więc szerszy zakres przechowywanych i udostępnianych informacji i materiałów posługując się sformułowaniem „wszelkie inne materiały związane z reklamą” oraz określa dłuższy czas przechowywania informacji i materiałów (co najmniej rok).

W przypadku obowiązków odnoszących się do wyrobów medycznych do żądania udostępnienia informacji i materiałów oraz nakładania ewentualnych sankcji uprawniony jest Prezes URPL, a w zakresie obowiązków uregulowanych w ustawie o radiofonii i telewizji jest to Przewodniczący KRRiT.

Co ciekawe, trudno odnaleźć podobne regulacje nakładane na nadawców w innych ustawach sektorowych w odniesieniu do np. leków, suplementów diety czy alkoholu. Dostawcy usług medialnych lub wydawcy powinni więc prowadzić ewidencje reklam dotyczących wyrobów medycznych, która mogłaby ułatwić im realizację opisanych wyżej nowych obowiązków.

SANKCJE ZA NIEPRZESTRZEGANIE NOWYCH OBOWIĄZKÓW

Kto nie przechowuje lub nie udostępnia reklam, informacji lub materiałów dotyczących wyrobów medycznych na zasadach określonych w art. 61 ust. 1-4 Ustawy o wyrobach medycznych, będzie podlegał karze pieniężnej w wysokości do 50 000 zł (art. 103 ust. 3 Ustawy o wyrobach medycznych).

Wysokość kary pieniężnej nie może przekroczyć:

W naszej ocenie naruszenie przez dostawcę usług medialnych lub wydawcę przedmiotowych obowiązków co do zasady nie powinno powodować zagrożenia dla życia lub zdrowia użytkowników lub pacjentów. Tym samym wysokość kary pieniężnej nie powinna przekroczyć odpowiednio 10% i 50% maksymalnego wymiaru kary za dany czyn.

Organ będzie mógł odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej, jeżeli zdarzenie miało charakter incydentalny, nie stwarzało ryzyka, a podmiot najpóźniej w terminie wskazanym przez Prezesa URPL, przy prowadzeniu czynności, w trakcie których stwierdzono uchybienie prawa, podjął działania w celu jego usunięcia i poinformował Prezesa URPL o ich podjęciu.

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z naszymi prawnikami z zespołu Life Sciences: Aleksandrą Bączykowską i Moniką Radzikowską-Piechota.

Alert można pobrać TUTAJ.

Tekst ustawy dostępny jest TUTAJ.

Po 4 latach, perspektywa zmian w zakresie zasad karnej odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, w szczególności przedsiębiorstw, powraca na salony. 2 września br. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został ministerialny projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (na potrzeby tego artykułu – odpowiedzialność ta będzie określana mianem karnej).

Celem projektowanych zmian ma być zwiększenie skuteczności rozwiązań prawnych określających zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, zwłaszcza w zakresie zwalczania poważnej przestępczości gospodarczej i skarbowej.

Od lat bowiem wiadomo, że obowiązujące rozwiązania nie są efektywne, a kary nakładane są głównie na niewielkie podmioty zbiorowe, co rozmija się z zakładanym celem ustawy.

W uzasadnieniu do projektu ustawy projektodawca wskazuje, iż odpowiedzialności podlegać powinny duże podmioty, w tym duzi przedsiębiorcy, „zdolni do wdrożenia wewnętrznych procedur zgodności (compliance)”.

KTO BĘDZIE PODLEGAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ?

Zgodnie z założeniami nowelizacji, odpowiedzialności karnej podlegać mają duzi przedsiębiorcy, którzy spełniają chociażby jedną z poniższych przesłanek:

  1. zatrudniają co najmniej 500 pracowników w jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych;
  2. osiągają roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych na poziomie minimum 100 milionów euro w przeliczeniu na PLN.

Omawiana zmiana polega więc na zawężeniu podmiotowego zakresu obecnej regulacji poprzez wyłączenie spod odpowiedzialności karnej mikro, małych oraz średnich przedsiębiorstw.

BRAK KONIECZNOŚCI UPRZEDNIEGO SKAZANIA OSOBY FIZYCZNEJ

Obecnie odpowiedzialność podmiotu zbiorowego uzależniona jest od uprzedniego stwierdzenia wyrokiem sądu karnego winy osoby fizycznej, która dopuściła się czynu zabronionego w związku z działalnością podmiotu zbiorowego. Planuje się eliminację tego warunku i umożliwienie prowadzenia postępowania wobec podmiotu zbiorowego (który z popełnionego przestępstwa uzyskał korzyść), niezależnie od postępowania przeciwko osobie fizycznej.

Rozwiązanie to wyeliminować ma dotychczasowy problem unikania przez podmiot zbiorowy odpowiedzialności w sytuacji, w której niemożliwe było ustalenie faktycznego sprawcy lub prowadzenie postępowania karnego wobec sprawcy było niemożliwe – przykładowo w razie jego śmierci.

ZA CO PRZEDSIĘBIORSTWO BĘDZIE MOGŁO PONIEŚĆ ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ?

Projekt nowelizacji zakłada zniesienie katalogu przestępstw, za jakie podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność karną. Oznacza to, że na podstawie nowych przepisów – korporacyjna odpowiedzialność karna będzie groziła za każde przestępstwo pozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez podmiot zbiorowy działalnością. Wyjątek obejmie przestępstwa „prasowe”.

Korporacyjna odpowiedzialność karna będzie mogła zachodzić, gdy:

  1. elementy czynu zabronionego zostaną zrealizowane wskutek działania lub zaniechania organu podmiotu zbiorowego (w tym przypadku nie będzie nawet konieczne zidentyfikowanie konkretnej osoby, która dopuściła się działania lub zaniechania), lub
  2. czyn zabroniony zostanie popełniony przez osobę fizyczną (1) będącą członkiem organu podmiotu, (2) reprezentującą podmiot, nawet wskutek nieprawidłowego umocowania lub (3) uprawnioną do sprawowania nadzoru nad nim, lub (4) pracownika.

WINA PODMIOTU ZBIOROWEGO: W WYBORZE, W NADZORZE, ORGANIZACYJNA

Warunkiem odpowiedzialności podmiotu zbiorowego w przypadku czynu zabronionego popełnionego przez osobę fizyczną [scenariusz z pkt b) powyżej] będzie ustalenie winy w wyborze lub nadzorze nad osobą z organizacji, która dopuściła się czynu zabronionego, lub tzw. wina w organizacji, oraz że wskutek tej winy doszło do popełnienia czynu zabronionego.

Wszystkie przywołane rodzaje winy korporacyjnej są także aktualnie przesłankami korporacyjnej odpowiedzialności karnej. Wina w wyborze lub nadzorze definiowana jest i będzie przez pryzmat tego, jak pojęcia te rozumiane są na gruncie prawa cywilnego.

Dotychczas w prawodawstwie nie była zdefiniowana wina w organizacji. Będzie ją charakteryzować nieprawidłowość w organizacji działalności podmiotu, która ułatwiła lub umożliwiła popełnienie czynu zabronionego, chociaż inna organizacja mogła zapobiec jego popełnieniu. Zgodnie z projektem nieprawidłowość będzie polegać na:

TRAMISJA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ W PRZYPADKU PRZEKSZTAŁCEŃ KORPORACYJNYCH (ŁĄCZENIA, PRZEJĘCIA, PODZIAŁU)

W kontekście zasad indywidualizacji odpowiedzialności karnej – nowelizacja przewiduje dość nowatorskie rozwiązanie zakładające przejście odpowiedzialności karnej w przypadku przekształceń korporacyjnych (fuzji, przejęć).

Konkretnie – w przypadku połączenia podmiotów, kiedy jeden z nich będzie spełniał przesłanki korporacyjnej odpowiedzialności karnej – odpowiedzialność ta będzie przechodziła na nowo powstały podmiot. W sytuacji podziału podmiotu zbiorowego, solidarnej odpowiedzialności podlegać mają te podmioty zbiorowe, które przejęły chociażby część praw i obowiązków po podmiocie, który uległ podziałowi (odpowiedzialność ma być ograniczona do otrzymanych aktywów majątkowych). W przypadku przekształcenia podmiotu zbiorowego odpowiedzialności podlegał będzie podmiot przekształcony.

ZAOSTRZENIE KAR

Nowelizacja przewiduje zwiększenie kary finansowej za popełnione przestępstwo. Minimalna wysokość kary, z obecnego 1 000 zł wzrosnąć ma do 10 000 zł, a maksymalny jej wymiar wynosić ma 30 000 000 zł; aktualnie maksymalny wymiar kary określony jest na poziomie 5 000 000 zł. Zmiana zakłada również rezygnację z powiązania limitu kary z wysokością przychodu osiąganego przez podmiot zbiorowy.

DOBROWOLNE PODDANIE SIĘ KARZE

Planowane zmiany zakładają możliwość uchylenia się przez podmiot zbiorowy od odpowiedzialności w ramach mechanizmu na kształt instrumentu leniency znanego z reżimu odpowiedzialności za naruszenia zasad uczciwej konkurencji, oraz możliwość dobrowolnego poddania się karze.

W każdym ze scenariuszy – warunkiem jego realizacji będzie współpraca podmiotu zbiorowego z organami ścigania i przekazanie istotnej wiedzy dotyczącej okoliczności popełnienia czynu zabronionego oraz naprawienie szkody lub zwrot korzyści uzyskanych wskutek przestępstwa. Korzyścią dla podmiotu zbiorowego w przypadku dobrowolnego poddania się karze będzie to, że wyrok wydany w tym trybie nie będzie podlegał wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego, a dolegliwość dla podmiotu zbiorowego będzie ograniczona do dolegliwości finansowej.

COMPLIANCE JAKO ARGUMENT OBRONY

Na koniec warto wskazać jakie mechanizmy mogą uchronić podmioty zbiorowe przed pociągnięciem ich do odpowiedzialności za czyny zabronione.

Po pierwsze – należy ponownie zauważyć, że warunkiem odpowiedzialności na gruncie projektowanych rozwiązań jest dopuszczenie się przez podmiot zbiorowy braku należytej staranności w wyborze osoby, która popełniła czyn zabroniony, czy też w nadzorze nad tą osobą, albo taka organizacja działalności podmiotu zbiorowego, która ułatwiła lub umożliwiła popełnienie czynu zabronionego.

W dużym uproszczeniu – każda z postaci winy może zostać sprowadzona do braku dostosowanych do konkretnej organizacji i efektywnie zaimplementowanych oraz stosowanych procedur i polityk organizujących działalność przedsiębiorstwa w takich sposób, aby była ona zgodna m.in. z przepisami prawa, powszechnie nazywanych wewnętrznymi procedurami zgodności (compliance).

Przede wszystkim więc elementem mitygującym korporacyjną odpowiedzialność karną będą przyjęte w przedsiębiorstwach programy zarządzania zgodnością.

Po drugie, w związku z projektowanymi rozwiązaniami dotyczącymi transmisji odpowiedzialności karnej w przypadku przekształceń korporacyjnych – zagadnienia związane z compliance oraz potencjalnymi sprawami karnymi dotyczącymi działalności podmiotów polegających przekształceniu powinny być elementem przed-transakcyjnych badań due diligence. Tym bardziej, że w przypadku wykazania przez osoby umocowane do działania w imieniu podmiotu powstającego w wyniku połączenia lub podziału, że nie miały wiedzy o czynie zabronionym lub przy zachowaniu należytej staranności – nie mogły takiej wiedzy uzyskać, nie będzie dochodzić do transmisji odpowiedzialności.

Po trzecie, istotną rolę mogą odegrać regulaminy wewnętrznych zgłoszeń oraz wewnętrznych postępowań wyjaśniających, które pozwolić powinny na wykrycie popełnionego przestępstwa jeszcze przed powzięciem o nim informacji przez organy ścigania. Projekt nowelizacji zakłada bowiem wyłączenie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, który po popełnieniu czynu zabronionego (zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 8) powiadomił o tym organy ścigania oraz spełnił warunki wskazane w art. 41a ust. 2 projektowanej nowelizacji.

Po czwarte – podmiot zbiorowy nie będzie podlegał odpowiedzialności, gdy pomimo wystąpienia nieprawidłowości wykaże, iż organy oraz wszystkie osoby uprawnione do działania w jego imieniu (czy też interesie) dochowały należytej staranności. Środkiem wykazania dochowania tej staranności może być argumentacja dotycząca efektywności stosowania programu zgodności. Poprzestanie na argumencie wprowadzenia stosowanych procedur może być bowiem niewystarczające.

Dlatego prawidłowo wdrożony oraz realnie działający system compliance może uchronić podmiot zbiorowy przed pociągnięciem do odpowiedzialności za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe.

O postępach prac nad projektem będziemy Państwa informować na bieżąco.

Jeśli macie Państwo pytania czy wątpliwości dotyczące poruszanych kwestii, ekspertki z zespołu sankcyjnego: Aleksandra Stępniewska oraz Marta Warzańska są do Państwa dyspozycji.

Alert można pobrać TUTAJ.

1 września 2022 r. w życie weszła ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej. Nowelizacja zaostrza m.in kary za przestępstwa i wykroczenia środowiskowe, zmienia zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za tę grupę czynów zabronionych, przyznaje nowe uprawnienia Inspekcji Ochrony Środowiska, a także wprowadza zmiany w zakresie prawa zamówień publicznych.

ZAOSTRZENIE KAR ZA CZYNY ZABRONIONE PRZECIWKO ŚRODOWISKU

Nowelizacja przewiduje surowsze kary pozbawienia wolności za przestępstwa środowiskowe. Nowe wymiary kar oraz katalog przestępstw przeciwko środowisku, przedstawiamy poniżej w formie tabelarycznej. Novum w zakresie penalizacji jest także czyn porzucenia odpadów niebezpiecznych w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania.

CZYN ZABRONIONY

KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI

Spowodowanie zniszczeń w przyrodzie

 Od 6 miesięcy do lat 8
Dokonanie zanieczyszczeń na terenie objętym ochroną Od 3 miesięcy do lat 5 (możliwe także orzeczenie grzywny lub kary ograniczenia wolności)
Zanieczyszczenie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancjami albo promieniowaniem jonizującym, które mogło zagrozić życiu lub zdrowiu ludzi lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi, lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach Od lat 3 do 8
W przypadku nieumyślnego popełnienia czynu wskazanego powyżej Do lat 3
Jeśli do zanieczyszczenia dojdzie w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które jest wymagane pozwolenie Od roku do lat 10
Gospodarowanie odpadami w sposób niedozwolony, czyli m.in. składowanie, usuwanie, przetwarzanie, zbieranie, unieszkodliwianie, transportowanie odpadów lub substancji niezgodnie z prawem, a także dokonywanie odzysku odpadów lub substancji, które może zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym Od roku do lat 10
Przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia albo wbrew jego warunkom Od lat 2 do 12
Porzucenie odpadów niebezpiecznych w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania Od lat 2 do 12

Celem zaostrzenia wymiaru kar pozbawienia wolności za przestępstwa środowiskowe – w założeniu ustawodawcy – jest zmniejszenie możliwości orzekania kar i środków karnych o wymiarze wolnościowym. Innymi słowy – surowsze kary mają prowadzić do tego, że przestępcy środowiskowi będą mieli mniejsze szanse na korzystanie z dobrodziejstwa zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, odstąpienia od jej wymierzenia lub orzeczenia warunkowego umorzenia postępowania.

DOTKLIWA NAWIĄZKA, CZYLI KTO SZKODZI TEN PŁACI

W przypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku sąd będzie obligatoryjnie orzekał nawiązkę w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Natomiast jeśli przestępstwo zostanie popełnione nieumyślnie orzeczenie nawiązki będzie fakultatywne.

Wobec sprawców niektórych przestępstw środowiskowych (zanieczyszczenia środowiska w znacznych rozmiarach, nieodpowiedniego postępowania z odpadami lub materiałami promieniotwórczymi), którzy dobrowolnie naprawili szkodę w całości lub w znacznej części, sąd będzie mógł zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

WYKROCZENIA ŚRODOWISKOWE

Ustawa modyfikuje również Kodeks wykroczeń, w zakresie takich czynów jak:

Nowelizacja zakłada karalność nie tylko dokonania ww. wykroczeń, ale także usiłowania, podżegania i pomocnictwa.

ZMIANY W ZAKRESIE ODPOWIEDZIALNOŚCI PODMIOTÓW ZBIOROWYCH

Przed wejściem w życie omawianej ustawy, odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za przestępstwa przeciwko środowisku była uzależniona, jak w przypadku wszystkich przestępstw za jakie podmioty zbiorowe mogą ponosić odpowiedzialność, od uprzedniego prawomocnego skazania lub innej formy stwierdzenia winy osoby fizycznej działającej na rzecz podmiot lub w jego imieniu. Ustawodawca postanowił zlikwidować ten warunek.

Oznacza to po pierwsze, że postępowanie przeciwko przedsiębiorstwu będzie mogło być prowadzone równolegle do postępowania karnego przeciwko osobie fizycznej. Po drugie – przedsiębiorstwo będzie mogło ponieść odpowiedzialność za przestępstwo środowiskowe, nawet jeżeli nie będzie możliwe przypisanie popełnienia tego przestępstwa konkretnej osobie fizycznej.

Innymi słowy – przedsiębiorstwo będzie mogło zostać pociągnięte do odpowiedzialności, gdy:

  1. dojdzie do realizacji zachowania, które stanowi przestępstwo środowiskowe,
  2. w wyniku tego przestępstwa przedsiębiorstwo odniosło lub mogło odnieść korzyść,
  3. istnieją przesłanki do stwierdzenia, że przestępstwo zostało popełnione przez osobę uprawnioną na jakiejkolwiek podstawie do działania w imieniu przedsiębiorstwa,
  4. popełnienie przestępstwa było wynikiem błędu w nadorze, w wyborze osoby działającej w imieniu przedsiębiorstwa lub wskutek nieprawidłowej organizacji działalności przedsiębiorstwa.

Modyfikacji ulegają także zasady nakładania kar pieniężnych na podmioty zbiorowe. Dolna granica, w jakiej może zostać wymierzona kara pieniężna, została podniesiona z 1000 do 10 000 zł. Górna granica pozostała bez zmian i wynosi 5 000 000 zł. Ponadto usunięto ograniczenie, że orzeczona kara nie może przekroczyć 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony.

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Z NOWYMI UPRAWNIENIAMI

Nowelizacja wyraźnie wskazuje, że Główny Inspektor Ochrony Środowiska będzie wspierany przez kilku zastępców, co organizacyjnie ma umożliwić powierzenie jednemu z nich nadzoru nad zwalczaniem przestępczości środowiskowej.

Dla zwiększenia efektywności wykrywania i zwalczania przestępczości przeciwko środowisku, inspektorzy ochrony środowiska zostali wyposażeni w uprawnienie do nakładania mandatów za wykroczenia przeciwko środowisku oraz został zniesiony wymóg okazywania legitymacji przez inspektorów przed dokonaniem czynności polegających na:

WYKLUCZENIE Z ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH PRZESTĘPCÓW ŚRODOWISKOWYCH

Ustawa obejmuje swym zakresem także udzielanie zamówień publicznych. Z postępowań o zawarcie koncesji na roboty lub usługi budowalne podmioty publiczne będą miały obowiązek wykluczyć osoby prawomocnie skazane za przestępstwa przeciwko środowisku. W pozostałych rodzajowo tj. ze względu na przedmiot zamówienia postępowaniach zamawiający będą mieli możliwość wykluczenia przestępców środowiskowych z postępowania.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ WSZYSTKICH

Zaostrzenie kar i zasad odpowiedzialności za przestępstwa środowiskowe skutkują zwiększeniem ryzyka odpowiedzialności karnej dla przedsiębiorców i przedsiębiorstwa za działania przeciwko środowisku. Każde przedsiębiorstwo i jego zarząd powinno mieć to na względzie w ramach matrycy ryzyk i wewnętrznych programów zgodności (compliance).

Zarządzanie ryzykiem środowiskowym powinno przy tym być podyktowane nie jedynie ryzykiem odpowiedzialności karnej, ale szeroko pojętą odpowiedzialnością za wpływ działania prowadzonego przedsiębiorstwa na otoczenie. Odpowiedzialność ta może być prawna, finansowa jak i reputacyjna. Jest ona elementem zagadnień zrównoważonego, który staje się coraz częściej kryterium oceny wiarygodności partnerów biznesowych, i jednocześnie wiąże się z obowiązkami raportowania w zakresie prowadzonych działań m.in. pro-środowiskowych.

Dlatego warto spojrzeć na nowelizację przepisów zmierzających do ochrony środowiska szerzej, także jako asumpt do wszechstronnego przyjrzenia się wpływowi prowadzonego przedsiębiorstwa na środowisko, w tym wewnątrzorganizacyjnym mechanizmom przeciwdziałania jego naruszeniom.

Tekst ustawy dostępny jest TUTAJ.

W przypadku pytań, zachęcamy do kontaktu z Aleksandrą Stępniewską, dr. Sergiuszem Urbanem lub Ignacym Grabarczykiem.

Alert można pobrać TUTAJ.

13 października 2022 r. wejdzie w życie długo zapowiadana nowelizacja Kodeksu spółek handlowych (obejmująca m.in. prawo holdingowe), a wraz z nią nowe przepisy o odpowiedzialności karnej, których skutki okazać się mogą dotkliwe nie tylko dla członków zarządu czy prokurentów, ale także innych pracowników i współpracowników spółek kapitałowych.

ZA CO BĘDZIE GROZIĆ ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA?

Karane działanie lub zaniechanie (umyślne i nieumyślne) polegające na:

  1. nieprzekazaniu w terminie radzie nadzorczej / dyrektorowi niewykonawczemu: informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień;
  2. przekazaniu radzie nadzorczej / dyrektorowi niewykonawczemu: informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień niezgodnych ze stanem faktycznym;
  3. zatajeniu danych wypływających w istotny sposób na treść przekazanych radzie nadzorczej / dyrektorowi niewykonawczemu informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień;
  4. doprowadzeniu do tego, że zarząd:
    1. nie zapewnia doradcy rady nadzorczej dostępu do dokumentów;
    2. nie udziela doradcy rady nadzorczej żądanych informacji;
    3. przekazuje doradcy rady nadzorczej informacje lub dokumenty niezgodne ze stanem faktycznym;
    4. zataja dane wpływające w istotny sposób na treść tych dokumentów lub informacji.

Termin przekazania radzie nadzorczej / dyrektorowi niewykonawczemu informacji, sprawozdań, wyjaśnień lub dokumentów: 2 tygodnie od dnia żądania (chyba, że w żądaniu określony zostanie dłuższy termin).

Zagrożenie karą: grzywna w wysokości od 6.000 do 50.000 PLN lub ograniczenie wolności.

Dodatkowe konsekwencje skazania: wpis do Krajowego Rejestru Karnego oraz pięcioletni zakaz pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora i prokurenta. Okres ten będzie mógł ulec skróceniu w przypadku wcześniejszego zatarcia skazania, będącego wynikiem wykonania orzeczonej kary.

Przedmiotem żądania rady nadzorczej lub dyrektora niewykonawczego mogą być posiadane przez organ lub osobę obowiązaną informacje, sprawozdania lub wyjaśnienia dotyczące działalności spółki i jej kondycji finansowej a także spółek zależnych oraz spółek powiązanych.

KTO MOŻE POPEŁNIĆ PRZESTĘPSTWO NA PODSTAWIE NOWYCH PRZEPISÓW?

Krąg osób, które mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej za umyślne lub nieumyślne popełnienie wyżej opisanych przestępstw jest szeroki i obejmuje co do zasady:

  1. członków zarządu spółki,
  2. prokurentów,
  3. dyrektorów,
  4. osoby zatrudnione w spółce na podstawie umowy o pracę,
  5. osoby wykonujące na rzecz spółki w sposób regularny określone czynności na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze.

JAK MOŻE DOJŚĆ DO POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA?

Zarówno niewydanie dokumentów, nieprzekazanie informacji lub jej zatajenie w sposób zamierzony (celowy) jak i niezamierzony może stanowić przestępstwo. Nowe przepisy przewidują bowiem, że omawiane przestępstwa będą mogły być popełnione umyślnie lub nieumyślnie.

Co to oznacza? Że nieprzekazanie dokumentów lub wyjaśnień w terminie, zatajenie informacji lub podanie informacji nieprawdziwych (itp.), będące skutkiem niedbalstwa lub braku zachowania należytej ostrożności (staranności), jaka jest wymagana w związku z zajmowaniem określonego stanowiska lub wykonywaniem oznaczonej pracy – może skutkować odpowiedzialnością karną. Argument: „nie działałem celowo lub w sposób zamierzony” nie będzie skuteczną obroną.

Konieczne będzie natomiast udowodnienie, że podjęto wszelkie racjonalnie możliwe i dostępne w określonych okolicznościach kroki celem zapobiegnięcia wystąpieniu takiego opóźnienia, co jednak nie pozwoliło na uniknięcie opisanej nieprawidłowości – np. ze względu na wystąpienie siły wyższej lub innych niezależnych od danej osoby okoliczności. Jak to zrobić?

ZARZĄDZANIE DOKUMENTACJĄ I INFORMACJAMI JAKO ELEMENT PROGRAMU COMPLIANCE

Narzędziem, które pozwala na minimalizację ryzyka odpowiedzialności karnej reprezentantów i pracowników spółki oraz zabezpieczenie interesów organizacji pozostaje zaprojektowanie i efektywne wdrożenie wewnętrznej procedury compliance dedykowanej przeciwdziałaniu określonego rodzaju nieprawidłowościom – dostosowanej do indywidualnych warunków funkcjonowania podmiotu. Narzędzie to umożliwia wprowadzenie odpowiednich planów postępowania w określonych scenariuszach. Nadto, stanowi ono dowód aktywnego przeciwdziałania wystąpieniu nieprawidłowości przez członków kadry zarządzającej – tj. zachowania przez nich odpowiednich reguł ostrożności.

Przy czym w kontekście nowych czynników ryzyka odpowiedzialności karnej niekoniecznie we wszystkich organizacjach zajdzie potrzeba ustanowienia odrębnej procedury zarządzania dokumentacją. Zależeć to będzie np. od wielkości organizacji lub struktury grupy. Nie chodzi bowiem o multiplikację dokumentów, ale o stworzenie procesu, który pozwoli na możliwie najsprawniejsze realizowanie obowiązków informacyjnych.

Na pewno jednak, przed wejściem w życie nowych przepisów, należy wykonać następujące działania.

WĄTPLIWOŚCI GONIĄ WĄTPLIWOŚCI

Poza wątpliwą zasadnością penalizacji nieumyślnego przekroczenia terminu przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień żądanych przez radę nadzorczą, lub dyrektora niewykonawczego, sceptycyzm budzi jeszcze co najmniej kilka elementów nowej regulacji. W tym kontekście należy przede wszystkim zwrócić uwagę na kwestię:

  1. braku precyzyjnego określenia zakresu obowiązków osób, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej za działania i zaniechania penalizowane na podstawie przedmiotowych przepisów. Trzeba bowiem postawić m.in. pytanie, czy każdy pracownik spółki, nawet ten, który nie ma na co dzień do czynienia z dokumentacją spółki, powinien odpowiadać karnie za niewydanie dokumentów / nieudzielenie informacji radzie nadzorczej, podczas gdy w istocie może on nie mieć wiedzy lub uprawnień w zakresie relewantnych okoliczności bądź dokumentów;
  2. rozumienia pojęcia „istotnego sposobu”, w jaki wpływać mają zatajone przez sprawcę dane na treść przekazanych informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień; innymi słowy – zatajenie jakich danych będzie skutkowało odpowiedzialnością karną,
  3. znaczenia pojęcia „zapewnia” w kontekście obowiązku zapewnienia doradcy rady nadzorczej dostępu do dokumentacji spółki przez zarząd; na czym zapewnienie ma polegać, i tym samym – kiedy będzie dochodziło do niezapewnienia;
  4. interpretacji znamienia „doprowadza” do niezapewnienia, tj. zakresu zachowań, które na podstawie przepisu art. 5872 § 1 k.s.h. mogą zostać uznane za karalne (tzn. czy „doprowadzenie” oznacza np. posłużenie się wobec członków zarządu przemocą, wystosowanie wobec nich groźby karalnej lub zastosowanie podstępu, czy też odnosi się również do wprowadzenia w błąd lub wykorzystania błędu bądź jeszcze szerszego katalogu zachowań);
  5. określenia kręgu osób, jakie mogą popełnić przestępstwo dorowadzenia do niezapewnienia przez zarząd, wbrew obowiązkowi, dostępu do dokumentacji, tj. czy przestępstwo to może być popełnione jedynie przez członków zarządu, bowiem to na nich spoczywa obowiązek zapewnienia dostępu, czy także przez osoby niebędące członkami zarządu;
  6. wpływu jaki może mieć ustawowe, zabezpieczone instrumentarium karnym, zapewnienie radzie nadzorczej bieżącego dostępu do istotnych wiadomości o stanie organizacji na ocenę dochowania przez członków tego organu obowiązku działania w interesie spółki w kontekście potencjalnego ryzyka odpowiedzialności karnej za nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków skutkujące szkodą (art. 296 k.k.);
  7. zagrożenia instrumentalnego wykorzystania wprowadzanych przepisów przez skonfliktowanych członków organów spółek kapitałowych w walce o przejęcie kontroli nad organizacją.

Brak precyzji w zakresie opisanych zagadnień będzie z pewnością tradycyjnie stopniowo ograniczany przez środowisko naukowe oraz sądy. Do tej pory jednak przedsiębiorcy, pracownicy i współpracownicy spółek kapitałowych będą zapewne chcieli znać szczegółowe kryteria, jakimi organy ścigania mogą się kierować, oceniając ich zachowania i wiedzieć, jakie dokładnie nieprawidłowości mogą stać się przyczynkiem do (zasadnego lub nie) wszczęcia przeciwko nim postępowania karnego.

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorkami alertu: Aleksandrą Stępniewską, Anną Fennig i Agatą Ajs.

Alert można pobrać TUTAJ

PROBLEMY KONSUMENTÓW Z NIEKOMPATYBILNYMI ŁADOWARKAMI I PORTAMI ŁADOWANIA

Innowacyjność i szybki rozwój rynku teleinformatycznego przyczyniają się do powstawania coraz to nowych urządzeń. Niejednokrotnie różnią się one nie tylko dostępnymi akcesoriami, ale także typem ładowarki czy jej mocą. Taka sytuacja może doprowadzić niektórych konsumentów do frustracji wynikającej z niekompatybilności rozwiązań, ponieważ do każdego urządzenia muszą mieć „oddzielny kabelek”. Taki stan rzeczy negatywnie wpływa również na środowisko doprowadzając do niezrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych i w konsekwencji do nadmiernej ilości szkodliwych elektroodpadów.

Ze względu na to, że realizacja dobrowolnych inicjatyw nie przyniosła w tym zakresie zamierzonego skutku ustawodawca europejski zdecydował się na podjęcie inicjatywy legislacyjnej, której celem ma być całkowite rozprawienie się z fragmentacją rynku urządzeń ładujących poprzez wprowadzenie uniwersalnego portu ładowania USB typu C. Podjęcie w tym zakresie działań na szczeblu UE było, zdaniem Komisji Europejskiej, konieczne dla zapewnienia sprawnego funkcjonowania rynku na tożsamych zasadach.

INTEROPERACYJNOŚĆ URZĄDZEŃ ELEKTRONICZNYCH A REALIZACJA CELÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie Parlamentu Europejskiego już wkrótce USB typu C[1] ma stać się powszechnym portem ładowania w UE dla określonych urządzeń radiowych. Z uwagi na rozpowszechnienie się funkcjonalności związanych np. z WiFi czy Bluetooth przepisy dotyczące urządzeń radiowych znajdują obecnie zastosowanie do bardzo wielu urządzeń. Także w zamyśle autorów proponowanych zmian ujednolicenie portu ładowania i protokołów komunikacyjnych ma objąć szeroki asortyment produktów od smartfonów, tabletów, aparatów fotograficznych, słuchawek, przenośnych głośników, po przenośne konsole do gier wideo[2]. To kolejny krok w realizacji Nowego programu na rzecz konsumentów, który jasno pokazuje, że dążenie do zrównoważonego rozwoju może (i powinno) iść w parze z wygodą konsumentów. Interoperacyjność urządzeń elektronicznych z ich akcesoriami (w tym ładowarkami) nie tylko ułatwia korzystanie z tych urządzeń, ale także zmniejsza ilość zbędnych odpadów i kosztów ponoszonych przez konsumentów. Nowe przepisy mają wejść w życie do jesieni 2024 r.

Przegląd dyrektywy w sprawie urządzeń radiowych[3] („Projekt dyrektywy”) jest częścią szerszych działań na arenie europejskiej mających na celu zrównoważenie produktów, w szczególności elektroniki. Postulaty w tym zakresie wynikają nie tylko z Nowego programu na rzecz konsumentów, ale także z Europejskiego Zielonego Ładu oraz Planu na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, których wybrane aspekty były omawiane w poprzednich alertach. Rozwiązania mające doprowadzić do zmniejszenia ilości potrzebnego sprzętu elektronicznego i co za tym idzie ograniczenia ilości elektroodpadów są obecne w prawie UE od lat, zarówno w postaci ogólnych wytycznych (np. tzw. hierarchii postępowania z odpadami) jak i szczegółowych rozwiązań. W zamyśle twórców przepisów ogólne wytyczne powinny być stosowane przez państwa członkowskie UE do różnego rodzaju konkretnych przypadków, bez potrzeby regulowania w prawie UE każdego przypadku z osobna. Jednak praktyka pokazała, że przepisy ogólne nakazujące racjonalizację wykorzystania zasobów i ograniczenie ilości powstających odpadów nie wystarczają i skutek odnoszą dopiero rozwiązania szczegółowe, takie jak np. wymagania prawne dotyczące ekoprojektowania czy zagwarantowanie prawa do naprawy.

Podkreślenia wymaga, że dla stworzenia kompatybilnej ładowarki wymagana jest pełna interoperacyjność po obu stronach przewodu: urządzenia elektronicznego i zewnętrznego źródła zasilania, a także protokołu komunikacji pomiędzy nimi. Zmiany przepisów omawiane w tym alercie mają zapewnić interoperacyjność po stronie urządzenia. Z kolei interoperacyjność zewnętrznego źródła zasilania ma zostać uwzględniona w przeglądzie rozporządzenia Komisji dotyczącego ekoprojektu. Dotychczasowe starania w zakresie ujednolicenia portów ładowania były oparte na dobrowolnej współpracy z producentami i pozwoliły zmniejszyć ilość stosowanych na rynku rozwiązań do trzech. Dalsza integracja będzie następowała na ścieżce legislacyjnej co w konsekwencji doprowadzi do ujednolicenia stosowanych rozwiązań.

JAKIE ZMIANY SĄ PLANOWANE?

W projekcie dyrektywy przewidziano m.in. wprowadzenie wymogu, aby określone kategorie lub klasy urządzeń wykorzystujących fale elektromagnetyczne do komunikacji, w tym smartfony, tablety, aparaty cyfrowe, słuchawki nagłowne, zestawy słuchawkowe, przenośne konsole do gier komputerowych i przenośne głośniki (o ile mogą być ładowane za pomocą ładowania przewodowego) były wyposażone w gniazdo USB typu C. Co więcej, jeśli nowe przepisy wejdą w życie, to konsumenci będą mogli kupić nowy telefon (lub inne z w/w urządzeń) bez jednoczesnego zakupu ładowarki.

Kolejnym nowym obowiązkiem po stronie producentów ma być dostarczenie konsumentowi informacji na temat specyfikacji dotyczących możliwości ładowania oraz urządzenia ładującego. Dokładniej rzecz mówiąc, w przypadku urządzenia, do którego będą miały zastosowanie nowe wymagania, producent będzie musiał przedstawić informacje na temat wydajności ładowania urządzenia, a także mocy urządzenia ładującego, które można używać z danym urządzeniem. Informacje te określono szczegółowo w nowym załączniku do Projektu dyrektywy. Powyższe rozwiązanie ma ułatwić konsumentom sprawdzenie, czy ich dotychczasowe ładowarki spełniają wymagania ich nowego urządzenia lub pomóc w wyborze kompatybilnej ładowarki. Proponowana zmiana ponownie pokazuje jak dużą rolę w prawie konsumenckim i w dążeniu do zrównoważonego rozwoju odgrywa obowiązek informacyjny nałożony na przedsiębiorców względem konsumentów. Zagadnienie to zostało szerzej omówione w alercie nr 3.

W Projekcie dyrektywy zwrócono również uwagę na konieczność umożliwienia w przyszłości harmonizacji rozwiązań dotyczących uniwersalnej ładowarki z wszelkimi rodzajami interfejsów ładowania innych niż ładowanie przewodowe. Ustawodawca musi mieć bowiem z tyłu głowy, że transformacja cyfrowa będzie cały czas generować wyzwania prawne, a wprowadzane regulacje powinny być ze sobą spójne.

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ A NOWE WYZWANIA DLA PRODUCENTÓW ELEKTRONIKI

Wskazane projektowane przepisy prawne nie są jedyną zmianą planowaną na poziomie  UE w związku z dążeniem do realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Sytuacja w tym zakresie dynamicznie się zmienia i kolejne postulaty zaczynają przeobrażać się w zmiany w konkretnych aktach prawnych. Uchwalenie przepisów omówionych w niniejszym oraz poprzednim alercie wymusi na producentach elektroniki dokonanie przeglądu stosowanych praktyk i wprowadzenie określonych modyfikacji na rzecz zrównoważonej produkcji. W świetle nowych regulacji producenci nie tylko będą musieli spełnić wymogi dotyczące jednolitych portów ładowania, ale także realizować nowe obowiązki informacyjne dotyczące minimalnego okresu dostarczania bezpłatnych aktualizacji oprogramowania oraz nowego prawa do naprawy, a także upewnić się, że w prowadzonej działalności nie pojawia się ryzyko przedwczesnego postarzania towarów. Podsumowując ustawodawca europejski intensywnie dąży do stworzenia instrumentów prawnych, dzięki którym będzie możliwa skuteczna realizacja celów zrównoważonego rozwoju (jak np. dążenie do osiągnięcia zrównoważonej produkcji i konsumpcji) oraz „domknięcie” obiegu surowców i odpadów w gospodarce, wprowadzając jednocześnie określone korzyści dla konsumentów i motywując przedsiębiorców do prowadzenia biznesu w uczciwy i transparentny sposób.

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących rękojmi, lub innych przedstawionych kwestii serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego oraz zespołu ochrony środowiska: Dorotą Karczewską, Anną Grzybowską, Aleksandrą Hylą oraz Piotrem Popielarskim, a także do zapoznania się z ofertą zespołu ESG.

Pełna treść alertu do pobrania TUTAJ.

 

[1] USB typu C to technologia powszechnie stosowana w wielu kategoriach lub klasach urządzeń, ponieważ zapewnia wysokiej jakości ładowanie i przesyłanie danych.

[2] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/press-room/20220603IPR32196/deal-on-common-charger-reducing-hassle-for-consumers-and-curbing-e-waste.

[3] https://ec.europa.eu/docsroom/documents/46755/attachments/3/translations/en/renditions/native.

W najbliższym czasie uchwalona zostanie nowelizacja ustawy „sankcyjnej”. Prace legislacyjne nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy „sankcyjnej” zmierzają ku końcowi i wkrótce można się spodziewać jej publikacji i wejścia w życie. Nowelizacja wprowadzi do ustawy „sankcyjnej” instytucję tymczasowego zarządu przymusowego, którą zostaną objęte podlegające zamrożeniu zasoby finansowe lub gospodarcze pomiotów wpisanych na polską listę sankcyjną. Projekt przewiduje także możliwość przejęcia zamrożonych zasobów gospodarczych lub finansowych na rzecz Skarbu Państwa.

ZASADY USTANAWIANIA ZARZĄDU PRZYMUSOWEGO

Zarząd przymusowy na zasobach gospodarczych i finansowych podmiotów wpisanych na listę (dalej jako „zarząd”) będzie środkiem fakultatywnym. Ma być on ustanawiany na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Okres ten będzie mógł zostać jednokrotnie przedłużony, jednak łącznie nie będzie mógł być on dłuższy niż 12 miesięcy. Ustanowienie zarządu dla podmiotów wpisanych na listę pozwoli na:

Zarząd będzie ustanawiany, jeśli będzie to niezbędne dla:

Zgodnie z projektowanymi przepisami ustanowienie zarządu będzie następowało w formie decyzji administracyjnej wydawanej przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Podobnie jak w przypadku decyzji o wpisaniu na listę sankcyjną od decyzji o ustanowieniu zarządu nie będzie służył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Natomiast będzie przysługiwała od niej skarga do sądu administracyjnego.

Koszty związane z wykonywaniem zarządu będą obciążały podmiot, wobec którego go ustanowiono. Wynagrodzenie zarządcy będzie ustalane w umowie zawieranej pomiędzy ministrem właściwym do spraw gospodarki, a zarządcą – na zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

Minister ustanawiając zarząd będzie decydował czy jego celem będzie zbycie środków finansowych, funduszy lub zasobów objętych zarządem czy też ich przejęcie na rzecz Skarbu Państwa.

CELE ZARZĄDU

Do zadań zarządcy będzie należało:

Projekt ustawy nie precyzuje przy tym, czy zarządca w ramach zapewnienia ciągłości działalności przedsiębiorstwa będzie mógł zaspokajać należności wierzycieli podmiotu, w relacji do których działalność gospodarcza będzie kontynuowana.

ZBYCIE ZASOBÓW PODMIOTU OBJĘTEGO SANKCJAMI

Nowelizacja przywiduje, że środki finansowe, fundusze lub zasoby gospodarcze objęte zarządem będą mogły zostać zbyte za zgodą właściciela innemu podmiotowi. Jeśli właściciel firmy nie zgodzi się na zbycie, zarządca będzie występował do sądu o wydanie zarządzenia zbycia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych objętych zarządem. Jeśli do zbycia całości środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych nie dojdzie, Sąd Rejonowy dla m st. Warszawa będzie zarządzał ich zbycie przez zarządcę.

Projektowane przepisy zakładają także, że pierwszeństwo nabycia przedsiębiorstwa będzie przysługiwało spółce założonej przez ponad połowę pracowników podmiotu wpisanego na listę sankcyjną.

Środki uzyskane z tytułu zbycia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych objętych zarządem będą podlegały zamrożeniu.

PRZEJĘCIE WŁASNOŚCI PRZEZ SKARB PAŃSTWA

Przejęcie własności zamrożonych zasobów będzie następowało za odszkodowaniem odpowiadającym wartości rynkowej środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych podlegających przejęciu ustalanej w oparciu o aktualną wycenę sporządzoną przez niezależny podmiot zewnętrzny o uznanej pozycji na rynku świadczonych usług posiadający umiejętności i doświadczenie niezbędne do sporządzenia takiej wyceny. Natomiast wartość rynkowa nieruchomości będzie ustalana w oparciu o operat szacunkowy sporządzony przez rzeczoznawcę, według stanu środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych podlegających przejęciu w dniu wydania decyzji ustalającej wysokość odszkodowania.

Co istotne, odszkodowanie nie będzie wypłacane podmiotowi objętemu sankcjami, lecz będzie podlegało „zamrożeniu”.

ŚWIADCZENIA Z FGŚP DLA FIRM Z LISTY SANKCYJNEJ

Rządowy projekt zakłada również, że podmioty objęte sankcjami będą mogły wystąpić z wnioskiem o przyznanie świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Świadczenia będą przysługiwały na zaspokojenie należności pracowniczych, o których 12 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Ze wspominanym wnioskiem podmioty te będą mogły wystąpić w razie niemożności zaspokojenia ww. należności z powodu braku środków lub funduszy. Jeśli pracodawca nie wystąpi ze wspominanym wnioskiem, wypłata świadczeń będzie możliwa na podstawie wniosku złożonego przez indywidualnego pracownika.

Wsparcie z Funduszu będzie wypłacane jednorazowo, maksymalnie za okres 3 miesięcy. Maksymalna wysokości świadczenia za jeden miesiąc nie będzie mogła przekraczać przeciętnego wynagrodzenia za ubiegły kwartał. W przypadku ewentualnych kolejnych postępowań restrukturyzacyjnych czy upadłościowych świadczenia nie będą ponownie wypłacane.

Wnioski będą realizowane przez marszałków województw przy pomocy wojewódzkich urzędów pracy. Wprowadzone nowelizacją przepisy zabezpieczą interesy FGŚP.

W momencie wypłaty świadczeń ze środków FGŚP roszczenia wobec pracodawcy albo innej osoby zarządzającej majątkiem pracodawcy albo roszczenia do masy upadłości o zwrot wypłaconych świadczeń będą z mocy prawa przechodziły na marszałka województwa.

KONTAKT

Jeśli macie Państwo pytania czy wątpliwości dotyczące poruszanych kwestii, nasi eksperci z zespołu sankcyjnego: Jordan Zafirow, Aleksandra Stępniewska i Ignacy Grabarczyk są do Państwa dyspozycji.

Alert można pobrać TUTAJ

BELGIJSKA IMPLEMENTACJA DYREKTYWY PNR NIEZGODNA Z PRAWEM UE – WNIOSKI DLA SEKTORA LOTNICZEGO W KONTEKŚCIE POLSKIEGO PORZĄDKU PRAWNEGO

DYREKTYWA PNR

Dyrektywa z dnia 27 kwietnia 2016 r., w sprawie wykorzystywania danych, dotyczących przelotu pasażera (danych PNR), w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym i poważnej przestępczości, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie i ich ścigania została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego 9 maja 2018 r., kiedy to uchwalono Ustawę o przetwarzaniu danych, dotyczących przelotu pasażera („Ustawa”). Prowadzone na jej podstawie działania Straży Granicznej spotkały się z krytyką ze strony branży lotniczej i doprowadziły do wejścia w życie 7 lutego 2022 r. nowelizacji Ustawy.

21 czerwca Trybunał Sprawiedliwości wydał wyrok, w którym stwierdził, że co prawda Dyrektywa jest zgodna z prawem UE, ale jej belgijska implementacja już nie. Jest to o tyle ważne, że polska implementacja w niektórych aspektach jest znacznie szersza niż belgijska i daje podstawę dla branży lotniczej do uzyskania korzystnych dla siebie orzeczeń sądowych (oczywiście tylko w przypadku, gdy złożone zostanie odwołanie od decyzji, a w dalszej kolejności skarga do sądu administracyjnego).

WYROK TRYBUNAŁU ZMIENIA DOTYCHCZASOWĄ PERSPEKTYWĘ PRAWNĄ REGULACJI PNR – NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI:

CO TO OZNACZA DLA OPERATORÓW LATAJĄCYCH DO POLSKI OD 2018 R.

Zapraszamy do kontaktu z autorką alertu, ekspertem z zespołu prawa lotniczego, transportu i logistyki Jadwigą Stryczyńską.

Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią alertu TUTAJ.

7 czerwca 2022 r. do Sejmu trafił projekt Ustawy regulujący pracę zdalną oraz kontrolę trzeźwości pracowników (druk 2335).

PRACA ZDALNA

Od maja 2021 r. trwały prace nad uregulowaniem w Kodeksie pracy zasad wykonywania pracy zdalnej. Po wielu miesiącach konsultacji z przedstawicielami pracodawców i pracowników, 24 maja br., Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy, który z początkiem czerwca br. został opublikowany na stronie Sejmu. Oprócz zasad wykonywania pracy zdalnej, jego celem jest również wprowadzenie przepisów dotyczących kontroli trzeźwości pracowników.

Najważniejsze założenia projektu odnoszą się do:

KONTROLA TRZEŹWOŚCI

Nowelizacja wprowadzi również zmiany w zakresie kontroli trzeźwości pracowników (oraz osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym osób, które prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą).

Najważniejsze założenia projektu dotyczą:

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Jednocześnie, z uwagi na to, że projekt znajduje się na wczesnym etapie legislacyjnym, możemy przypuszczać, że przepisy ustawy ulegną zmianie na dalszych etapach prac w Sejmie.

Obecnie projekt został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Rozbudowany tekst alertu dostępny jest TUTAJ.

W razie pytań prosimy o kontakt z Wioletą Polak, kierującą zespołem prawa pracy.

W ostatnim czasie prawo konsumenckie przeżywa dynamiczny rozwój. Prawodawca europejski chce zapewnić odpowiedni poziom ochrony konsumentów i dostosować przepisy prawne do wyzwań stawianych przez transformację cyfrową i ekologiczną. Jednocześnie pożądane jest ustalenie jednolitych „reguł gry” dla wszystkich uczestników rynku. Nieuczciwi gracze nie powinni bowiem zyskiwać przewagi kosztem tych przedsiębiorców, którzy chcą rzetelnie prowadzić swoją działalność.

Wychodząc naprzeciw tym wyzwaniom, 30 marca br. Komisja Europejska opublikowała projekt dyrektywy zmieniającej dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych oraz dyrektywę o prawach konsumenta („Projekt”), który zapowiadaliśmy w pierwszym alercie w ramach tego cyklu. Projekt jest jedną z inicjatyw określonych w trzech istotnych programach unijnych: Nowym programie na rzecz konsumentów, Planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym i Europejskim Zielonym Ładzie. W niniejszym alercie omówimy wybrane z projektowanych zmian, które mogą istotnie wpłynąć na działalność przedsiębiorców.

CEL PROJEKTOWANYCH PRZEPISÓW

Celem projektowanych regulacji jest wzmocnienie pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej. Ma to nastąpić poprzez lepsze informowanie i pełniejszą ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, takimi jak pseudoekologiczny marketing, postarzanie towarów czy stosowanie nieprzejrzystego oznakowania i narzędzi informacyjnych dotyczących zrównoważonego charakteru produktu.

Zdaniem prawodawcy unijnego konsumenci nie mają wystarczających narzędzi do podejmowania świadomych decyzji zakupowych np. poprzez możliwość weryfikowania twierdzeń stosowanych przez przedsiębiorców. Ze względu na asymetrię informacyjną między przedsiębiorcą a konsumentem dążenie do zrównoważonej konsumpcji jest znacznie utrudnione. w świetle obowiązujących przepisów.

DLACZEGO INFORMOWANIE O ZRÓWNOWAŻONOŚCI PRODUKTÓW STAŁO SIĘ TAK POPULARNE?

Rosnący popyt na zrównoważone produkty i dostarczanie konsumentom pożądanych przez nich informacji może ułatwić przedsiębiorcy wypracowanie przewagi konkurencyjnej na rynku. Jednocześnie Komisja Europejska dostrzega, że informacje dotyczące zrównoważoności produktu (tj. jego wpływu na środowisko i społeczeństwo, trwałości czy możliwości naprawy) mogą stać się istotnym narzędziem marketingowym. Projektowane przepisy mają zatem zagwarantować transparentność i prawdziwość takich przekazów, nakładając określone dodatkowe obowiązki na przedsiębiorców, którzy chcą reklamować swoje produkty lub usługi jako zrównoważone.

GREENWASHING – JAKIE ZMIANY SZYKUJĄ SIĘ W PRZEPISACH?

W pierwszym alercie w ramach tego cyklu wyjaśniałyśmy na czym polega pseudoekologiczny marketing (tzw. greenwashing) i jakie ryzyka dla przedsiębiorców są związane z nieprzemyślanym prezentowaniem na rynku twierdzeń dotyczących ekologiczności produktów.

Choć już obowiązujące przepisy prawne mogą stanowić podstawę do uznania pseudoekologicznego marketingu jako praktyki wprowadzającej w błąd, to brak szczegółowej regulacji i związana z tym konieczność oceny konkretnych skutków, jakie dana praktyka wywołuje po stronie konsumentów, utrudnia egzekwowanie tych przepisów dyrektywy. Z tego względu w Projekcie poszerzono listę praktyk, które w każdych okolicznościach będą uznane za nieuczciwe (tzw. czarna lista). Rozszerzona została także lista praktyk, które mogą zostać uznane za nieuczciwe (tzw. szara lista) w konkretnym przypadku. Projektowane regulacje wyznaczają przedsiębiorcom granice wskazując jakie praktyki nie będą dozwolone.
Przykładowo praktykami wprowadzającymi w błąd w każdych okolicznościach będą:

Z kolei do szarej listy praktyk ma zostać dodane działanie polegające na reklamowaniu korzyści dla konsumentów, które uznaje się za powszechną praktykę na rynku właściwym oraz formułowanie twierdzeń dotyczących ekologiczności związanych z przyszłą efektywnością środowiskową bez jasnych, obiektywnych i weryfikowalnych zobowiązań ani celów oraz bez niezależnego systemu monitorowania.
W Projekcie dodano również nowe elementy kwalifikowane jako główne cechy produktu,
tj. informacje o skutkach środowiskowych i społecznych, trwałości i możliwości naprawy produktu. Niewłaściwy (mogący wprowadzać w błąd) sposób przekazania tych informacji przez przedsiębiorcę będzie mógł być zakwalifikowany jako nieuczciwa praktyka rynkowa.

NOWE OBOWIĄZKI INFORMACYJNE PRZEDSIĘBIORCÓW

Projekt wprowadza pojęcie handlowej gwarancji trwałości nakładając na przedsiębiorców obowiązek podawania informacji o jej istnieniu i okresie jej obowiązywania dla wszystkich rodzajów towarów. W przypadku braku takiej gwarancji przedsiębiorca będzie musiał poinformować o tym fakcie konsumenta wyłącznie w odniesieniu do sprzedaży towarów wykorzystujących energię (zdefiniowanych w nowych przepisach).

Co ciekawe, projektowane przepisy wprowadzają obowiązek dostarczania konsumentom informacji na temat możliwości naprawy towarów poprzez stosowanie punktowej oceny. Na ten moment nie są znane szczegóły dotyczące tego rozwiązania. Wiadomo jedynie, że metoda oceny ma być ustanowiona zgodnie z prawem Unii. Nowe obowiązki informacyjne obejmą również przedsiębiorców oferujących towary, co do których nie sposób wskazać informacji na temat możliwości ich naprawy. W takich przypadkach przedsiębiorca będzie bowiem zobowiązany wskazać na informacje udostępniane przez producenta dotyczące dostępności części zamiennych, w tym procedury ich zamawiania, oraz dostępności podręcznika użytkownika i naprawy.

Nowe obowiązki informacyjne mają także dotyczyć towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych i usług cyfrowych poprzez wskazanie konsumentom minimalnego okresu dostarczania przez producenta bezpłatnych aktualizacji oprogramowania (jeśli producent/dostawca udostępnia takie informacje).

Wejście w życie omawianych przepisów prawa ma przybliżać nas do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym, której głównym założeniem jest utworzenie zamkniętej pętli procesów gospodarowania surowcami, a w konsekwencji zmiana podejścia z „wytwórz-wykorzystaj-wyrzuć” na „wytwórz-wykorzystaj-przetwórz/napraw”. Konsumenci mają mieć możliwość porównania okresu handlowej gwarancji trwałości towarów od różnych przedsiębiorców i wyboru towaru o najdłuższym czasie tej gwarancji. To samo tyczy się informacji o minimalnym okresie dostarczania przez producenta bezpłatnych aktualizacji oprogramowania (im dłuższy okres aktualizacji tym dłuższa możliwość korzystania w pełni z urządzenia). Celem ma być maksymalne zmniejszenie ilości odpadów produkcyjnych, a co za tym idzie poprawa kondycji środowiska naturalnego. O roli prawa konsumenckiego w realizacji postulatów gospodarki o obiegu zamkniętym pisaliśmy szerzej w alercie nr 2 niniejszego cyklu.

SKUTKI PROJEKTOWANEJ REGULACJI DLA PRZEDSIĘBIORCÓW

Projektowane zmiany będą mieć daleko idące konsekwencje dla przedsiębiorców chcących oferować na rynku zrównoważone towary i usługi. Generuje to dwojakie wyzwania.

Po pierwsze, wdrożenie projektowanych przepisów będzie wymagać dużego zaangażowania ze strony przedsiębiorców przede wszystkim ze względu na innowacyjny charakter omawianych zmian. Po drugie, oznakowanie ekologiczne będzie możliwe wyłącznie w przypadku oparcia go na systemie certyfikacji, o którym mowa w Projekcie lub na systemie ustanowionym przez władze publiczne. Po wejściu w życie przepisów w obecnym brzmieniu nie będzie zatem możliwe stosowanie autorskich oznaczeń sugerujących, że dany produkt jest „eko”. Ponadto tworzenie przekazów marketingowych i oznakowań będzie wymagać precyzyjności (np. w przypadku, gdy twierdzenie dotyczące ekologiczności będzie dotyczyć wyłącznie pewnego aspektu danego produktu, to niemożliwe będzie prezentowanie całego produktu jako „eko”). Przedsiębiorca będzie mógł stosować twierdzenia dotyczące ekologiczności tylko wtedy, gdy będą one iść w parze z jasnymi, obiektywnymi i weryfikowalnymi zobowiązaniami tego przedsiębiorcy w tym zakresie oraz niezależnym systemem monitorowania.

Wprowadzenie omawianych przepisów należy uznać za konieczne dla realizacji celów zrównoważonego rozwoju, w tym dążenia do zrównoważonej konsumpcji. Nowe regulacje nie tylko dadzą konsumentom realne narzędzia do odgrywania czynnej roli w procesie transformacji ekologicznej, ale również pozwolą na bardziej efektywne dążenie do wyeliminowania nieuczciwych praktyk przedsiębiorców w tym zakresie. Z kolei nowe wymogi w zakresie obowiązku informacyjnego są ukształtowane w taki sposób, by wyróżniać na rynku przedsiębiorców dążących w swojej działalności do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

Omawiana regulacja stanowi więc szansę na zaistnienie na rynku produktów zrównoważonych tych przedsiębiorców, którzy rzeczywiście spełniają kryteria przewidziane w Projekcie. Wydaje się zatem, że jednolite reguły dla wszystkich uczestników rynku pozwolą na prowadzenie uczciwej konkurencji przez przedsiębiorców.

KONTAKT

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących nowych regulacji konsumenckich serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertkami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego: Dorotą Karczewską, Anną Grzybowską i Aleksandrą Hylą oraz ofertą zespołu ESG.

Alert można pobrać TUTAJ.

9 maja Prezes UOKiK, po rocznym postępowaniu wobec Vinted UAB („Vinted”), wydał decyzję stwierdzającą stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych polegających na wprowadzającym w błąd zaniechaniu (pominięciu istotnych informacji). Za stosowanie tych praktyk, UOKiK nałożył na Vinted karę pieniężną w łącznej wysokości przekraczającej 5 mln zł.

Decyzja jest bezprecedensowa z uwagi na poniższe aspekty:

Vinted jest dostawcą platformy C2C, która umożliwia sprzedaż odzieży i akcesoriów z drugiej ręki. Prezes UOKiK stwierdził stosowanie przez Vinted dwóch praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które dotyczyły:

Poniżej przedstawiamy wybór najważniejszych wniosków płynących z decyzji Prezesa UOKiK w sprawie Vinted, przygotowany z myślą o przedsiębiorcach zawierających z konsumentami umowy online.

„ŚCIEŻKA ZAKUPOWA” MA BARDZO DUŻE ZNACZENIE…

Druga ze stwierdzonych przez Prezesa UOKiK praktyk dotyczy w istocie braku spójności pomiędzy rozwiązaniami prezentowanymi w serwisie, a postanowieniami regulaminu Vinted. Analiza decyzji wskazuje, że Prezes UOKiK penalizował szczegółowo sposób zaprojektowania architektury serwisu Vinted.pl. Badanie dotyczyło takich detali jak określone rozwiązania graficzne, stosowane hiperłącza i przyciski, które konsument widzi w serwisie. Na tej podstawie Prezes UOKiK uznał, że całokształt serwisu skonstruowany był w taki sposób, że konsument miał wrażenie, że możliwy jest zakup tylko bezpośrednio na Vinted.pl (z obowiązkową opłatą dodatkową), a nie poprzez bezpośredni kontakt ze sprzedającym (co przewidywał Regulamin).

Pozostawiając wątpliwą kwestię dotyczącą tego, czy rzeczywiście bezpośrednie ustalenia pomiędzy sprzedającym, a kupującym (poza serwisem) można uznać za metodę zawarcia umowy na platformie, uzasadnienie decyzji jest jasnym sygnałem, że środowisko serwisu internetowego będzie coraz częściej znajdować się pod lupą organu. Ocenie podlegać będzie jasność i terminowość przekazywanych konsumentom informacji bezpośrednio na ścieżce zakupowej oraz spójność przyjętych rozwiązań z regulaminem. Szczególną ostrożność należy wykazać ponadto w przypadku projektowania opcji i ustawień domyślnych. Zasadne może okazać się zatem angażowanie pracowników działów prawnych na etapie prac projektowych dotyczących interfejsu użytkownika. Omówione wnioski wpisują się w postulowane w prawie konsumenckim podejście transparency by design, czyli przejrzystego projektowania środowiska dedykowanego konsumentom[1].

… W PRZECIWIEŃSTWIE DO MATERIAŁÓW PUBLIKOWANYCH W DODATKOWYCH ZAKŁADKACH

Prezes UOKiK krytycznie ocenił działania Vinted polegające na zamieszczaniu istotnych dla konsumenta informacji dotyczących warunków świadczonych usług wyłącznie w dodatkowych zakładkach (centrum pomocy) i dokumentach (polityka prywatności). W ocenie organu, informacje tam przekazywane należy traktować jako „dodatkowe i uzupełniające”.

Wydaje się jednocześnie, że Prezes UOKiK dopuścił możliwość spełnienia obowiązków informacyjnych względem konsumentów poprzez zamieszczenie wymaganych informacji w takich dodatkowych materiałach, o ile konsument zostanie do nich przekierowany na ścieżce zakupowej (nie będzie musiał samodzielnie wyszukiwać tych materiałów na platformie). Zatem detale dotyczące sposobu zaprojektowania serwisu – takie jak zamieszczenie odpowiedniego hiperłącza – będą miały w tym względzie istotne znaczenie (por. pkt 1).

W związku z powyższym, dostawcy serwisów dedykowanych konsumentom powinni zwrócić uwagę, aby istotne informacje dotyczące świadczonych usług (w tym praw i obowiązków konsumentów) znalazły się na ścieżce zakupowej i w regulaminie, a nie tylko w dodatkowych zakładkach serwisu (np. zakładki FAQ, centra pomocy itp.).

UMOWY DODATKOWE ZAWIERANE Z PODMIOTAMI TRZECIMI

Często dostawcy serwisu powierzają podmiotom trzecim świadczenie usług komplementarnych lub dodatkowych względem głównych usług oferowanych na serwisie (np. usługi płatnicze, dostawy). Jeżeli korzystanie z serwisu wymaga zawarcia umowy z podmiotem trzecim na świadczenie takiej dodatkowej usługi, konsument powinien wyrazić na to zgodę w sposób wyraźny. Innymi słowy, nie jest dopuszczalne zawieranie umów z podmiotami trzecimi w sposób automatyczny, czy też dorozumiany przez sam fakt korzystania z usługi głównej. Z decyzji wynika, że w takim przypadku konsument powinien zaakceptować zasady świadczenia usługi dodatkowej (regulamin), przedstawione mu/jej w języku polskim.

CZAS I SPOSÓB PREZENTOWANIA OPŁAT DODATKOWYCH W SERWISACH INTERNETOWYCH

Pobieranie przez platformy i serwisy od kupujących dodatkowych, obowiązkowych opłat (serwisowych, za ochronę itp.) w związku z pośredniczeniem w dokonaniu transakcji jest zjawiskiem powszechnym. Uzasadnienie decyzji niejako na marginesie rozważań dotyczących drugiej praktyki wskazuje na stanowisko Prezesa UOKiK na temat uwidaczniania w serwisie dodatkowych opłat i cen.

Prezes UOKiK powołując się na art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o prawach konsumenta („UPK”), wskazuje, że w przypadku, gdyby Vinted dopuszczał zawieranie umów wyłącznie na swoim marketplace, dodatkowa obowiązkowa opłata (za Ochronę Kupującego) powinna być prezentowana łącznie z ceną produktu/usługi. Zatem w ocenie Prezesa UOKiK w serwisie powinny być w tym przypadku prezentowane ceny całkowite (uwzględniające dodatkową opłatę). Prezes UOKiK wyjaśnia, że taki sposób uwidaczniania opłat powinien mieć zastosowanie „zarówno na etapie i wyszukiwania i prezentacji (produktów – przyp. własny) w katalogu, jak również wyświetlania szczegółów danej oferty”[2].

W naszej ocenie zaprezentowane w uzasadnieniu decyzji wnioski, w tym powołana podstawa prawna rozważań, budzi daleko idące wątpliwości. Zgodnie z przywołanym przez Prezesa UOKiK art. 12 ust. 1 UPK informacje przedkontraktowe (w tym o łącznej cenie) należy konsumentowi przekazać „najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość”. Przepis dyrektywy implementowanej przez UPK wskazuje, że takie informacje powinny być przekazane „zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość (…) lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie”. Co więcej, art. 17 ust. 1 UPK, jako przepis szczególny mający zastosowanie do umów zawieranych online wprost wskazuje, że informacje o całkowitej cenie powinny być przekazane „bezpośrednio przed złożeniem zamówienia”. Trudno zatem uznać, że cena całkowita (zawierająca opłaty dodatkowe) powinna być obowiązkowo prezentowana już na stronie z wynikami wyszukiwania czy listingu ofert.

Niezależnie od tego, możliwe jest oczywiście wprowadzanie konsumenta w błąd przez stopniowe zaskakiwanie go dodatkowymi opłatami w toku składania zamówienia (wskazana w Wytycznych Komisji Europejskiej do dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych praktyka drip pricing[3]). Wówczas jednak zarzut byłby skuteczny po wykazaniu przesłanek określonych w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, a nie UPK.

Co istotne, Vinted w toku postępowania zmieniło sposób prezentowania cen w serwisie w taki sposób, że na listingu ofert wyświetlano tooltip (ikonę z komunikatem) wyjaśniający użytkownikom, że do ceny produktu zostaną kupującym doliczone dodatkowe opłaty. Prezes UOKiK – bez przedstawienia szerszej argumentacji – uznał tę zmianę za niewystarczającą.

W świetle rygorystycznego stanowiska Prezesa UOKiK, dostawcy platform powinni zwrócić szczególną uwagę na sposób uwidaczniania opłat dodatkowych w serwisie. Nie jest dodatkowo jasne, jakie stanowisko Prezes UOKiK zająłby w przypadku stosowania przez przedsiębiorcę opłat, których wysokość nie mogłaby być określona już w pierwszym kroku. Zdarza się bowiem, że opłata zależy np. od całkowitej kwoty zamówienia czy też wyboru konkretnego wariantu produktu (co jest ustalane na późniejszym etapie np. w koszyku). Można oczekiwać, że wątpliwości te mogą być rozstrzygnięte (przynajmniej w pewnym zakresie) w związku z prowadzoną przez Prezesa UOKiK sprawą opłat dodatkowych, stosowanych przez UberEats[4].

ISTOTNE KWESTIE PROCEDURALNE

Uwagę zwraca również szybkość prowadzenia postępowania przez Prezesa UOKiK. Od wszczęcia postępowania wyjaśniającego do wydania decyzji minął nieco ponad rok, przy czym postępowanie dotyczyło dwóch odrębnych praktyk, a w toku postępowania przedsiębiorca złożył propozycję zobowiązania. Takie tempo działania pokazuje dużą determinację organu w egzekwowaniu prawa konsumenckiego w środowisku cyfrowym, w tym eliminowania nieprawidłowości zidentyfikowanych na platformach.

Zobowiązanie zaoferowane przez Vinted nie zostało przyjęte przez Prezesa UOKiK (niestety w części dotyczącej tej kwestii decyzja jest w większości utajniona z uwagi na prawnie chronione tajemnice). W odniesieniu do pierwszej z praktyk, uzasadniając nieprzyjęcie zobowiązania Prezes UOKiK podkreślił, że kluczowe było niepodjęcie przez Vinted działań zmierzających do usunięcia skutków praktyki (samo zaniechanie stosowania praktyki nie było wystarczające).

Pozytywnie należy odnieść się do tego, że Prezes UOKiK w toku postępowania zakomunikował Vinted decyzję odmowną i wyjaśnił przyczyny nieprzyjęcia zobowiązania. Zdarzało się bowiem, że Prezes UOKiK komunikował o tym dopiero w decyzji kończącej postępowanie, co uniemożliwiało przedsiębiorcy złożenie ewentualnie dalszych, zmodyfikowanych propozycji zobowiązania.

Dla przedsiębiorców prowadzących serwisy dostępne na wielu rynkach istotne jest również, że przy okazji kalkulacji wysokości kary Prezes UOKiK wziął pod uwagę obrót osiągnięty w związku z działalnością polskiej wersji serwisu oraz jego stosunek do globalnego obrotu Vinted UAB z siedzibą w Wilnie (działającej w wielu krajach europejskich). Takie dostosowywanie wysokości kary należy ocenić pozytywnie, gdyż umożliwia wymierzenie kary adekwatnej dla skali i skutków zarzucanej praktyki.

Jeśli macie Państwo pytania czy wątpliwości dotyczące poruszanych kwestii, prosimy o kontakt z Dorota Karczewska oraz Aleksandra Mariak.

 

Pełny tekst alertu można pobrać TUTAJ.

 

[1] Zob. raport Komisji Europejskiej Behavioural Study on the Transparency of Online Platforms, s. 57.
Raport dostępny na stronie: https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/transparency_of_platforms-study-final-report_en.pdf

[2] Art. 6 ust. 1 Dyrektywy PE i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r., Dz. Urz. UE L 304 z 22.11.2011, s. 64–88.

[3] Zob. pkt. 4.2.8 Wytycznych dotyczących wykładni i stosowania dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym, Dz. Urz. UE C 526 z 29.12.2021, s. 1–129

[4] Por. komunikat z 27 października 2021 r. opublikowany na stronie UOKiK, w którym wskazano, że „konsumenci w skargach dotyczących Uber Eats wskazywali, że na etapie wyboru jedzenia nie wiedzieli o dodatkowej opłacie – pojawiała się ona dopiero w momencie opłacania zamówienia”. Komunikat dostępny na: https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=17931&print=1

W wyroku z 26 stycznia 2022 r. (sygn. akt: VIII P 475/21) Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie, Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił kary porządkowe nałożone przez pracodawcę na pracowników, którzy nie poddali się tzw. „szybkim testom” antygenowym. Wyrok nie jest jeszcze prawomocny. Poniżej omawiamy argumentację sądu i potencjalne konsekwencje orzeczenia.

SPÓR O ZARZĄDZENIE WEWNĘTRZNE PRACODAWCY

Przedmiotem sporu w analizowanej sprawie było nałożenie na pracowników kar porządkowych (nagany, zmienione w wyniku sprzeciwu na upomnienia) z uwagi na nieprzestrzeganie obowiązków, nałożonych zarządzeniem. Zgodnie z nim, warunkiem przystąpienia do pracy przez pracowników było okazanie certyfikatu szczepienia przeciw COVID-19 lub poddanie się szybkiemu testowi antygenowemu. Dwóch pracowników nie zastosowało się do zarządzenia pracodawcy, wskutek czego nałożone zostały na nich kary porządkowe, które zaskarżyli do sądu.

ZARZĄDZENIE NIEWŁAŚCIWĄ PODSTAWĄ PRAWNĄ

W ocenie sądu, powództwo pracowników miało swoje uzasadnienie oraz zasługiwało na uwzględnienie. Podstawą wymierzenia kar porządkowych wobec pracowników był art. 108 § 1 KP[i]. Zgodnie z tą regulacją, za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca może stosować wobec niego karę porządkową.

Pracownicy wnosili, że zarządzenie pracodawcy nie miało należytej podstawy prawnej. Sąd potwierdził ich argumentację, podkreślając, że pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.

Zdaniem sądu, możliwość dopuszczenia do pracy uzależniona od: i) okazania certyfikatu szczepienia lub ii) poddania się testowi antygenowemu (z wynikiem negatywnym), wskazuje, że osoby, które nie zastosowały się do pkt i), zostaną uznane za osoby niezaszczepione. W świetle zaś regulacji art. 221 KP, dane dotyczące stanu zdrowia nie mieszczą się w katalogu danych, jakie pracodawca może przetwarzać.

RODO A PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH DOTYCZĄCYCH STANU ZDROWIA

W uzasadnieniu wyroku sąd wskazał na regulację art. 9 ust. 1 RODO[ii] (dalej: „RODO”), zgodnie z którą zabrania się przetwarzania danych osobowych dotyczących stanu zdrowia osoby fizycznej. Sąd uznał, że wypełnienie obowiązków wskazanych w zarządzeniu prowadzi do przetwarzania danych o zdrowiu.

Co istotne, treść wyroku nie wyjaśnia, czy pracodawca gromadził certyfikaty / wyniki testów. Sąd nie analizował zatem, czy okazywanie certyfikatu / wyniku testu, bez gromadzenia, stanowi przetwarzanie danych osobowych w rozumieniu RODO. W naszej ocenie możliwa jest argumentacja, zgodnie z którą samo okazanie certyfikatu / wyniku testu nie stanowi przetwarzania danych (podobnie, jak ma to miejsce w przypadku okazywania dowodu osobistego przy zakupie napojów alkoholowych lub wyrobów tytoniowych czy okazywania dokumentu uprawniającego do ulgi przy zakupie biletów komunikacyjnych). Niestety, sąd automatycznie uznał, że przepisy RODO mają zastosowanie w sprawie i nie zbadał tej kwestii.

PRZYSZŁOŚĆ POLITYK COVIDOWYCH

Analizowany wyrok może stanowić wskazówkę, jak będą traktowane tzw. „polityki covidowe” przez sądy pracy. Podkreślenia wymaga, że przedmiotowa sprawa nie dotyczy zleceniobiorców czy klientów przedsiębiorców, a jedynie pracowników. Niemniej, do rozważenia pozostaje ewentualna modyfikacja przyjętych polityk w zakresie przewidywanych przez pracodawcę konsekwencji nieokazania certyfikatów/wyników testów przez pracowników, tak aby zminimalizować możliwość ich podważenia w sądzie.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości pojawiających się na tle omawianego wyroku,  prosimy o kontakt z Agnieszką Wiercińską-Krużewską lub Karoliną Miksą.

[i] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320).

[ii] Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE

 

Tekst alertu można pobrać TUTAJ.

W dniu 12 kwietnia 2022 r. w Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. wprowadzająca do Kodeksu spółek handlowych, nieznane dotąd w polskim porządku prawnym, przepisy o grupie spółek (tzw. prawo holdingowe). Ponadto, nowelizacja zawiera także przepisy istotnie rozszerzające kompetencje rad nadzorczych, mające na celu zwiększenie efektywności nadzoru korporacyjnego oraz inne zmiany dotyczące m.in. kadencji członków organów, czy zasad odpowiedzialności członków organów.

Nowe przepisy wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ich ogłoszenia, tj. 13 października 2022 r.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia uchwalonej nowelizacji.

PRAWO HOLDINGOWE

Nowelizacja umożliwia istniejącym holdingom tworzenie tzw. grup spółek, przy spełnieniu określonych wymogów przewidzianych w ustawie.

Od strony formalnej konieczne będzie podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek przez zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) spółki zależnej lub spółki powiązanej. Jednak dopiero z rejestracją wzmianki o uczestnictwie w grupie spółek w KRS powstanie większość uprawnień i obowiązków z tym związanych.

Przede wszystkim nowelizacja przesądza, że spółki uczestniczące w grupie będą mogły, obok interesu własnego, kierować się także interesem grupy, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.

Spółka dominująca zyskuje nowe narzędzie zarządcze, tzw. wiążące polecenie, które będzie mogła wydawać spółce zależnej należącej do grupy. Adresat polecenia, zarząd spółki zależnej, będzie obowiązany wykonać polecenie. Odmowa będzie możliwa jedynie w ściśle określonych przypadkach. Zarówno wiążące polecenie, jego przyjęcie do wykonania czy odmowa muszą spełniać surowe wymogi formalne, od których zależy ich ważność.

Za szkodę poniesioną przez spółkę zależną w wyniku wykonania wiążącego polecenia odpowiadać będzie spółka dominująca. W stosunku do jednoosobowej spółki zależnej, odpowiedzialność odszkodowawcza spółki dominującej przyjmuje węższy zakres i ogranicza się do sytuacji, w której wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do niewypłacalności spółki zależnej.

W zakresie wskazanym w ustawie spółka dominująca będzie również odpowiadała wobec wierzycieli spółki zależnej lub wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej za określone skutki wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności wobec spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.

Spółka dominująca będzie mogła wykupić udziały (akcje) wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej (tzw. squeeze-out), nawet wówczas, gdy spółką zależną będzie spółka z o.o. (co stanowi będzie novum w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym), czy prosta spółka akcyjna.

Będzie mogła również w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty oraz żądać udzielenia informacji od spółki zależnej należącej do grupy spółek.

Rada nadzorcza spółki dominującej (lub jej zarząd – w przypadku braku rady nadzorczej) będzie co do zasady sprawowała stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółki zależne należące do grupy spółek.

Nowelizacja uprawnia wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych do żądania przymusowego odkupu ich udziałów albo akcji posiadanych w spółce zależnej (tzw. sell-out).

Wspólnik albo akcjonariusz mniejszościowy reprezentujący samodzielnie bądź łącznie z innymi wspólnikami (akcjonariuszami) co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego, będzie mógł żądać, aby sąd rejestrowy wyznaczył firmę audytorską do zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek.

 

WZMOCNIENIE POZYCJI RADY NADZORCZEJ

Kolejna istotna zmiana dotyczy kompetencji rady nadzorczych, które zostały znacznie rozszerzone. Obejmują one w szczególności uprawnienia do żądania informacji i dokumentów, w tym zwłaszcza informacje, sprawozdania lub wyjaśnienia dotyczące spółek zależnych oraz spółek powiązanych.

Co istotne, ustawa przewiduje sankcje karne w postaci kary grzywny lub ograniczenia wolności w przypadku niewypełnienia obowiązku przekazania informacji lub dokumentów w terminie, w przypadku przekazania informacji lub dokumentów niezgodnych ze stanem faktycznym lub w przypadku zatajenia danych wpływających w istotny sposób na ich treść.

Rada będzie uprawniona do wyboru doradcy zewnętrznego, który na koszt spółki dokona badania określonego zagadnienia dotyczącego działalności spółki lub jej stanu majątkowego.

W spółce akcyjnej Rada Nadzorca zyska jeszcze jedną dodatkową kompetencję – będzie wyrażała zgodę na transakcje ze spółkami, z którymi spółka pozostaje w stosunku zależności lub powiązania, jeśli przekroczą one 10% sumy aktywów spółki w okresie roku obrotowego (dla transakcji z ta samą spółką).

Wraz z nowymi uprawnieniami Rada Nadzorcza będzie miała także rozszerzone obowiązki sprawozdawcze.

Wzmocnienie Rady Nadzorczej wiąże się ze zwiększonymi obowiązkami informacyjnymi dla Zarządu, jednak tylko w spółce akcyjnej. Zarząd takiej spółki będzie zobowiązany do udzielania radzie nadzorczej, bez wezwania, szczegółowych informacji dotyczących szeregu spraw spółki, w tym dotyczących istotnych transakcji, uchwał podejmowanych przez zarząd, zmiany sytuacji spółki.

 

POZOSTAŁE ZMIANY

 

WEJŚCIE W ŻYCIE

Projekt przewiduje 6 miesięczne vacatio legis, co pozwoli na ew. dostosowania treści umów (statutów) spółek do nowego stanu prawnego. Data wejścia nowych przepisów w życie to 13 października 2022 r.

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z naszymi prawnikami z zespołu prawa spółek i ładu korporacyjnego: Anną Wojciechowską, Anną Fennig, Krzysztofem Wawrzyniakiem oraz Igorem Sochą.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ

Utworzenie listy sankcyjnej, embargo na węgiel pochodzący z Rosji czy Białorusi, a także wprowadzenie odpowiedzialności administracyjnej i karnej za naruszenie sankcji ekonomicznej – to jedne z najważniejszych rozwiązań tzw. Ustawy sankcyjnej, która obowiązuje od 16 kwietnia 2022 r. (Ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego). Ustawa ta nakłada de facto obowiązek weryfikacji partnerów biznesowych, ustalenia beneficjentów rzeczywistych wszystkich kontrahentów, a także rzetelnego dokumentowania transakcji.

W poniższym dokumencie przeanalizowaliśmy dla Państwa kluczowe wątki, które mogą mieć wpływ na funkcjonowanie Państwa przedsiębiorstw.

LISTA SANKCYJNA – CZYLI KTO OBJĘTY JEST SANKCJAMI?

LISTA SANKCJI STOSOWANYCH WOBEC OSÓB I PODMIOTÓW NIMI OBJĘTYCH

  1. Sankcje są te same, co w Rozporządzeniu Rady (UE) nr 765/2006 (dotyczącym Białorusi) i Rozporządzeniu Rady (UE) nr 269/2014 (dotyczącym Rosji), dalej „Rozporządzenia”, tj.:
    1. zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, we faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów lub powiązanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów i organów określonych w załącznikach do Rozporządzeń;
    2. nieudostępnianie, bezpośrednio ani pośrednio, żadnych funduszy/środków finansowych ani zasobów gospodarczych wymienionym w załącznikach do Rozporządzeń osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom i organom ani na ich rzecz;
    3. zakaz świadomego i umyślnego uczestnictwa w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście środków wymienionych w pkt. a. i b. powyżej;
  2. wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy PZP osób ujętych na liście MSWiA;
  3. wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożądany, o którym mowa w art. 434 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach.

ZASADY STOSOWANIA SANKCJI

Ustawa przewiduje, że wyżej wymienione sankcje są stosowane na zasadach określonych w ww. Rozporządzeniu. W tym zakresie zwracamy uwagę na następujące zasady wyrażone w Rozporządzeniach (jakkolwiek nie jest jasne, czy znajdują one pełne zastosowanie do polskiej ustawy sankcyjnej):

  1. Osoby fizyczne lub prawne, podmioty lub organy nie ponoszą za swoje działania odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju, jeżeli nie wiedziały i nie miały uzasadnionego powodu, by przypuszczać, że ich działania mogą naruszać środki określone w niniejszym rozporządzeniu.
  2. Osoby fizyczne lub prawne, lub podmioty, lub organy, lub ich dyrektorzy bądź pracownicy, którzy dokonują zamrożenia środków finansowych i zasobów gospodarczych lub odmawiają ich udostępnienia w dobrej wierze i w oparciu o przekonanie, że działanie takie jest zgodne z ustawą, nie ponoszą z tego tytułu żadnej odpowiedzialności, chyba że zostanie dowiedzione, że środki finansowe lub zasoby gospodarcze zostały zamrożone lub zatrzymane na skutek zaniedbania.
  3. Nie zaspokaja się żadnych roszczeń (o odszkodowanie, gwarancyjnych itp.) w związku z jakąkolwiek umową lub transakcją, których wykonanie zostało zakłócone, bezpośrednio lub pośrednio, przez sankcje, o ile to roszczenie zostało wniesione przez podmiot objęty sankcjami bądź jego pełnomocnika/pośrednika. Zgłaszając takie roszczenie, to podmiot objęty sankcjami bądź jego pełnomocnik/pośrednik są zobowiązani wykazać, że roszczenie, którego dochodzą, nie ma z nimi związku.

OBOWIĄZKI (NASZYCH KLIENTÓW) ZWIĄZANE Z OSOBAMI/PODMIOTAMI OBJĘTYMI SANKCJAMI I KARY ZA NARUSZENIE TYCH OBOWIĄZKÓW

  1. Zamrożenie środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych oraz nieudostępnianie środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych podmiotom wpisanych na listę.
  2. Przestrzeganie sektorowych zakazów dotyczących obrotu gospodarczego z Rosją i Białorusią, wynikających z Rozporządzenia Rady (UE) nr 765/2006 (ograniczenia w obrocie gospodarczym z Białorusią), Rozporządzenia Rady (UE) nr 833/2014 (ograniczenia w obrocie gospodarczym z Federacją Rosyjską) oraz Rozporządzenia Rady (UE) nr 2022/263 ustanawiającego ograniczenia w obrocie gospodarczym w związku z uznaniem przez Rosję separatystycznych republik donieckiej i ługańskiej.
  3. Stosowanie się do zakazu świadomego i celowego uczestnictwa w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie stosowania środków polegających na zamrożeniu aktywów lub ich nieudostępnianiu bądź zakazów sektorowych.
  4. Niezwłocznie przekazywanie informacji wymaganych na podstawie Rozporządzeń, i to:
    1. Pomimo zakazu, o którym mowa w pkt. II.1.b. powyżej, instytucje finansowe
      lub kredytowe w UE mogą księgować wpływy na zamrożonych rachunkach (zasilać zamrożone rachunki), jeżeli instytucje te otrzymały fundusze przekazane przez strony trzecie na rachunki osób, podmiotów lub organów objętych sankcjami, pod warunkiem, że wszelkie dodatkowe wpływy na takie rachunki również zostaną zamrożone. Instytucja finansowa lub kredytowa niezwłocznie informuje właściwe organy o takich transakcjach;
    2. Każdy, kto posiada informacje, które ułatwiłyby przestrzeganie Rozporządzeń, takie jak informacje o zamrożonych rachunkach i kwotach (katalog otwarty), niezwłocznie dostarcza je właściwym organom, w państwie, w którym zamieszkuje lub ma siedzibę, oraz przekazuje takie informacje Komisji Europejskiej bezpośrednio bądź pośrednio. W przypadku Polski – informacje te mogą być przekazywane do Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) jako podmiotu odpowiedzialnego za kontrolę realizacji obowiązków informacyjnych. W przypadku przekazania informacji do Ministerstwa Rozwoju i Technologii, właściwego w sprawach implementacji sankcji gospodarczych do polskiego porządku prawnego (zgodnie z informacją dostępną na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych) lub do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – informacje te zostaną przekazane do KAS.
    3. Każdy, kto posiada takie informacje, współpracuje z właściwymi organami (w przypadku Polski – MSWiA) wskazanymi na wymienionych w Rozporządzeniach stronach internetowych w zakresie weryfikacji tych informacji;
    4. Obowiązki opisane w pkt. b i c. należy wykonywać „bez uszczerbku dla mających zastosowanie przepisów dotyczących (zasad obowiązujących w zakresie) sprawozdawczości, poufności i tajemnicy służbowej”.
  5. Wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu:
    1. wykonawcy/uczestnika wpisanych na listę MSWiA lub listy prowadzone
      na podstawie Rozporządzeń;
    2. wykonawcy/uczestnika, których beneficjentem rzeczywistym (w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu) jest podmiot wpisany na listę MSWiA lub listy prowadzone na podstawie Rozporządzeń;
    3. wykonawcy/uczestnika, których jednostką dominującą (w rozumieniu ustawy o rachunkowości) jest podmiot wpisany na listę MSWiA lub listy prowadzone na podstawie Rozporządzeń.
  6. Zakaz wprowadzania na terytorium RP lub tranzytu przez terytorium RP węgla z Rosji lub Białorusi.
  7. Dla przedsiębiorców prowadzących działalność obejmującą wprowadzanie lub przemieszczanie na terytorium RP węgla – obowiązek prowadzenia dokumentacji dotyczącej kraju pochodzenia węgla oraz daty jego wprowadzenia lub przemieszczaniana terytorium RP.
  8. Dla przedsiębiorców zajmujących się obrotem węglem – obowiązek składania wobec kontrahentów, pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczeń o kraju pochodzenia węgla, dacie wprowadzenia lub przemieszczania na terytorium RP oraz regionie wydobycia węgla w przypadku jego wydobycia na Ukrainie.

KARY ADMINISTRACYJNE ZA NARUSZENIE POWYŻSZYCH OBOWIĄZKÓW

  1. Na podmiot, który uchybił obowiązkom wskazanym w pkt. 1-4 powyżej, Szef Krajowej Administracji Skarbowej nakłada – w drodze decyzji – karę pieniężną w wysokości do 20 000 000 zł. Przy czym w odniesieniu do zakazów sektorowych kara administracyjna będzie nakładana w przypadku naruszenia tych zakazów wynikających z Rozporządzeń, które wymienione są w art. 143d pkt 2 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej.
    Uwaga! Nie wszystkie zakazy sektorowe przewidziane w Rozporządzeniach są objęte ryzykiem nałożenia kary administracyjnej w razie ich naruszenia. W większości przypadki, które nie są objęte ryzykiem kary administracyjnej, są objęte ryzykiem odpowiedzialności karnej.
  2. Podobnie karę 20 000 000 zł nakłada się również na osobę lub podmiot ubiegający się
    o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie podlegający wykluczeniu w warunkach opisanych w pkt. 4. powyżej.
    Uwaga! Zamawiający w takim postępowaniu obowiązany jest odrzucić ofertę lub wniosek o udział w konkursie/postępowaniu, nie negocjować itd. – za naruszenie tego zakazu brak jest kary pieniężnej.
  3. Kara 20 000 000 zł nakładana jest również za złamanie zakazu transportu węgla na lub przez terytorium RP, a pochodzącego z Rosji lub Białorusi.
  4. W przypadku otrzymania kary pieniężnej przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Szefa KAS.
  5. Za naruszenie obowiązków dokumentacyjnych i dotyczących oświadczeń składanych wobec kontrahentów w ramach obrotu, przemieszczania lub wprowadzania węgla na terytorium RP grozi kara administracyjna do 10 000 000 zł, nakładana przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

  1. Naruszenia niektórych zakazów sektorowych będą skutkować odpowiedzialnością karną. Czynem zabronionym będzie naruszenie wynikającego z Rozporządzenia Rady (UE) nr 765/2006, Rozporządzenia Rady (UE) nr 833/2014 lub Rozporządzenia Rady (UE) nr 2022/263 zakazu sektorowego, do którego wyraźnie odwołuje przepis art. 15 Ustawy sankcyjnej (wprowadzający reżim odpowiedzialności karnej).
  2. W większości przypadków zakazy sektorowe, których naruszenie skutkować może odpowiedzialnością administracyjną, nie są jednocześnie objęte reżimem odpowiedzialności karnej. Nie jest to jednak bezwzględna reguła, czego przykładem jest zakaz sprzedaży, wywozu, dostawy lub przekazywania towarów i technologii określonych w załączniku II do Rozporządzenia Rady (UE) nr 833/2014 (załącznik obejmuje produkty służące do wydobycia lub przemieszczania ropy naftowej lub gazu). Naruszenie tego nakazu będzie stanowiło zarówno przestępstwo, jak i delikt administracyjny zagrożony karą do 20 000 000 zł.
  3. Ustawa wprowadza także regułę, że jeżeli w chwili orzekania o przestępstwie naruszenia zakazu sektorowego zakaz ten nie będzie już obowiązywał, osoba, która dopuściła się jego naruszenia (kiedy jeszcze obowiązywał), będzie mogła zostać ukarana za przestępstwo. Jest to odstępstwo od zasady niekarania sprawcy przestępstwa, które w chwili wydawania wyroku przestępstwem już nie jest.
  4. Naruszenie zakazu wprowadzania i przemieszczania na terytorium RP węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej i Białorusi także stanowi czyn zabroniony zagrożony karą minimum 3 lat pozbawienia wolności.
  5. Zagrożenie karne przewidziane w ustawie stawia czyny zabronione na równi ze zbrodniami, które stanowią najcięższe przestępstwa. To zagrożenie karne stanowi samoistną przesłankę szczególną do zastosowania tymczasowego aresztowania wobec osoby podejrzanej o naruszenie zakazów sektorowych.
  6. W przypadku złożenia fałszywego oświadczenia o kraju lub regionie pochodzenia węgla lub dacie jego wprowadzenia lub przemieszczania na terytorium RP – grozi kara pozbawienia wolności do lat 8.

KONTAKT
Jeśli macie Państwo pytania czy wątpliwości dotyczące poruszanych kwestii, nasi eksperci: Jakub Pokrzywniak, Aleksandra Stępniewska i Jordan Zafirow z zespołu sankcyjnego są do Państwa dyspozycji.

Alert można pobrać TUTAJ.

Dnia 8 kwietnia br. Sejm przekazał ustawę o wyrobach medycznych (tekst ustawy w przyjętej wersji) do podpisu Prezydenta.

DŁUGO WYCZEKIWANE PRZEPISY UZUPEŁNIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE MDR

Przedmiotowa ustawa służy stosowaniu unijnym regulacjom – Rozporządzenia 2017/745 w sprawie wyrobów medycznych (tzw. Rozporządzenie MDR), które obowiązuje wprost w krajach członkowskich UE (w tym także w Polsce) od 26 maja 2021 r., a także Rozporządzenia 2017/746 w sprawie wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, które obowiązywać będzie od 26 maja 2022 r. Z tego też względu polska ustawa zawiera liczne odesłania do ww. rozporządzeń.

Jedną z istotnych regulacji wprowadzonych w nowej ustawie są zasady prowadzenia reklamy wyrobów medycznych, a także zasady sprawowania nad nią nadzoru.

ILE CZASU MAJĄ PRZEDSIĘBIORCY NA DOSTOSOWANIE SIĘ DO NOWYCH ZASAD REKLAMY WYROBÓW MEDYCZNYCH?

Ustawa z dnia 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych uchyla dotychczasową ustawę o wyrobach medycznych (tj. ustawę z dnia 20 maja 2010 r.). Nowa ustawa ma wejść w życie z dniem 26 maja 2022 r. Przepisy dotyczące reklamy wyrobów medycznych (tj. art. 54-61 ustawy), wejdą jednak w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.

Co istotne, reklama wyrobów, której rozpowszechnianie rozpoczęto jeszcze przed 1 stycznia 2023 r., będzie mogła być rozpowszechniana także po tej dacie, nie dłużej jednak niż do 30 czerwca 2023 r.

Tym samym wprowadzono ponad roczny okres przejściowy dla stosowania przepisów dotyczących reklamy wyrobów medycznych. Jest to zasadne – bowiem po raz pierwszy w Polsce wprowadzono dedykowane przepisy dotyczące reklamy wyrobów medycznych (rozdział 12 nowej ustawy). Skoro jest to regulacyjne novum, to przedsiębiorcy powinni mieć czas na dostosowanie się do nowych przepisów.

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY REKLAMY WYROBÓW MEDYCZNYCH

Niezależnie od wyrażonego w ww. rozporządzeniach zakazu stosowania reklamy wyrobów, która może wprowadzić w błąd użytkownika lub pacjenta co do przewidzianego zastosowania, bezpieczeństwa i działania wyrobu, na uwagę zasługują następujące regulacje dotyczące reklamy przewidziane w nowej ustawie:

  1. reklama wyrobu medycznego kierowana do wiadomości publicznej musi być sformułowana w sposób zrozumiały dla „laika” (przez laika rozumie się osobę fizyczną, która nie ma formalnego wykształcenia w odpowiedniej dziedzinie ochrony zdrowia lub medycyny);
  2. reklama wyrobu kierowana do wiadomości publicznej nie może wykorzystywać wizerunku osób wykonujących zawody medyczne lub podających się za takie osoby, lub przedstawiać osób prezentujących wyrób w sposób sugerujący, że wykonują taki zawód;
  3. reklama wyrobu medycznego kierowana do wiadomości publicznej nie może zawierać bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych wyrobów lub do nakłonienia rodziców, lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych wyrobów – w przepisie nie ma jednak mowy o wykorzystywaniu wizerunku dzieci w reklamie, powstaje więc pytanie, jak organy nadzoru będą podchodzić do reklam wykorzystujących ich wizerunek;
  4. reklama wyrobów medycznych kierowana do wiadomości publicznej nie może dotyczyć wyrobów przeznaczonych do używania przez użytkowników innych niż laicy (a co za tym idzie, za niedozwoloną uznać należy reklamę kierowaną do publicznej wiadomości odnośnie wyrobów przeznaczonych dla profesjonalistów).

Wyżej wymienione zasady kreują szereg pytań interpretacyjnych i praktycznych, z którymi będzie musiał zmierzyć się biznes.

Niezależnie od powyższych zasad, dodatkowo minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia niezbędne dane, jakie ma zawierać reklama oraz sposób prezentowania reklamy. Rozporządzenie wykonawczym będzie określało formę i treść reklamy, w tym treść ostrzeżenia i sposób jego umieszczenia.

Nowa ustawa również wprost za reklamę uznaje influencer marketing, sponsorowanie targów, wystaw, pokazów, prezentacji, konferencji, zjazdów i kongresów naukowych (pozostaje pytanie czy w rozporządzeniu wykonawczym utrzyma się obowiązek upublicznienia informacji o otrzymanych korzyściach w związku z prowadzoną reklamą) oraz przekazywanie próbek wyrobów. Ważne jest to, że za reklamę wyrobu nie uważa się katalogów handlowych lub list cenowych, zawierających wyłącznie nazwę handlową, cenę wyrobu lub specyfikację techniczną.

Dodatkowo, zgodnie z ustawą, odwiedzanie osób wykonujących zawód medyczny celem przedstawienia reklamy wyrobu medycznego wymaga wcześniejszego uzgodnienia terminu spotkania, poza godzinami pracy tych osób oraz wymaga uzyskania zgody kierownika danego podmiotu leczniczego.

Co istotne, jeśli inny podmiot niż podmiot gospodarczy (producent, upoważniony przedstawiciel, importer, dystrybutor) chciałby prowadzić reklamę wyrobu, musi on uzyskać zatwierdzenie takiej reklamy od ww. podmiotu gospodarczego w formie pisemnej, niemniej odpowiedzialność za zgodność reklamy z przepisami prawa ponosi podmiot gospodarczy.

Powyższy podmiot gospodarczy jest zobowiązany do przechowywania wzorów reklam (do publicznej wiadomości) oraz informacji o miejscach jej rozpowszechniania przez okres 2 lat od zakończenia roku kalendarzowego, w którym ta reklama była rozpowszechniana.

NOWA USTAWA WPROWADZA SUROWE KARY

Prezes URPL (Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych) co do zasady nadzoruje reklamę wyrobów medycznych i będzie mógł w drodze decyzji, niezależnie od kar finansowych, nakazać: (i) usunięcie stwierdzonych naruszeń, (ii) zaprzestanie publikowania, ukazywania się lub prowadzenia danej reklamy, (iii) publikację wydanej decyzji w miejscach lub środkach masowego przekazu, w których ukazała się dana reklama.

Przedsiębiorcy prowadzący reklamę wyrobów medycznych muszą mieć również na uwadze, że za naruszenie nowych przepisów, przewidziane zostały wysokie i liczne sankcje finansowe. Przykładowo, ustawa wprowadza sankcję za prowadzenie reklamy sprzecznej z ww. rozporządzeniami i z nowymi zasadami prowadzenia reklamy do wysokości 2 000 000 zł, w przypadku reklamy wprowadzającej w błąd do 5 000 000 złotych. Ustawa wprowadza maksymalne progi kar do wysokości 10% lub 50% ww. kwot w przypadku gdy naruszenie nie mogło powodować zagrożenia życia lub zdrowia użytkowników lub pacjentów. Organ może również odstąpić od wymierzenia kar pieniężnych, gdy naruszenie miało charakter incydentalny i podjęto działania mające na celu usunięcie naruszenia.

KONTAKT

W obliczu nadchodzących zmian oraz możliwych wątpliwości pojawiających się na tle omawianej ustawy, nasz zespół pozostaje do Państwa dyspozycji i gotowy jest wesprzeć Państwa w dostosowaniu prowadzonej działalności do nowych wymogów. Zachęcamy do kontaktu z autorką alertu, Aleksandrą Bączykowską.

Alert można pobrać TUTAJ.

24 березня 2022 року набув чинності Закон України „Про організацію трудових відносин в умовах воєнного стану” № 2136-IX від 15 березня 2022 року (надалі – „Закон №2136„), який передбачив особливості  врегулювання трудових відносин в період воєнного стану в Україні.

Згідно з пунктом 2 розділу „Прикінцеві положення” Закону №2136, главу XIX „Прикінцеві положення” Кодексу законів про працю України (надалі – „КЗпПУ„) було доповнено положеннями,  відповідно до  яких під час дії воєнного стану, введеного відповідно до Закону України „Про правовий режим воєнного стану”, діють обмеження та особливості організації трудових відносин, встановлені Законом №2136. Таким чином, на період дії воєнного стану в деяких питаннях трудових відносин застосовуються норми Закону №2136, а не норми КЗпПУ.

 

  1. Форма укладення трудового договору та випробування

Відповідно до статті 2 Закону №2136, у період дії воєнного стану сторони за згодою визначають форму трудового договору. Таким чином, тимчасово не діють норми статті 24 КЗпПУ, відповідно до яких трудовий договір укладається, як правило, в письмовій формі.

Додатково Законом №2136 було змінено норми статті 26 КЗпПУ стосовно заборони випробовування при прийнятті на роботу для певної категорії працівників (зокрема, осіб, які не досягли вісімнадцяти років, вагітних жінок; одиноких матерів, які мають дитину віком до чотирнадцяти років або дитину з інвалідністю, тощо), а саме: при укладенні трудового договору в період дії воєнного стану умова про випробування працівника під час прийняття на роботу може встановлюватися для будь-якої категорії працівників.

Крім того, за Законом №2136 роботодавець може укладати з новими працівниками строкові трудові договори у період дії воєнного стану або на період заміщення тимчасово відсутнього працівника, у тому числі, у випадках фактичної відсутності працівників, які евакуювалися в іншу місцевість, перебувають у відпустці, простої, тимчасово втратили працездатність або місцезнаходження яких тимчасово невідоме.

 

  1. Істотна зміна умов праці

Статтею 3 Закону №2136 передбачено, що у період дії воєнного стану роботодавець має право перевести працівника на іншу роботу, не обумовлену трудовим договором, без його згоди (крім переведення на роботу в іншу місцевість, на території якої тривають активні бойові дії). При цьому, норми 32 КЗпПу про двомісячний строк попередження працівника про зміну істотних умов праці не застосовуються.

Обов’язковими умовами для змін істотних умов праці є:

 

  1. Робочий час та час відпочинку

Відповідно до Закону №2136, у період дії воєнного стану не застосовуються норми статті 53 (тривалість роботи напередодні святкових, неробочих і вихідних днів), частини першої статті 65 (граничні норми застосування надурочних робіт), частин третьої – п’ятої статті 67 (перенесення вихідних днів) та статей 71-73 (святкові і неробочі дні) КЗпПУ.

Слід відмітити, що у період воєнного стану нормальна тривалість робочого часу працівників не може перевищувати 60 годин на тиждень, а для працівників, яким відповідно до законодавства встановлюється скорочена тривалість робочого часу (наприклад, відповідно до статті 51 КЗпПУ – для працівників віком від 16 до 18 років, працівників, що задіяні на роботах зі шкідливими умовами праці, тощо), тривалість робочого часу не може перевищувати 50 годин на тиждень.

При цьому, час початку і закінчення щоденної роботи (зміни) визначається роботодавцем, а тривалість щотижневого безперервного відпочинку може бути скорочена до 24 годин (у порівнянні з нормами статті 70 КЗпПУ, яка встановлює, що тривалість щотижневого безперервного відпочинку повинна бути не менш як 42 години).

 

  1. Відпустки

Важливими нововведеннями Закону №2136 у сфері законодавчого регулювання відпусток є:

 

  1. Призупинення трудового договору

Новелою в трудовому законодавстві є положення статті 13 Закону №2136 про призупинення трудового договору. Так, за Законом №2136, призупинення дії трудового договору – це тимчасове припинення роботодавцем забезпечення працівника роботою і тимчасове припинення працівником виконання роботи за укладеним трудовим договором. Дія трудового договору може бути призупинена у зв’язку з військовою агресією проти України, що виключає можливість надання та виконання роботи.

Як зазначило Міністерство економіки України в своєму коментарі до закону України від 15 березня 2022 р. № 2136-ІX „Про організацію трудових відносин в умовах воєнного стану” (коментар від 23 березня 2022 року), головною умовою призупинення трудового договору є абсолютна неможливість для роботодавця надавати, а для працівника – виконувати роботу. Тобто не може бути підставою для призупинення трудових відносин будь-яка відсутність роботи або простій. Слід відмітити, що призупинення дії трудового договору не тягне за собою припинення трудових відносин, а отже, дотримання інших умов трудового договору (зокрема, наприклад щодо конфіденційності інформації або прав інтелектуальної власності) є обов’язковим.

Законом №2136 не встановлений ані порядок оформлення призупинення трудового договору ані строки для надання відповідного повідомлення про призупинення дії трудового договору, При цьому, Законом №2136 передбачено, що роботодавець та працівник за можливості мають повідомити один одного у будь-який доступний спосіб. Таким чином, ініціатором призупинення трудового договору може бути як роботодавець, так і працівник. Враховуючи, що в багатьох випадках трудові договори були укладені до дати введення воєнного стану в Україні (тобто, в письмовій формі), на нашу думку, призупинення дії трудового договору також потребує оформлення в письмовій формі (наприклад, письмовим повідомленням відповідній стороні, додатковою угодою до трудового договору (контракту) або електронним листом).

Слід відмітити, що за Законом №2136, відшкодування заробітної плати, гарантійних та компенсаційних виплат працівникам на час призупинення дії трудового договору у повному обсязі покладається на державу, що здійснює військову агресію проти України. Але роботодавцям слід  звернути увагу, що наразі відсутній порядок та механізм такого відшкодування. Крім того, у випадку не нарахування заробітної плати постає питання сплати єдиного внеску на загальнообов’язкове державне соціальне страхування (надалі – „ЄСВ„), оскільки, на думку Міністерства економіки України, якщо у випадку призупинення трудового договору роботодавець призупиняє сплату заробітної плати, немає підстав нараховувати ЄСВ. В той же час, на даний момент відсутні будь-які додаткові роз’яснення з боку податкових органів, яким чином має бути відображена підстава несплати ЄСВ у випадку призупинення трудового договору.

 

  1. Розірвання трудового договору

Розірвання трудового договору за ініціативою працівника

За Законом №2136, працівник може розірвати трудовий договір за власною ініціативою без двотижневого строку попередження у зв’язку з веденням бойових дій в районах, в яких розташоване підприємство, установа, організація, а також загрозою для життя і здоров’я працівника. В такому випадку працівник може розірвати трудовий договір за власною ініціативою у строк, зазначений у його заяві.

Виняток становлять випадки примусового залучення працівника до суспільно-корисних робіт в умовах воєнного часу, а також якщо такий працівник залучений до виконання робіт на об’єктах віднесених до критичної інфраструктури. За Законом України „Про критичну інфраструктуру” № 1882-IX від 16 листопада 2021 року об’єктами критичної інфраструктури є об’єкти інфраструктури, системи, їх частини та їх сукупність, які є важливими для економіки, національної безпеки та оборони, порушення функціонування яких може завдати шкоди життєво важливим національним інтересам, зокрема, об’єкти енергозабезпечення та водопостачання, об’єкти транспортного забезпечення та інформаційних комунікацій, об’єкти хімічної промисловості та охорони здоров’я тощо.

Розірвання трудового договору за ініціативою роботодавця

У період дії воєнного стану допускається звільнення працівника з ініціативи роботодавця у період його тимчасової непрацездатності, а також у період перебування працівника у відпустці (крім відпустки у зв’язку вагітністю та пологами та відпустки для догляду за дитиною до досягнення нею трирічного віку) із зазначенням дати звільнення, яка є першим робочим днем, наступним за днем закінчення тимчасової непрацездатності, зазначеним у документі про тимчасову непрацездатність, або першим робочим днем після закінчення відпустки.

У випадку  виникнення будь-яких питань, звертайтесь, будь ласка до керуючого партнера Євгенія Дейнеко або партнера Андрія Оленюка.

Інформаційний лист можна завантажити ТУТ.

 

Troska o środowisko, społeczna odpowiedzialność biznesu i postępowanie zgodnie z zasadami ładu korporacyjnego są coraz częściej uznawane za ważne czynniki rynkowe, które mogą decydować o przewadze konkurencyjnej przedsiębiorstw. Coraz więcej konsumentów deklaruje bowiem, że w swoich wyborach zakupowych kieruje się troską o środowisko oraz zwraca uwagę na etyczną postawę producentów.

W mini cyklu „ESG a prawo konsumenckie” przedstawimy Państwu argumenty, dlaczego w prowadzeniu działalności należy troszczyć się nie tylko o środowiskowe, ale również konsumenckie aspekty prowadzenia biznesu.

_________________________________________________________________

Na podstawie celów zrównoważonego rozwoju przedstawionych w Agendzie 2030 wydanej przez ONZ można sformułować kierunki działania mające prowadzić do odpowiedzialnego udzielania kredytów. Ten temat podjęła również Komisja Europejska, przyjmując Plan działania: finansowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego . Plan określa pakiet działań, których wdrożenie i realizacja ma na celu ukierunkowanie przepływów kapitału celem osiągnięcia zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu.

KE chodzi tu o eliminowanie wykluczenia społecznego objawiającego się np. w dostępie do usług, infrastruktury informatycznej, godnej pracy, a także walkę z nadmiernym zadłużeniem. Zatem można spodziewać się, że w niedalekiej przyszłości instytucje udzielające kredytów konsumenckich działające na terytorium Unii Europejskiej będą musiały zmierzyć się z nowymi wyzwaniami, których celem będzie urzeczywistnianie celów zrównoważonego rozwoju. Przykładem takiego działania w odniesieniu do konsumentów są prace nad projektem nowej dyrektywy w sprawie umów o kredyt konsumencki , która niebawem powinna zostać uchwalona („Projekt nowej dyrektywy”). Poniżej przedstawiamy wybrane zagadnienia dotyczące kierunków rozwoju odpowiedzialnego kredytowania.

„POŻYCZKA W 15 MINUT BEZ ZBĘDNYCH FORMALNOŚCI” A RZETELNA OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ KONSUMENTA?

Odformalizowanie i przyspieszenie procedury udzielania kredytów, a także ich całodobowa dostępność za pośrednictwem Internetu, niesie za sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Bez wątpienia szybkie uzyskanie pieniędzy bez wychodzenia z domu jest ogromnym ułatwieniem dla obu stron potencjalnej umowy. Pośpiech w analizie zdolności kredytowej konsumenta może jednak doprowadzić do udzielenia kredytu osobie, która w rzeczywistości nie jest w stanie spłacić zaciągniętego kredytu z odsetkami w terminach określonych w umowie. To z kolei może prowadzić do nadmiernego zadłużenia konsumentów. Wyniki badań z ostatnich lat pokazują, że wskazany problem jest poważny, a zadłużenie gospodarstw domowych w Europie wzrasta (na przestrzeni ostatnich lat – z 39% do 50% nominalnego PKB).

Co więcej, na transparentność procesu oceny zdolności kredytowej niekorzystnie wpływa obecne brzmienie art. 9 ustawy o kredycie konsumenckim , implementującego art. 8 dyrektywy w sprawie umów o kredyt konsumencki . Przepis pozostawia bowiem wiele wątpliwości praktycznych odnoszących się w głównej mierze do sposobów przeprowadzania oceny zdolności kredytowej, skutków negatywnego wyniku tej oceny oraz sankcji za niedopełnienie tego obowiązku. Na poziomie Unii Europejskiej rozpatrywany jest obecnie Projekt nowej dyrektywy, która ma stanowić odpowiedź na opisane problemy.
Przykładowo Projekt nowej dyrektywy doprecyzowuje, że ocena zdolności kredytowej ma być dokonywana z uwzględnieniem interesu konsumenta oraz na podstawie niezbędnych i proporcjonalnych informacji o dochodach konsumenta oraz wydatków i innych okoliczności finansowych i ekonomicznych. Jednocześnie ustawodawca unijny wskazuje, że żądanie informacji nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do przeprowadzenia takiej oceny.

WIEK, NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ, POCHODZENIE ETNICZNE, CZYLI KILKA SŁÓW O DYSKRYMINACJI W UDZIELANIU KREDYTÓW KONSUMENCKICH

Odpowiedzialne kredytowanie wymaga zwalczania wszelkiego rodzaju nierówności. W Projekcie nowej dyrektywy oraz obowiązujących unijnych programach soft law wyraźnie wskazuje się na zakaz stosowania jakiejkolwiek dyskryminacji. Niedopuszczalność takich ograniczeń wynika wprost z Europejskiego kodeksu dobrego postępowania w zakresie udzielania mikrokredytów , gdzie wskazano, że kredytodawcy wykorzystujący algorytmy w procesie zawierania umów o kredyt powinni wykluczyć potencjalnie dyskryminujące zmienne takie jak rasa, pochodzenie etniczne, płeć, wiek, niepełnosprawność, przynależność polityczna, orientacja seksualna i religia z algorytmu, nawet jeżeli korelują one z prawdopodobieństwem spłaty.

Odmowa udzielenia kredytu oparta wyłącznie o w/w czynniki może prowadzić do nieuzasadnionego wykluczenia finansowego. Nierówne warunki w dostępie do usług kredytowych sprawiają z kolei, że osoby borykające się z takim problemem często podejmują nieracjonalne decyzje zawierając umowy kredytu na bardzo niekorzystnych warunkach.

Ryzyko dyskryminacji powstaje również przy automatyzacji procesu podejmowania decyzji na podstawie nieprzejrzystych algorytmów . W związku z tym w Europejskim kodeksie dobrego postępowania w zakresie udzielania mikrokredytów zobligowano kredytodawców wykorzystujących algorytmy w procesie zawierania umów o kredyt do udokumentowania i poddania ocenie powodów zastosowania tego rozwiązania.

PODSUMOWANIE

Ograniczona wiedza konsumentów na temat finansów sprawia, że ustawodawca europejski dąży do zapewnienia im ochrony poprzez nakładanie odpowiednich obowiązków na określone podmioty rynku finansowego. Przestrzeganie przez kredytodawców programów soft law oraz dostosowywanie swoich procesów do zmieniających się przepisów nie tylko znacznie zmniejsza ryzyko ewentualnych postępowań, ale daje również szansę kredytodawcom do prezentowania się na rynku jako podmiot odpowiedzialny i respektujący prawa konsumentów.

Idea zrównoważonego rozwoju zyskuje coraz większe znaczenie na arenie międzynarodowej, dlatego w dłuższej perspektywie prowadzenie działalności finansowej w duchu założeń ESG może przyczynić się do wypracowania przewagi konkurencyjnej na rynku. Podkreślamy jednak, że kierowanie twierdzeń o zrównoważoności danych produktów lub usług finansowych czy też przedsiębiorstw je oferujących musi mieć poparcie w rzeczywistości. W przeciwnym razie powstaje ryzyko postawienia przedsiębiorcy zarzutu stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej, tzw. greenwashingu, o którym pisaliśmy w alercie nr 1.

KONTAKT

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących odpowiedzialnego kredytowania lub tematyki ESG serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego, prawa bankowego i finansów: Augustynem Wróblem i Aleksandrą Hylą.

Zapraszamy także do zapoznania się z ofertą zespołu ESG.

Alert można pobrać TUTAJ.

Керуючись нашою відданістю Україні та українському народу, ми вирішили поділитися своїми сторінками з нашими колегами з EVERLEGAL, юридичної фірми з Києва. Відтепер ми будемо публікувати підготовлені ними матеріали як на нашому сайті, так і в наших соціальних мережах. Роблячи це, ми не тільки дамо голос тим, хто зараз потребує нашої допомоги, але й дамо нашим клієнтам найповніші юридичні знання.

Юридична фiрма EVERLEGAL , заснована у 2015 році, є незалежною українською юридичною фірмою із секторальним фокусом, що входить до ТОП-10 юридичних фірм в Україні та складається з 50 юристів та адвокатів, які надають клієнтам високоякісні юридичні послуги. Експертиза та досвід EVERLEGAL підтверджується провідними позиціями в міжнародних рейтингах (Chambers Europe & Global, Legal 500 EMEA, IFLR1000, Best Lawyers) у практиках енергетики, корпоративного права та злиття і поглинання, трудового права, банківського та фінансового права, а також практики вирішення спорів. Їхня команда об’єднує зусилля і продовжує працювати, підтримувати армію, допомагати людям, які постраждали під час повномасштабної війни Росії проти України.

У першому інформаційному листi вiд EVERLEGAL ви можете знайти відповідi на актуальні питання трудового права, пiдготовленi у форматі Q&A (питання-відповідь) українською та англійською мовами.

Ми також раді вітати команду EVERLEGAL, яка підготувала інформацію:

 

AКТУАЛЬНІ ПИТАННЯ ТРУДОВОГО ПРАВА

  1. Чи може роботодавець за своєю ініціативою звільнити працівника, якого мобілізовано під час воєнного стану?

Ні. Відповідно до частини 3 статті 119 Кодексу законів про працю України (КЗпП) за мобілізованим працівником (до закінчення особливого періоду або до дня фактичного звільнення такого працівника з військової служби) зберігаються місце роботи, посада і середній заробіток. Середній заробіток такого працівника розраховується відповідно до Порядку обчислення середньої заробітної плати, затвердженого постановою Кабінету Міністрів України № 100 від 8 лютого 1995 року.

Відповідно до статті 1 Закону України „Про оборону України”, особливий період настає з моменту оголошення рішення про мобілізацію чи з моменту введення воєнного стану в Україні та охоплює час мобілізації, воєнний час і частково відбудовний період після закінчення воєнних дій. 24 лютого 2022 Указами Президента України було введено воєнний стан та прийнято рішення про мобілізацію.

У трудовому законодавстві України є спеціальна підстава, що передбачає можливість звільнення працівника у разі його призову або вступу на військову службу (п. 3 ч. 1 ст. 36 КЗпП), однак вона не застосовується на строк особливого періоду.

2.Чи може роботодавець звільнити працівника, якого мобілізовано під час воєнного стану, у разі закінчення строку трудового договору (контракту)?

Ні. Протягом строку особливого періоду за таким працівником зберігаються місце роботи, посада і середній заробіток (частина 3 статті 119 КЗпП) навіть, якщо строк трудового договору (контракту) закінчився. Після закінчення особливого періоду роботодавець має право звільнити такого працівника.

  1. Чи може роботодавець звільнити мобілізованого працівника у разі ліквідації підприємства?

Так. Ліквідація підприємства є підставою для звільнення, зокрема, мобілізованих працівників (пункт 1 частини 1 статті 40 КЗпП).

Законодавство не передбачає обов’язку роботодавця щодо працевлаштування таких мобілізованих працівників, проте роботодавець зобов’язаний забезпечити інші гарантії трудового законодавства, передбачені для випадків вивільнення працівників у зв’язку з ліквідацією (наприклад, попередити працівників про вивільнення за два місяці, подати до територіальних органів Державної служби зайнятості України інформацію про заплановане масове вивільнення, тощо).

  1. Які дії повинен вчинити роботодавець у разі мобілізації керівника підприємства (директора)?

Директор повинен видати наказ (розпорядження) про передання повноважень директора його заступнику чи іншому працівнику на період відсутності директора, якщо можливість передачі повноважень передбачена статутом підприємства. Якщо такий працівник (заступник) не зазначений як „підписант” у Єдиному державному реєстрі юридичних осіб, фізичних осіб-підприємців та громадських формувань (Реєстр), варто додатково видати відповідну довіреність.

Якщо у статуті не передбачене право директора передати повноваження та у Реєстрі немає зазначення уповноваженої особи (підписанта), то для передання повноважень директора іншому працівнику необхідно буде прийняти рішення загальних зборів учасників (акціонерів) або наглядової ради (якщо їй належать такі повноваження). Якщо є така можливість, варто внести такого заступника або іншого працівника уповноваженою особою (підписантом) у Реєстр.

Передача його повноважень заступнику чи іншому працівнику не потребує внесення зміни директора або внесення змін до інформації щодо директора до Реєстру, оскільки мобілізований директор залишається на посаді.

  1. Чи може роботодавець звільнити працівника, який уклав контракт добровольця територіальної оборони

Ні. За добровольцями територіальної оборони (за контрактом) зберігаються місце роботи, посада і середній заробіток (частина 3 статті 119 КЗпП). Якщо доброволець територіальної оборони не уклав відповідний контракт, то такі гарантії трудового законодавства на нього не поширюються.

  1. Чи може роботодавець звільнити за „прогул” працівника, який не з’явився на робочому місці внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин?

Ні. Працівник, який не з’явився на робочому місці внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин, не підлягає звільненню за „прогул” (пункт 4 частини 1 статті 40 КЗпП).

Законодавство не передбачає прямої заборони звільнити за „прогул” працівника, який не з’явився на роботу на території, де не ведеться активних бойових дій. Проте, звільнення за „прогул” можливе лише за відсутності поважних причин. Зараз відсутнє офіційне тлумачення „поважних причин” в контексті воєнного стану, проте Державна служба України з питань праці не рекомендує звільняти працівників за „прогул” в умовах воєнного стану.

  1. Які дії повинен вчинити роботодавець, якщо працівник не з’явився на робочому місці внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин?

Якщо працівники переїхали чи виїхали за кордон, займаються волонтерством або співпрацюють з територіальною обороною, але не підписали контракт, або у зв’язку з іншими обставинами, пов’язаними з воєнними діями, не можуть виконувати трудові обов’язки, то роботодавець має декілька варіантів щодо оформлення статусу таких працівників:

якщо роботодавцю НЕ відомі причини відсутності працівника

якщо роботодавцю відомо, що працівник відсутній внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин, але він не може виконувати трудові обов’язки

якщо роботодавцю відомо, що працівник відсутній внаслідок ведення воєнних дій та пов’язаних з ними обставин, і він може повністю або частково виконувати трудові обов’язки

  1. Які дії повинен вчинити роботодавець, якщо підприємство зупиняє роботу у зв’язку з воєнними діями

Роботодавець повинен оголосити простій (частина 1 статті 34 КЗпП). Час простою оплачується з розрахунку не нижче від двох третин тарифної ставки встановленого працівникові розряду (окладу) відповідно до частини 1 статті 113 КЗпП.

У випадку простою роботодавець може з урахуванням спеціальності і кваліфікації працівників та за їх згодою перевести їх:

Навіть на час простою за мобілізованими працівниками та/або добровольцями територіальної оборони (за контрактом) зберігається місце роботи, посада і середній заробіток до закінчення особливого періоду.

У випадку  виникнення будь-яких питань, звертайтесь, будь ласка до керуючого партнера Євгенія Дейнеко або партнера Андрія Оленюка.

Інформаційний лист можна завантажити ТУТ.

Troska o środowisko, społeczna odpowiedzialność biznesu i postępowanie zgodnie z zasadami ładu korporacyjnego są coraz częściej uznawane za ważne czynniki rynkowe, które mogą decydować o przewadze konkurencyjnej przedsiębiorstw. Coraz więcej konsumentów deklaruje bowiem, że w swoich wyborach zakupowych kieruje się troską o środowisko oraz zwraca uwagę na etyczną postawę producentów.

W mini cyklu „ESG a prawo konsumenckie” przedstawimy Państwu argumenty, dlaczego w prowadzeniu działalności należy troszczyć się nie tylko o środowiskowe, ale również konsumenckie aspekty prowadzenia biznesu.

CZY KONSUMENCI RZECZYWIŚCIE MOGĄ WPŁYWAĆ NA REALIZACJĘ CELÓW ESG?

W 2 części naszej serii wskazywaliśmy, że zainteresowanie konsumentów możliwością osobistego zaangażowania się w działania służące zapewnieniu neutralności klimatycznej, ochrony zasobów naturalnych i bioróżnorodności staje się coraz bardziej powszechne . Zatem jednym z wyzwań, jakie przed ustawodawcą postawią społeczeństwa obywatelskie, będzie zapewnienie konsumentom środków prawnych pozwalających im na odgrywanie aktywnej roli w procesie zrównoważonej transformacji. W związku z tym można zadać pytanie, w jakim stopniu już obowiązujące przepisy umożliwiają konsumentom rzeczywiste wpływanie na osiągnięcie założeń ESG, i o jakich instrumentach prawnych ewentualnie jest tutaj mowa.

Głównym obszarem, w którym konsumenci mogą wpływać na kształt i realizację norm ESG jest zrównoważona konsumpcja, czyli taka, która dąży do optymalnego korzystania z dostępnych zasobów naturalnych, dóbr i usług przez społeczeństwo. Celem zrównoważonej konsumpcji jest zaspokojenie potrzeb i podniesienie jakości życia w wymiarze lokalnym i globalnym, przy jednoczesnym uwzględnianiu interesów przyszłych pokoleń. W uproszczeniu chodzi po prostu o to, aby konsumować w sposób odpowiedzialny zamiast ulegać konsumpcjonizmowi.

Aby móc podejmować zrównoważone środowiskowo decyzje, społeczeństwo musi jednak dysponować odpowiednimi narzędziami. Dla konsumentów takim narzędziem jest przede wszystkim obowiązek informacyjny nałożony na przedsiębiorców. Dzięki niemu, o ile został prawidłowo zrealizowany, konsument powinien uzyskać wiedzę niezbędną do podjęcia optymalnej decyzji co do nabycia towaru lub usługi. Nałożenie obowiązków informacyjnych na przedsiębiorców wynika z potrzeby zapewnienia ochrony słabszym uczestnikom obrotu gospodarczego (tj. konsumentom) poprzez zrównoważenie asymetrii informacyjnej i osiągnięcie możliwie pełnej transparentności przy zawieraniu umów.
Znaczenie informacji jest coraz mocniej akcentowane przez podmioty tworzące i stosujące prawo.

Obecny zakres obowiązku informacyjnego nałożonego na przedsiębiorców na podstawie ustawy o prawach konsumenta nie obejmuje jednak informacji o zrównoważoności produktów (takich jak ich trwałość, możliwość naprawy lub ulepszenia). Niemniej rola informacji została dostrzeżona przez Komisję Europejską w dokumentach takich jak Europejski Zielony Ład , Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym czy Nowy program na rzecz konsumentów . Biorąc pod uwagę, że na krajową politykę ochrony konsumentów mają wpływ również trendy unijne, można spodziewać się, że w najbliższym czasie zostaną podjęte odpowiednie działania w tym zakresie. Z postulatów KE wynika, że planowany jest m.in. przegląd dyrektywy o prawach konsumenta polegający
na dodaniu obowiązku poinformowania konsumenta o szacowanym okresie użytkowania produktu, możliwości jego naprawy i recyklingu.

W CZYM INFORMACJA MOŻE SIĘ PRZYDAĆ KONSUMENTOM I PRZEDSIĘBIORCOM?

Obowiązek informacyjny wydaje się stosunkowo prostym sposobem stymulowania zmiany produkcji i konsumpcji na bardziej zrównoważoną. Również społeczne i środowiskowe oczekiwania konsumentów mogą być siłą sprawczą, wymuszającą na przedsiębiorcach produkcję towarów w zrównoważony sposób.
Przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność w sposób zrównoważony, oferujący produkty trwałe, możliwe do naprawy czy zasobooszczędne powinni zatem rozważyć możliwość dostarczania konsumentom szerszego zakresu informacji niż wyłącznie ten wymagany przez obowiązujące przepisy prawne. Informacje przekazywane na etapie dokonywania wyboru przez konsumenta mogą bowiem wpłynąć na zawarcie umowy. Skoro konsumenci chcą dokonywać coraz bardziej odpowiedzialnych wyborów zakupowych, to inicjatywa przedsiębiorcy dotycząca przekazywania tego typu informacji może przynosić korzyści obu stronom umowy. Po pierwsze umożliwi konsumentowi wybór produktu zrównoważonego, zaś po drugie wpłynie na przewagę konkurencyjną przedsiębiorcy, który ten produkt oferuje.

Kluczowe jest jednak, aby przekazywane informacje były jasne, pełne i prawdziwe. Chęć maksymalizacji zysku może bowiem doprowadzić do stosowania przez przedsiębiorców nieuczciwych praktyk rynkowych takich jak greenwashing, o którym szerzej pisałyśmy w pierwszej części naszego cyklu. Wyzwanie polega zatem nie tylko na dostarczaniu konsumentom informacji na temat zrównoważonego charakteru towarów i usług, ale również na zapewnieniu wiarygodności tych danych.

W tym zakresie możliwym rozwiązaniem dla przedsiębiorców jest stosowanie określonych certyfikatów i ekoznaków zamiast autorskich oznaczeń na etykietach, których konsument nie może zweryfikować. Takie metody oznaczania danych aspektów zrównoważoności produktów mogą być istotnym elementem promocji dla przedsiębiorcy. Ponadto dają konsumentowi gwarancję, że dany produkt posiada określoną cechę, zabezpieczając w ten sposób przedsiębiorcę przed ewentualnym zarzutem stosowania greenwashingu. Przykładowo procedura dotycząca oznakowania ekologicznego UE została przewidziana w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 66/2010 , przy czym skorzystanie z niej
ma charakter dobrowolny.

Wyważając interesy przedsiębiorców i konsumentów należy również pamiętać, aby przekazywane informacje nie powodowały „przeciążenia informacyjnego”. Nadmiar informacji (np. gdy oprócz informacji istotnych dla podjęcia decyzji podawane są informacje dodatkowe, o mniejszym znaczeniu), może utrudnić ich odbiór i być tak samo niekorzystny jak ich niedobór.

ROLA CYFRYZACJI W DĄŻENIU DO ZRÓWNOWAŻONEJ KONSUMPCJI

Duży potencjał w dążeniu do zrównoważonej konsumpcji mają nowoczesne technologie umożliwiające digitalizację informacji o produkcie. Tak zwane cyfrowe paszporty mogą stanowić źródło cennych informacji dla konsumenta. Mowa tu o danych dotyczących pochodzenia produktu, jego składu, możliwości naprawy i demontażu czy postępowania z nim po zakończeniu eksploatacji.

Cyfrowe paszporty stanowią szansę na dostarczanie konsumentom całego wachlarzu informacji istotnych z perspektywy podjęcia zrównoważonej decyzji o zakupie – przedsiębiorcy nie ogranicza bowiem mała powierzchnia etykiety. Cyfryzacja może (lub wręcz powinna) zatem przyczynić się do zwiększenia przejrzystości przekazywanych informacji. Przykładowo na etykietach sprzętu AGD już pojawiły się kody QR do internetowej karty produktu w bazie EPREL (European Product Database for Energy Labelling), która zbiera dane o etykietach energetycznych produktów. Po zeskanowaniu takiego kodu konsument może zweryfikować dane techniczne urządzenia, które są dostępne w języku angielskim.

PODSUMOWANIE

Rozszerzenie obowiązku informacyjnego wobec konsumentów o informacje na temat zrównoważonego charakteru towarów i usług należy uznać za właściwy kierunek zmierzający do realizacji celów ESG. Warto mieć także na uwadze, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedsiębiorcy już teraz dobrowolnie podawali tego typu informacje, chociażby w celu zwiększenia popytu na oferowane przez siebie towary. Informacje te muszą być jednak prawdziwe, pełne i rzetelne. Zapewnienie konsumentom możliwości dokonywania świadomych wyborów, również pod kątem ich wpływu na środowisko, ostatecznie przynosić będzie korzyści dla całego społeczeństwa.

KONTAKT

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących obowiązków informacyjnych lub tematyki ESG serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi prawniczkami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego: Dorotą Karczewską, Anną Grzybowską i Aleksandrą Hylą oraz ofertą zespołu ESG.

Alert można pobrać TUTAJ.

Istotne znaczenie dla osób i instytucji organizujących wsparcie na rzecz obywateli Ukrainy mają uwarunkowania wynikające z prawa podatkowego. Dlatego w ramach zainicjowanego cyklu publikacji w formule Q&A rozpoczynamy od wybranych, praktycznych zagadnień podatkowych.

Czy ukraińscy uchodźcy będą musieli zapłacić podatek od otrzymywanych darowizn?

Wbrew pierwotnym założeniom ustawodawcy, darowizny otrzymane przez obywateli Ukrainy nie będą objęte zwolnieniem od podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że – tak jak dotychczas – otrzymanie darowizny nie będzie się wiązało z koniecznością zapłaty podatku od spadków i darowizn wówczas, gdy wartość świadczenia (pieniężnego lub rzeczowego) nie przekroczy 4 902 zł w ciągu pięciu lat. W przypadku obdarowania czteroosobowej rodziny wartość świadczenia wolnego od podatku wyniesie zatem 19 608 zł (po 4 902 zł na każdą osobę). Wyższe limity obowiązują w przypadku ewentualnych darowizn od osób spokrewnionych, a te otrzymane od najbliższej rodziny – przy spełnieniu odpowiednich warunków – mogą w ogóle być zwolnione z opodatkowania. W pozostałych przypadkach przekazane darowizny będą co do zasady podlegać opodatkowaniu.

Czy pomoc humanitarna dla ukraińskich uchodźców będzie zwolniona z PIT?

Tak – zwolniona z PIT jest pomoc humanitarna, której uzyskanie wypełnia następujące cechy:

Zatem wcześniejsze przekazanie pomocy (przed 24 lutego) lub przekazanie jej po 24 lutego, ale osobie, która przybyła do Polski przed 24 lutego, takim zwolnieniem objęte nie będzie.

Czy przekazujący wsparcie na rzecz uchodźców ukraińskich może liczyć na jakieś ułatwienia/ulgi podatkowe?

Do kosztów uzyskania przychodów będzie można zaliczyć koszty wytworzenia lub cenę nabycia rzeczy lub praw, które zostały przekazane w formie darowizny, w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych w Ukrainie, na rzecz: (i) organizacji pożytku publicznego (lub równoważnych organizacji w Ukrainie), (ii) jednostkom samorządu terytorialnego, (iii) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, (iv) podmiotom, które wykonują na terenie Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego, o ile koszty wytworzenia lub wydatki poniesione na nabycie takich rzeczy lub praw nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów podatkowych (również poprzez odpisy amortyzacyjne).

Należy zatem pamiętać, że do kosztów zaliczymy tylko wydatki na wytworzenie (cenę nabycia) rzeczy, które zostały przekazane na rzecz podmiotów wskazanych powyżej (to bardzo istotne, bo przekazanie innym podmiotom nie pozwoli zaliczyć darowizny do kosztów podatkowych), oczywiście przy założeniu, że nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów podatkowych (np.: do kosztów nie zaliczymy wartości przekazanego samochodu, czy też komputera, który został już całkowicie zamortyzowany). Warto mieć przy tym na uwadze, że wartość darowizny przekazanej bezpośrednio uchodźcom ukraińskim nie będzie mogła być zaliczona do kosztów podatkowych.

Podatnicy powinni pamiętać o udokumentowaniu przekazania darowizny (pisemna umowa albo potwierdzenie przyjęcia rzeczy przez obdarowaną instytucję), tak aby w razie kontroli podatkowej być w stanie wykazać możliwość skorzystania z odliczenia.

Analogicznie do kosztów uzyskania przychodów można będzie zaliczyć wydatki z tytułu nieodpłatnych świadczeń dokonywanych przez podatników na rzecz wskazanych powyżej podmiotów, których celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych w Ukrainie. Zatem podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów np.: odpowiednią część wynagrodzenia swojego pracownika, który będzie pomagał fundacji w celu przeciwdziałania skutkom wojny na terytorium Ukrainy, np. przewożąc uchodźców do miejsca ich zakwaterowania. W tej sytuacji również rekomendujemy odpowiednie udokumentowanie takich działań.

Czy darowizny i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podmioty niosące pomoc uchodźcom będą stanowiły dla nich przychody do opodatkowania??

Nie. Wartość darowizn i nieodpłatnych świadczeń otrzymanych na cele związane
z przeciwdziałaniem skutkom wojny w Ukrainie przez (i) organizacje pożytku publicznego (lub równoważne organizacje w Ukrainie), (ii) jednostki samorządu terytorialnego, (iii) Rządową Agencję Rezerw Strategicznych, (iv) podmioty, które wykonują na terenie Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. nie będzie opodatkowana.

W razie pytań prosimy o kontakt z Łukaszem Czekańskim, zarządzającym zespołem prawa podatkowego.

Tekst alertu można pobrać TUTAJ

Główne założenia zmian podatkowych, wprowadzonych od 1 stycznia 2022 r. w ramach programu Polski Ład, to wzrost kwoty wolnej od podatku, podwyższenie progu podatkowego oraz zniesienie możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku.

Zmiany te, jak zakładał ustawodawca, miały być neutralne lub korzystne podatkowo dla osób osiągających dochody na poziomie do 12.800 zł brutto miesięcznie.

Już na początku 2022 r. okazało się jednak, że zaliczki na podatek są wyższe niż te pobierane w odpowiednich miesiącach poprzedniego roku, co zaowocowało kolejnymi zmianami przepisów.

7 stycznia 2022 r. Minister Finansów wydał rozporządzenie w sprawie przedłużenia terminów poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Z kolei 10 marca 2022 r. weszła w życie ustawa zastępująca wspomniane rozporządzenie.

PRZEDŁUŻENIE TERMINÓW POBORU I PRZEKAZANIA ZALICZEK NA PIT

Polski Ład przyniósł liczne zmiany w opodatkowaniu osób fizycznych, które miały istotny wpływ na wysokość wynagrodzenia pracowników oraz innych osób wykonujących pracę zarobkową.

Jedną z kluczowych zmian okazała się likwidacja prawa do odliczenia składki zdrowotnej od podatku, która w praktyce doprowadziła do faktycznego wzrostu obciążenia podatkowego w przypadku pracowników, osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, a także samych przedsiębiorców.

Zakładano, że dla większości podatników zmiany te okażą się korzystne lub co najmniej neutralne m.in. dzięki zastosowaniu takich rozwiązań jak:

W praktyce okazało się jednak, że osiągnięcie tego efektu będzie niejednokrotnie możliwe dopiero w ujęciu rocznym, a zaliczka na podatek dochodowy za styczeń 2022 r. jest wyższa niż ta pobrana rok wcześniej. To samo miałoby dotyczyć kolejnych miesięcy 2022 r.

W związku z powyższym, na mocy rozporządzenia Ministra Finansów z 7 stycznia 2022 r.
w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek
na PIT, od 8 stycznia 2022 r. przedłużono terminy poboru zaliczek na podatek dochodowy.

Rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r. spotkało się z licznymi wątpliwościami, w szczególności z punktu widzenia zasad prawidłowej legislacji – rozporządzeniu zarzucano przede wszystkim, że zostało wydane poza zakresem delegacji ustawowej. Dodatkowo, dostosowanie się do zmian wprowadzonych rozporządzeniem wiązało się z kolejnymi trudnościami praktycznymi – podczas gdy już samo przygotowanie się do zmian wprowadzonych przez Polski Ład od 1 stycznia 2022 r. było wymagającym i pracochłonnym procesem, płatnicy zostali postawieni przed koniecznością przygotowania się na kolejne zmiany legislacyjne, wymagające m.in. przystosowania systemów księgowo-płacowych.

Niezależnie od powyższych wątpliwości i trudności praktycznych, należało jednak przyjąć, że rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r. jest obowiązującym aktem prawnym, a jego postanowienia trzeba stosować przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy.

W odpowiedzi na powyższe wątpliwości zdecydowano się na przeniesienie postanowień rozporządzenia z 7 stycznia 2022 r. na poziom ustawowy. Mechanizm przedłużenia terminów pobrania i wpłaty zaliczek na podatek dochodowy, który został pierwotnie wdrożony na podstawie rozporządzenia, uregulowano w art. 53a ustawy o PIT.

Dzięki takiemu zabiegowi płatnicy mają kontynuować, w oparciu o przepisy ustawowe, stosowanie mechanizmu przedłużonego terminu poboru i wpłaty zaliczek określonego w rozporządzeniu. Zasadą kontynuacji zostały objęte miesiące od lutego do grudnia 2022 r., a zatem obecnie, po wejściu w życie ustawy, rozporządzenie wciąż zachowuje swą moc jako podstawa niepobrania odpowiedniej części zaliczki w styczniu 2022 r.

Przedłużenie terminów pobrania zaliczek na zasadach, które zostały przedstawione poniżej, obowiązuje zatem jednolicie w odniesieniu do zaliczek za miesiące od stycznia do grudnia 2022 r. Różni się jedynie podstawa prawna przedłużenia terminu, a mianowicie:

Przedłużenie terminów dotyczy w szczególności przychodów z pracy na etacie, świadczeń emerytalnych i rentowych oraz umów zlecenia.

Przedłużenie terminu poboru zaliczki stosujemy, gdy miesięczne przychody uzyskane przez podatnika za pośrednictwem płatnika nie przekroczą 12 800 zł, przy czym należy pamiętać, że limit ten stosuje się odrębnie dla każdego źródła przychodów.

Przedłużeniu uległ termin poboru i przekazania zaliczek w określonej części, która jest wyznaczana poprzez porównanie kwot zaliczek obliczonych:

KROK 1 Obliczenie kwot zaliczek: według „nowych” oraz „starych” zasad
KROK 2 Porównanie kwot zaliczek
KROK 3 Jeżeli zaliczka obliczona według „nowych” zasad jest wyższa, powstaje nadwyżka, której pobór podlega odroczeniu.

Płatnik pobiera zaliczkę niższą, czyli tę obliczoną na „starych” zasadach.
KROK 4 Nadwyżka pobrana będzie później, tj.:
1) w miesiącu, w którym powstanie ujemna różnica pomiędzy zaliczkami obliczonymi na „starych” i „nowych” zasadach – do wysokości różnicy
w danym miesiącu albo
2) jeżeli taka sytuacja nie wystąpi, podatnik sam rozliczy ewentualną nadwyżkę w zeznaniu rocznym.

Przedłużony termin pobrania zaliczki upływa zatem w momencie uzyskania przychodów,
w którym wystąpiła ujemna różnica pomiędzy:

  1. kwotą zaliczki od tych przychodów obliczoną zgodnie z przepisami wprowadzonymi
    w ramach Polskiego Ładu, a
  2. kwotą zaliczki od tych przychodów obliczoną zgodnie z przepisami w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2021 r. pomniejszoną o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, w brzmieniu obowiązującym na ten dzień,

przy czym poboru nadwyżki zaliczki obliczonej zgodnie z pkt 1 dokonuje się do wysokości tej ujemnej różnicy.

W świetle nowych przepisów nie budzi już wątpliwości, że płatnik ma stosować zmniejszenie zaliczki o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (tj. o 425 zł) również wtedy, gdy oświadczenie PIT-2 zostanie złożone w trakcie roku podatkowego, a nie tylko przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w danym roku podatkowym. Co istotne, oświadczenia PIT-2 złożone na dotychczasowych wzorach zachowują moc, więc ich ponowne składanie nie jest konieczne.

Podstawa prawna:

W przypadku pytań związanych z przedstawionymi zagadnieniami prosimy o kontakt z naszymi prawnikami z zespołu prawa podatkowego: Łukaszem Czekańskim i Rafałem Mierkiewiczem.

Alert można pobrać TUTAJ.

Wojna na wschodzie Europy, ze względu na ogrom dramatów ludzkich, straty materialne oraz bezprecedensową skalę sankcji gospodarczych, jest szokiem, który długo jeszcze będzie wpływał na życie społeczne i ekonomiczne. Patrząc na tę sytuację z pespektywy Europy Środkowo – Wschodniej, utrzymanie stabilności polskiej gospodarki będzie miało coraz większe znaczenie w kontekście dalszego wsparcia mieszkańców Ukrainy i odbudowy ich kraju. Stabilność ta ma szczególne znaczenie dla kondycji rynku pracy, jak i możliwości finansowania inwestycji oraz działań pomocowych, podejmowanych zarówno przez sektor prywatny i publiczny. Celem tego artykułu jest przedstawienie czynników, które będą wpływały na polską gospodarkę w najbliższych kwartałach.

RYNEK FINANSOWY – OBECNA SYTUACJA W PORÓWNANIU Z POCZĄTKIEM PANDEMII

W okresach o wysokiej niepewności i dużej dynamice wydarzeń warto szukać informacji o prognozowanym stanie polskiej gospodarki w notowaniach na rynku finansowym. Mimo, że inwestorzy niekiedy ulegają nadmiernie emocjom, nie posiadamy lepszego mechanizmu gromadzenia i udostępniania informacji o stanie gospodarki niż ceny rynkowe. W okresie pandemii to rynek kapitałowy znacznie wcześniej niż wielu ekspertów wskazywał na koniec recesji i dynamiczne odbicie, zostawiając daleko w tyle publikowane z opóźnieniem dane makroekonomiczne.

Polskie aktywa finansowe – obligacje skarbowe, akcje oraz waluta – znacznie potaniały po napaści Rosji i Białorusi na Ukrainę. Co ciekawe, w przypadku szerokiego indeksu akcji (WIG) skala oraz dynamika spadków jest bardzo podobna do tej, jaka miała miejsce w pierwszych tygodniach pandemii COVID-19. Taniejące akcje odzwierciedlają gorsze prognozy finansowe, a więc również niższe dywidendy ze spółek. Istotnym czynnikiem może być również wzrost awersji do ryzyka ze strony inwestorów, ze względu na skalę, przebieg i trudne do przewidzenia konsekwencje wojny.

 

Na osi poziomej dni od początku roku, wartość dla początku roku = 100%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych stooq.pl

W przypadku polskich obligacji skarbowych (10-letnich) w ciągu ostatnich tygodni możemy zaobserwować wyraźny wzrost rentowności, z poziomu 4,0-4,1% do około 5%. W 2020 r. również miał miejsce chwilowy wzrost rentowności, po czym obligacje zaczęły drożeć (co oznacza spadek ich rentowności) ze względu na silne obniżki stóp procentowych oraz interwencje NBP. Trzeba jednak podkreślić, że dwa lata temu sytuacja makroekonomiczna była inna – inflacja była znacznie niższa i pojawiały się pierwsze prognozy recesji. Obecnie ekonomiści nie prognozują recesji na 2022 r., a NBP prowadzi cykl podwyżek stóp procentowych, które zazwyczaj negatywnie wpływają na ceny obligacji.

Na osi poziomej dni od początku roku, wartość dla początku roku = 100%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych stooq.pl

W sytuacjach kryzysowych dolar jest postrzegany przez inwestorów jako „bezpieczna przystań”. Ostatnie osłabienie złotego względem amerykańskiej waluty jest porównywalne do tego z początku pandemii – w obu przypadkach dolar podrożał o blisko 10% od początku roku, a następnie złoty częściowo odrobił straty.


Na osi poziomej dni od początku roku, wartość dla początku roku = 100%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych stooq.pl

Podobnie jak w przypadku tzw. koronakryzysu, wojna w Europie Wschodniej będzie wpływać na polską gospodarkę poprzez wiele mechanizmów. Tak jak 2 lata temu nie wiemy, jak długo będzie trwał okres podwyższonej niepewności oraz negatywnych oddziaływań na gospodarkę np. w postaci wyższych cen surowców energetycznych czy osłabienia polskiego złotego.

Poniższa mapa wpływu stanowi syntetyczne podsumowanie i klasyfikację czynników wpływających na stan gospodarki, biorąc pod uwagę stronę popytową i podażową (produkcyjną), a także naturę impulsów: czynniki realne, finansowe i psychologiczne.

MAPA WPŁYWU WOJNY NA UKRAINIE NA POLSKĄ GOSPODARKĘ

Efekty popytowe Efekty podażowe
Impulsy w realnej gospodarce np. poprzez popyt krajowy, handel międzynarodowy Spadek przychodów z eksportu do Rosji, Ukrainy i Białorusi, ale także innych krajów

Spadek zakupów dóbr i usług o wyższej wartości (mieszkania, samochody, wyjazdy zagraniczne) – możliwy wzrost stopy oszczędności

Dodatkowy popyt konsumpcyjny w związku z przyjęciem uchodźców do Polski oraz impulsywnymi zakupami (paliwo, zapasy żywności itp.)

Ograniczenie wydatków inwestycyjnych

Wzrost wydatków publicznych w związku z potrzebą zwiększenia zdolności obronnych i dostępu do usług publicznych

Spadek dostępności i wzrost cen surowców, energii, paliw i innych materiałów na potrzeby produkcji (zakłócenia w transporcie, sankcje i retorsje)

Zmiana dostępności pracowników z Ukrainy:

– wzrost ze względu na przyjazd uchodźców

– spadek z tytułu powrotów do kraju
Impulsy i nastrój na rynku finansowym Spadek cen obligacji rządowych ze względu na wzrost premii za ryzyko oraz oczekiwane wyższe wydatki publiczne

Spadek cen akcji i obligacji korporacyjnych ze względu na pogorszenie perspektyw generowania zysku i wzrost ryzyka

Osłabienie złotego względem najważniejszych walut w związku ze wzrostem premii za ryzyko dla polskich aktywów (obligacje, akcje)

 Spadek dostępności kapitału poprzez:

– odpływ kapitału zagranicznego (kapitał portfelowy)

– wstrzymanie lub zmniejszenie skali bezpośrednich inwestycji zagranicznych (greenfield, M&A)

– możliwe zaostrzenie polityki kredytowej ze strony instytucji finansowych (wyższe marże, dodatkowe warunki itp.)
Oczekiwania konsumentów i przedsiębiorców (czynniki psychologiczne) Spadek skłonności do podejmowania ryzyka oraz wzrost skłonności do oszczędzania w związku z obawami o wyższą inflację oraz pogorszenie koniunktury, a także możliwy dalszy wzrost stóp procentowych oraz danin publicznych

Źródło: opracowanie własne

Agresja Rosji i Białorusi na Ukrainę przekłada się przede wszystkim na wzmocnienie presji inflacyjnej ze względu na wzrost cen wielu surowców (m.in. rolnych, energetycznych, metali), zakłócenia w łańcuchach dostaw i osłabienie polskiej waluty. Równocześnie pogorszy się istotnie koniunktura z powodu spadku aktywności inwestycyjnej i wzrostu ogólnej niepewności. Prawdopodobny jest wzrost wydatków publicznych ze względu na przyjmowanie uchodźców, jak chociażby wypłacanie im świadczeń społecznych, dostęp do służby zdrowia czy oświaty oraz już zapowiedziane znaczne wzmocnienie obronności i bezpieczeństwa publicznego. Dodatkowe wydatki publiczne mogą również napędzać inflację, jeśli nie będą im towarzyszyć działania równoważące tzn. ograniczenie innych wydatków bądź zwiększenie podatków.

AKTUALIZACJE PROGNOZ DLA POLSKIEJ GOSPODARKI

W IV kwartale 2021 r. wzrost PKB w Polsce wyniósł 7,3% w ujęciu rocznym, więcej niż prognozowali ekonomiści (7,1%). Według najnowszych prognoz dynamika wzrostu w przyszłym roku będzie ponad dwukrotnie niższa. Wyższa będzie również inflacja.

Wzrost PKB Polski w 2022 r.
• 3,5% (data prognozy 7 marca br., wcześniejsza prognoza 4,3%, Credit Agricole)
• 3,1% (4 marca br., wcześniejsza prognoza 4,0%, Bank Pekao)
• 3,2% (28 lutego br., wcześniejsza prognoza 4,5%, ING Bank Śląski)

Inflacja średnioroczna w 2022 r.
• 8% (7 marca br., wcześniejsza prognoza 7%, Credit Agricole)
• 8,4% (4 marca br., wcześniejsza prognoza 6,9%, Bank Pekao).

Czynnikami, które mogą łagodzić presję inflacyjną oraz działać wspierająco dla gospodarki
są podejmowane wysiłki dyplomatyczne w celu zwiększenia dostaw ropy naftowej czy gazu
z innych rynków (np. Iran, Wenezuela). Pojawiają się także pierwsze zapowiedzi pewnej rewizji polityki energetyczno-klimatycznej, m.in. w Niemczech czy na forum UE.

Uruchomienie Krajowego Planu Odbudowy (KPO) również działałoby stabilizująco na gospodarkę, zwłaszcza pozytywnie wpływając na wzrost gospodarczy oraz kurs złotego, który z kolei przekłada się na inflację. Już samo opóźnienie akceptacji KPO do pierwszej połowy 2022 r. obniży PKB Polski o ponad 7 mld zł w tym roku i niemal 13 mld zł w 2023 r. w porównaniu z hipotetycznym scenariuszem uruchomienia KPO w połowie 2021 r.

Kluczową niewiadomą pozostaje wciąż czas trwania i skutki toczącej się wojny, a także stan dalszych stosunków z krajami-agresorami. Nie wiemy także, czy i jakie kolejne sankcje zostaną wdrożone ,i jaka będzie odpowiedź ze strony Moskwy i Mińska. Z pewnością stabilizacja sytuacji gospodarczej w Polsce i krajach UE musi być teraz priorytetem, gdyż od tego będą zależeć możliwości wspierania Ukrainy i wzmacniania bezpieczeństwa narodowego.
_____________________________________________________________________

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorem alertu, Damianem Olko, Starszym Ekonomistą WKB: damian.olko@wkb.pl

Raport można pobrać TUTAJ.

Obywatele Ukrainy oraz niektóre kategorie obywateli państw trzecich oraz bezpaństwowcy zostali objęci ochroną czasową na podstawie decyzji wykonawczej Rady UE 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. Na podstawie tak udzielonej ochrony czasowej, Polska, implementując decyzję wykonawczą Rady UE, wprowadziła do swojego systemu prawnego ustawę z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa („specustawa”), na podstawie której umożliwiono dłuższy okres legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, uproszczenie procedur związanych z ich zatrudnieniem, decentralizację rejestracji obywateli Ukrainy i nadawania im numeru PESEL, opiekę medyczną oraz wiele świadczeń finansowych, w tym związanych z rodzicielstwem.

LEGALIZACJA POBYTU NA MOCY SPECUSTAWY

Przez okres 18 miesięcy (tj. do dnia 24 sierpnia 2023 roku) za legalny uznaje się pobyt każdego obywatela Ukrainy oraz jego małżonka, który wjechał na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 roku bezpośrednio z Ukrainy i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Polski. Legalizacja pobytu obejmuje również dzieci urodzone w Polsce po dniu 24 lutego 2022 roku przez matki będące obywatelkami Ukrainy, które przekroczyły bezpośrednio granicę po tej dacie. Ponadto, specustawa legalizuje pobyt obywateli Ukrainy będących posiadaczami Kart Polaka wraz z najbliższymi członkami ich rodzin bez konieczności spełnienia warunku w postaci bezpośredniego wjazdu na terytorium RP.

Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium RP na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnienia do legalnego pobytu w Polsce na podstawie ww. specustawy.

OBOWIĄZKOWA REJESTRACJA

Osoba, której pobyt został uznany za legalny na mocy specustawy, i która wjechała na terytorium Polski na podstawie paszportu krajowego, aktu urodzenia lub innego dokumentu nie będącego paszportem biometrycznym albo nie posiadając jakichkolwiek dokumentów, podlega obowiązkowi rejestracji w dowolnym organie wykonawczym gminy celem nadania jej numeru PESEL w terminie 60 dni od dnia wjazdu. Obowiązek ten nie obowiązuje przy wjeździe na terytorium Polski na podstawie paszportu biometrycznego.

UZYSKANIE NUMERU PESEL

Posiadanie numeru PESEL znacząco ułatwia funkcjonowanie cudzoziemca oraz jego komunikację z organami państwowymi, jak również w praktyce upraszcza również realizację opieki medycznej w Polsce. Dlatego dla wszystkich osób, które zamierzają zostać w Polsce na podstawie specustawy, rekomendowane jest złożenie wniosku o uzyskanie numeru PESEL. Wniosek własnoręcznie podpisany składa się w dowolnym urzędzie gminy, osobiście, w formie pisemnej. W imieniu dziecka (tj. osoby poniżej 18 lat) wystarczy, że wniosek złoży jedno z rodziców/opiekunów, kurator, jak również osoba mająca status opiekuna tymczasowego na mocy specustawy lub osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem.

Formularz wniosku powinien być dwujęzyczny w wersji polsko-ukraińskiej. Wniosek wypełniany jest przez wnioskodawcę lub przez pracownika organu gminy, w której składany jest wniosek, na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę. Do wniosku należy załączyć fotografię oraz przedstawić dokumenty potwierdzające tożsamość danej osoby (nie jest wymagane posiadanie tłumaczeń dokumentów na j. polski). Osoba ubiegająca się o nadanie nr PESEL składa również oświadczenie o przybyciu do RP bezpośrednio z terytorium Ukrainy i prawdziwości danych pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Urząd pobiera odciski palców oraz przechowuje kopię przedłożonych dokumentów, które potwierdzają tożsamość (takim dokumentem może być również dokument unieważniony, jeśli umożliwia on ustalenie tożsamości osoby).

Dla osób uzyskujących nr PESEL na mocy specustawy, Minister ds. cyfryzacji prowadzi specjalny rejestr. W ramach procedury uzyskania nr PESEL istnieje możliwość automatycznego uzyskania profilu zaufanego (ePUAP), który ułatwia kontakt z administracją publiczną oraz sądami (w przyszłości warto umożliwić dostęp do portali rządowych także w j. ukraińskim).

PRZEDŁUŻENIE POBYTU POPRZEZ UZYSKANIE ZEZWOLENIA CZASOWEGO

Osoby, których pobyt został uznany za legalny, w okresie nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Polski oraz nie później niż do 24 sierpnia 2023 roku może złożyć wniosek o uzyskanie zezwolenia czasowego, które wydłuży legalny pobyt w Polsce o dodatkowe 3 lata licząc od dnia wydania decyzji.

Zezwolenia udziela właściwy wojewoda ze skutkiem od dnia złożenia wniosku. Posiadanie zezwolenia czasowego uprawnia do wykonywania pracy w Polsce bez typowych ograniczeń dotyczących cudzoziemców (zezwolenia na pracę/oświadczenia o powierzeniu pracy, jak również obowiązku powiadomienia na mocy specustawy).

ZATRUDNIENIE

Na mocy specustawy obywatel Ukrainy może rozpocząć pracę w Polsce. Dotyczy to zarówno kategorii osób, których pobyt został uznany za legalny na mocy specustawy, jak również osób, które na innej podstawie przebywają w Polsce legalnie.

Odbywa się to poprzez powierzenie mu pracy przez danego przedsiębiorcę. Podmiot powierzający pracę obywatelowi Ukrainy musi poinformować o tym właściwy powiatowy urząd pracy w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy. Podmiot powierzający pracę musi dokonać tego zgłoszenia elektronicznie przez system praca.gov.pl. W zgłoszeniu należy podać m.in. NIP i REGON (lub PESEL) takiego podmiotu. Oznacza to, że system nie dopuści do powierzenia pracy przedsiębiorcę zagranicznego. Jedynie polscy przedsiębiorcy oraz oddział przedsiębiorcy zagranicznego, jako posiadający NIP i REGON będą mogli powierzyć pracę obywatelowi Ukrainy w Polsce.

WYKONYWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Osoby, których pobyt został uznany za legalny na mocy specustawy lub ustawy o cudzoziemcach (a więc z wyłączeniem legalnego pobytu na podstawie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP), mogą podejmować działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy (tj. w formie jednoosobowej działalności tzw. wpisu do CEIDG, jak również działalności nierejestrowanej, czy działalności w formie spółek osobowych i kapitałowych). W tym wypadku uzyskanie numeru PESEL jest warunkiem koniecznym wykonywania działalności gospodarczej w Polsce na zasadach określonych
w specustawie.

Jednocześnie sygnalizujemy, że już przed wejściem w życie specustawy, prowadzenie działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy było możliwe na podstawie na art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (“ustawa o zasadach uczestnictwa”). Ustawa o zasadach uczestnictwa umożliwia wykonywanie działalności gospodarczej bez posiadania nr PESEL.

W związku z powyższym powstaje wątpliwość, czy obecnie obowiązek posiadania nr PESEL powstaje wyłącznie w zakresie, w którym przepisy specustawy są bardziej korzystne w stosunku do ustawy o zasadach uczestnictwa, czy jednak specustawa wprowadziła dla wszystkich obywateli Ukrainy, których pobyt uznano za legalny na mocy specustawy lub przebywających legalnie na postawie ustawy o cudzoziemcach (np. posiadając zezwolenie na pobyt czasowy) obowiązek posiadania nr PESEL niezależnie od formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

ŚWIADCZENIA I POMOC FINANSOWA

Specustawa przewiduje szereg świadczeń dla obywateli Ukrainy, opiekę medyczną (tj. dostęp do lekarza, szpitali itd.), jednorazowe świadczenie finansowe w wysokości 300 złotych (wniosek ten składa się w ośrodku pomocy społecznej), a także wiele świadczeń związanych z rodzicielstwem. Uzyskanie większości świadczeń jest uzależnione od posiadania nr PESEL.

PODRÓŻOWANIE PO UNII EUROPEJSKIEJ

Specustawa nie przewiduje podstawy prawnej do ubiegania się przez obywatela Ukrainy o wydanie dokumentu podróży uprawniającego do podróżowania po UE. W ten sposób jedynie obywatele Ukrainy, którzy posiadają paszport biometryczny w ramach ruchu bezwizowego lub posiadają dodatkowo wizę wydaną przez kraje UE mają prawo swobodnego przemieszczania się po terytorium UE przez 90 dni w okresie 180 dni. Brak takiej podstawy prawnej w specustawie może ograniczyć swobodne przemieszczanie się obywateli Ukrainy po UE celem wybrania docelowej destynacji.

Po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu pojawia się możliwość złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 lat, co się wiążę z uprawnieniem do otrzymania karty pobytu po wydaniu decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt, wciąż jednak brakuje podstawy do wydania polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca, który mógłby zastąpić brak posiadania przez cudzoziemca paszportu biometrycznego jako dokumentu podróży.

W razie pytań prosimy o kontakt z Anną Matsiyeuskayą.

Alert można pobrać TUTAJ.

Zgodnie z zapowiedziami urzędu do spraw cudzoziemców (USDC), czekamy na kompleksowe rozwiązania prawne w związku z toczącą się wojną w Ukrainie, dostosowane do masowego przybycia tamtejszych obywateli. W obecnej sytuacji, nie rekomendujemy wszczynania postępowania uchodźczego przez obywateli Ukrainy z podanych niżej przyczyn.

I.

Na podstawie obowiązujących przepisów, obywatele Ukrainy przekraczający granicę z paszportem biometrycznym mają prawo legalnego pobytu w Polsce na okres 90 dni, natomiast osoby przekraczające granicę z innymi dokumentami (np. świadectwami urodzenia) dostają zgodę komendanta Straży Granicznej na wjazd i pobyt na 15 dni. Obecnie nie posiadamy informacji o przypadkach, w których obywatele Ukrainy nie są wpuszczani na terytorium Polski ze względu na braki dotyczące dokumentów. Zatem biorąc pod uwagę fakt, że osoby z Ukrainy zaczęły masowo przybywać do Polski od dnia 24.02.2022, pobyt tych osób nadal jest legalny i nie ma na razie potrzeby składania wniosków o ochronę międzynarodową (potocznie: status uchodźcy) na granicy.

II.

Postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej są zindywidualizowane. Czas trwania takiego postępowania często odbiega od maksymalnych terminów ustawowych (6 miesięcy). Od 2020 r. obserwujemy, że czas trwania wydania decyzji w pierwszej instancji może trwać od 6 miesięcy do 1,5 roku. Zgodnie z naszą wiedzą, w Polsce dotychczas liczba składanych wniosków nie przekraczała 10 tys. (nawet po masowym napływie Białorusinów po 2020 r.). W związku z czym, biorąc pod uwagę liczebność przyjeżdżających do nas Ukraińców, możemy spodziewać się paraliżu USDC, zwłaszcza w sytuacji braku wprowadzenia nowych rozwiązań legislacyjnych.

III.

W chwili złożenia wniosku, i aż do wydania decyzji w sprawie, osoby ubiegające się o status uchodźcy muszą oddać paszport, a w zamian dostają tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca (TZTC). W świetle prawa dokument ten potwierdza tożsamość i legalny pobyt, ale ze względu na fakt, że taki dokument wydawany jest stosunkowo rzadko, wiele podmiotów odmawia jego honorowania, co prowadzi de facto do wykluczenia społecznego. W praktyce banki odmawiają otwarcia rachunków bankowych, występują problemy z odbieraniem pieniężnych przekazów pocztowych (w tym wypłacanych od USDC!) lub przekazów pieniężnych od rodziny, a nawet obserwujemy odmowę dokonania meldunku lub nadania numeru PESEL przez organy administracji publicznej.

Z tej przyczyny uzyskanie oświadczenia o powierzeniu pracy w celu podjęcia zatrudnienia, w trakcie postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej, będzie utrudnione. W ciągu pierwszych 6 miesięcy nie można uzyskać specjalnej zgody Szefa USDC o świadczeniu pracy w RP, co oczywiście nie eliminuje innych tytułów umożliwiających taki dostęp (np. karta Polaka), natomiast uzyskanie oświadczenia o powierzeniu pracy będzie utrudnione ze względu na słabą znajomość TZTC w urzędach administracji publicznej.

IV.

Na czas postępowania nie można opuszczać terytorium RP, a biorąc pod uwagę terminy rozpatrzenia sprawy, może to stanowić znaczne utrudnienie. Gdyby się okazało, że część członków rodziny znajduje się w innych krajach UE, albo osoba posiada wizę lub kartę pobytu innego kraju UE niż Polska, może dojść do przekazania członków rodziny do innego kraju UE, zgodnie z rozporządzeniem Dublin III.

V.

Za zgodą Szefa USDC można uzyskać ekwiwalent pieniężny w wysokości 12,5-20 zł dziennie, w zależności od liczby osób w rodzinie. Środki te nie są wystarczające na opłacenie zamieszkania i wyżywienia (rozporządzenie je określające nie zostało zmienione od 2016 roku). W czasie zamieszkania w ośrodku (w trakcie postępowania cudzoziemcy nie mają obowiązku zamieszkania w ośrodku dla cudzoziemców), ośrodek zapewnia wyżywienie, jednorazowe świadczenie w wysokości 140 złotych oraz świadczenie miesięczne w wysokości 50 złotych. Należy też zaznaczyć, że w trakcie postępowania uchodźczego, osoby z Ukrainy nie są uprawnione do otrzymywania jakichkolwiek świadczeń związanych z posiadaniem dzieci (np. 500+), są natomiast zapowiedzi zmian w tym względzie.

VI.

Osobom wnioskującym o status uchodźcy przysługuje opieka medyczna, która jest realizowana za pośrednictwem firmy Petra Medica. Sytuacja pośrednika powoduje utrudnienia, związane z koniecznością podjęcia dodatkowych czynności zw. z dostępem do opieki. Podkreślamy jednocześnie, że obecnie, wszyscy obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę od 24.02.2022, są objęci ubezpieczeniem NFZ, bez konieczności wszczynania postepowań uchodźczych.

____________________________________________________________________
Zapraszamy do kontaktu z autorką alertu Anną Matsiyeuskayą.

Alert można pobrać TUTAJ

Troska o środowisko, społeczna odpowiedzialność biznesu i postępowanie zgodnie z zasadami ładu korporacyjnego są coraz częściej uznawane za ważne czynniki rynkowe, które mogą decydować o przewadze konkurencyjnej przedsiębiorstw. Coraz więcej konsumentów deklaruje bowiem, że w swoich wyborach zakupowych kieruje się troską o środowisko oraz zwraca uwagę na etyczną postawę producentów.

W mini cyklu „ESG a prawo konsumenckie” przedstawimy Państwu argumenty, dlaczego w prowadzeniu działalności należy troszczyć się nie tylko o środowiskowe, ale również konsumenckie aspekty prowadzenia biznesu.

W KIERUNKU GOSPODARKI O OBIEGU ZAMKNIĘTYM

Jak wynika z komunikatów Komisji Europejskiej – transformacja ekologiczna jest i będzie jednym z kluczowych obszarów jej działania. Powyższe idzie w parze z rosnącym zainteresowaniem konsumentów zrównoważonymi produktami. Niektóre badania podają, że coraz więcej konsumentów jest gotowych zapłacić więcej za produkty o większej trwałości.

Z danych powołanych przez Komisję wynika również, że coraz więcej konsumentów chciałoby mieć możliwość zapoznania się z bardziej szczegółowymi informacjami na temat trwałości produktu przy podejmowaniu decyzji o jego zakupie. Można się zatem spodziewać, że podobne deklaracje dotyczyć będą możliwości naprawy, dostępności części zamiennych czy zasobooszczędności . Realizacja wskazanych postulatów w pełni wpisuje się w model gospodarki o obiegu zamkniętym , której głównym założeniem jest utworzenie zamkniętej pętli procesów gospodarowania surowcami i w konsekwencji zmiana podejścia z „wytwórz-wykorzystaj-wyrzuć” na „wytwórz-wykorzystaj-przetwórz/napraw”. Celem ma być maksymalne zmniejszenie ilości odpadów produkcyjnych, a co za tym idzie poprawa kondycji środowiska naturalnego.

CZY ZMIANA ZASAD DOCHODZENIA ROSZCZEŃ NA PODSTAWIE RĘKOJMI MOŻE PRZYNIEŚĆ REWOLUCJĘ?

Jednym z działań, które mogłyby wspierać propagowanie trwałości produktów i model gospodarki o obiegu zamkniętym, jest promowanie naprawy uszkodzonego produktu, zamiast domagania się wymiany go na nowy.

Wydaje się, że okazją do wprowadzenia takiego modelu w życie jest implementacja dyrektywy towarowej, która już wkrótce nieco zmieni zasady rozpoznawania reklamacji zgłaszanych przez konsumentów.

Zgodnie z preambułą, dyrektywa powinna wspierać inicjatywy unijne mające na celu zapewnienie większej trwałości towarów oraz osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym.

W dyrektywie znajdują się nawet sugestie, że w niektórych przypadkach mogłoby być uzasadnione umożliwienie przedsiębiorcy kolejnej naprawy towaru, zamiast jego wymiany. Komisja wskazała, że „należy obiektywnie ustalić, czy konsument powinien zaakceptować dalsze próby doprowadzenia towarów do zgodności z umową (…)”, czyli w skrócie – dalsze próby naprawy. W szczególności może to mieć znaczenie w przypadku towarów drogich lub skomplikowanych.

Wydawać by się mogło zatem, że czekać nas będzie mała rewolucja – obecnie w przypadku drugiej i kolejnych reklamacji konsument ma prawo nawet odstąpić od umowy. Póki co jednak, z tak daleko idącym wnioskiem – iż z uwagi na cele GOZ próba kolejnej naprawy zawsze będzie miała pierwszeństwo przed innymi żądaniami konsumentów z tytułu rękojmi – należy się wstrzymać.

Dyrektywa bowiem w tym samym akapicie preambuły wskazuje, że należy wziąć także pod uwagę, czy można oczekiwać od konsumenta, aby wierzył, że towar może być doprowadzony do zgodności z umową. Próbując pogodzić cele ochrony środowiska i uzasadnione interesy ekonomiczne konsumentów, trzeba będzie zatem przeprowadzić obiektywną ocenę, czy w danym przypadku naprawa jest możliwa i uzasadniona. Może się bowiem zdarzyć, że subiektywna ocena konsumenta nie będzie wiążąca.

Również możliwość skorzystania z odstąpienia od umowy wydaje się nie być uzależniona
od tego, czy towar można jeszcze naprawić. Możliwość sprzeciwienia się żądaniu odstąpienia od umowy i zaproponowania kolejnej naprawy nie jest zatem oczywista. Wyważenie wspomnianych wartości przejawia się również w pozostawieniu innych ograniczeń możliwości odstąpienia od umowy.

A MOŻE OKRĘŻNĄ DROGĄ DO TEGO SAMEGO CELU?

Biorąc pod uwagę coraz bardziej widoczne zainteresowanie społeczne zrównoważonym stylem życia i proekologiczne wybory konsumentów, można postawić pytanie o powiązanie okresu odpowiedzialności przedsiębiorców za zgodność towaru z umową z okresem trwałości produktu.

Wydaje się jednak, że takie ścisłe powiązanie mogłoby doprowadzić do niezamierzonych rezultatów – termin musiałby pozostać albo niedookreślony, bowiem różne produkty mają różną trwałość, albo regulacja musiałaby być bardzo szczegółowa, co utrudniałoby jej zastosowanie. Dlatego też w dyrektywie przesądzono, że trwałość towarów będzie określana szczególnymi regulacjami dotyczącymi określonych grup produktów. Pierwsze przepisy w tym zakresie już obowiązują.

Podobnie wzmacnianiu modelu gospodarki o obiegu zamkniętym może służyć walka z przedwczesną utratą przydatności produktów do użytku czyli tzw. planowanym postarzaniem produktów. W Europie były już prowadzone pierwsze postępowania w tym zakresie i można się spodziewać, że inne organy ochrony konsumentów będą mieć apetyt na prowadzenie podobnych spraw. Tym bardziej, że Unia Europejska deklaruje wolę zarówno zwalczania planowego postarzania produktu jak i ograniczania innych form wpływania na procesy zakupowe konsumentów (np. poprzez konstrukcję uniemożliwiającą demontaż części lub po prostu stosowanie części niedostępnych dla konsumentów lub serwisów czy wymóg stosowania dodatkowego osprzętu np. ładowarek z wtyczką dostosowaną do produktów tylko jednego producenta).

Takiemu celowi służą m.in. dotyczące sprzętu RTV i AGD regulacje UE nazwane publicystycznie „prawem do naprawy”, w ramach których producenci takich produktów powinni informować o oczekiwanej trwałości sprzętu, projektować go w sposób umożliwiający naprawę, a także zapewniać dostęp do części zamiennych. Potrzeba zapewnienia większej trwałości produktów, ich naprawy i unikania generowania powstających masowo odpadów jest też odmieniana przez wszystkie przypadki w wielu dokumentach programowych UE, a także w niektórych dyrektywach dotyczących zwłaszcza gospodarki odpadami.

To wszystko powoduje, że organy ochrony konsumentów oraz organy nadzoru rynku z czasem mogą zyskać coraz szersze podstawy do działania w zakresie promowania zasady „wytwórz-wykorzystaj-przetwórz/napraw”. Co jakiś czas powraca także dyskusja na temat przyjęcia na szczeblu UE ogólnych regulacji generalnie zakazujących planowego postarzania produktów. Problem z przyjęciem podobnych rozwiązań wynika ze stopnia skomplikowania całego zagadnienia i trudnością w jednoznacznym określeniu, kiedy ograniczona żywotność produktu jest efektem zamierzonych działań producenta, a kiedy wynika z obiektywnych przyczyn. Na tę ostatnią okoliczność powołują się zwłaszcza producenci elektroniki, którym w świetle przepisów UE m.in. ograniczono możliwość stosowania zawierających ołów stopów lutowniczych; brak ołowiu w stopie, choć ogranicza ekspozycję ludzi i środowiska na ten pierwiastek, powoduje także obniżoną trwałość urządzeń, w których taki stop zastosowano.

PODSUMOWANIE

Choć w dyrektywie towarowej nie przesądzono o możliwości wielokrotnej naprawy towaru, to bez wątpienia cel, jakim jest dłuższe korzystanie z zakupionych produktów będzie realizowany innymi ścieżkami (w tym poprzez kolejne planowane inicjatywy legislacyjne). W jego osiągnięciu pomagać może również zmiana w podejściu samych konsumentów, którzy świadomie wybieraliby naprawę, zamiast wymiany towarów na nowe.

To właśnie aktywność legislacyjna stwarzająca odpowiednie ramy prawne, połączona ze zmianą nawyków konsumenckich, będą decydowały o powodzeniu wprowadzania gospodarki o obiegu zamkniętym. Również nowe przepisy dotyczące zasad dochodzenia roszczeń na podstawie rękojmi są ważnymi instrumentami na tej drodze.

KONTAKT

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących rękojmi, lub innych przedstawionych kwestii serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego, zespołu ochrony środowiska: Dorotą Karczewską, Anną Grzybowską, Aleksandrą Hylą oraz Piotrem Popielarskim oraz do zapoznania się z ofertą zespołu ESG.

Alert dostępny jest TUTAJ

7 lutego 2022 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o przetwarzaniu danych, dotyczących przelotu pasażera, która ma na celu zniwelowanie negatywnych skutków dotychczasowego stanu prawnego dla branży lotniczej.

Niebawem miną 4 lata od implementowania przez Polskę Dyrektywy z dnia 27 kwietnia 2016 r., w sprawie wykorzystywania danych, dotyczących przelotu pasażera (danych PNR),
w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym i poważnej przestępczości, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie i ich ścigania. W ślad za unijną regulacją, 9 maja 2018 r. uchwalono Ustawę o przetwarzaniu danych, dotyczących przelotu pasażera. To naturalna kolej rzeczy i nikogo nie emocjonowałby ten fakt, gdyby nie późniejsza aktywność straży granicznej, która przyniosła negatywne skutki dla sektora lotniczego.

KOGO DOTYCZĄ NOWE ZASADY

Na podstawie wprowadzonej Ustawy, każdy przewoźnik ma obowiązek przesłania szczegółowych danych każdego przetransportowanego pasażera do straży granicznej. Za realizację tej regulacji w całej Europie odpowiada specjalny system informatyczny, do którego przewoźnik wprowadza wszelkie wymagane informacje. Problem w tym, że z początkiem wprowadzenia tych wymogów, system ten nie był w Polsce dostępny z wielu przyczyn. Część przewoźników przesyłała dane wedle wcześniej obowiązujących zasad, a część nieświadomie wprowadzała je do systemu nie wiedząc, że Polski organ nie ma do niego dostępu. Implementacja dyrektywy przez uczestników rynku w praktyce zajęła prawie 3 lata i aktualnie 98% przewoźników z całego świata, lądujących na polskich lotniskach, realizuje jej postanowienia.

SUROWE KARY ZA NIEDOSTARCZENIE DANYCH

Powyższe nie powinno stanowić problemu, a jednak. Wraz z implementacją Dyrektywy, Polska wprowadziła surowe kary za każde niedostarczenie danych do straży granicznej – do 40 000 złotych za jeden lot. Jakie jest rozwiązanie w sytuacji, gdy niepełne lub niewłaściwie przesłane dane z ostatnich 3 lat dotyczyło aż stu tysięcy lotów? Komendant Straży Granicznej, od początku 2020 roku, zaczął karać lawinowo przewoźników za każde przewinienie z osobna. Sektorowi groziły kary o łącznej wartości 4 miliardów złotych! Należy pamiętać, że większość tych podmiotów nie ma nawet siedziby w Polsce, a decyzje były wysyłane pocztą. Po pierwsze, w dobie pandemii, ich dostarczanie było obarczone sporymi problemami, a po drugie, większość przedsiębiorców otrzymując pismo w języku polskim nie może spodziewać się, że właśnie otrzymało karę w wysokości około 8 000 euro, która może być niebawem przedmiotem egzekucji (z zatrzymaniem statku powietrznego na Polskim lotnisku włącznie).

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Dyrektywa stwierdzała, że to Państwa Członkowskie są odpowiedzialne za zapewnienie środków, które umożliwią przewoźnikom przekazywanie danych PNR do odpowiedzialnych podmiotów. Implementacja nie została poprzedzona w Polsce żadnym tego typu procesem, nie przeprowadzono też kampanii informacyjnej. Trudno wymagać od podmiotu nieposiadającego przedstawicielstwa swojej działalności w Polsce, aby śledził Dziennik Ustaw i nowo wprowadzone regulacje, szczególnie jeśli w skali roku ląduje w Polsce kilka razy.

Pozostałe Państwa UE były znacznie łagodniejsze dla rynku, nie penalizowały naruszeń, chyba, że doszło do nich umyślnie.

PROTESTY

Ustawa była, co zrozumiałe, mocno oprotestowana przez branżę lotniczą, jako ta, która mogła skutecznie zahamować rozwój branży w Polsce, szczególnie w sytuacji gdy rynek dopiero zaczyna się odradzać po pandemii. Po wielokrotnych próbach kontaktów ze strony przedstawicieli rynku z przedstawicielami Polskiego rządu, pod koniec 2021 roku rozpoczęto procedowanie zmian do Ustawy.

NOWELIZACJA I ZMIANY

7 lutego 2022 r. weszła w życie jej nowelizacja, która umożliwia złapanie drugiego oddechu przewoźnikom. Na jej podstawie Komendant Straży Granicznej nie będzie wszczynał postępowań przeciwko przewoźnikom przez okres najbliższych 2 lat, a wszelkie dotychczas wszczęte postępowania ulegną zawieszeniu na ten sam czas. Postępowania egzekucyjne będą niemożliwe.

Zmiana Ustawy, wraz z przegłosowanymi poprawkami, to niewielki ukłon w stronę sektora lotniczego, zalanego w ostatnich miesiącach wszczętymi postępowaniami w sprawie przetwarzania danych pasażerów. Ma zapewnić czas na uzyskanie odpowiedzi Komisji UE w sprawie zmiany podejścia do prowadzonych w Polsce postępowań.

Niemniej, przewoźnicy powinni monitorować zmiany prawne tak, aby nie narazić się na kolejne ryzyka, związane z wydanymi karami administracyjnymi. Na pewno konieczna jest też dalsza praca Ustawodawcy nad osiągnięciem rozwiązania finalnego, optymalnego dla rynku.

Wraz z zawieszeniem biegu postępowań, zawieszeniu uległ również bieg przedawnienia karalności naruszeń. Powyższe zatem nie wyłącza możliwości, że Komendant Straży Granicznej za 2 lata powróci do tych spraw, tym bardziej, że dotychczasowy, 3 letni okres przedawnienia karalności, został wydłużony do lat 5.

W pozostałym zakresie, nowelizacja ustawy realizuje założenia resortowe, tj. umożliwia prowadzenie postępowań i nakładanie kar również przez oddziały straży granicznej, zakłada możliwość połączenia więcej niż jednego naruszenia do postępowania administracyjnego, a więc wysokość kary w danym postępowaniu potencjalnie ulegnie znacznemu podwyższeniu. Będzie to miało również pozytywne skutki, gdyż dotychczas sądy administracyjne niechętnie wstrzymywały wykonanie decyzji ze względu na ważny interes strony. Jeśli orzeczona kara urośnie do kilkuset lub nawet milionów złotych, taki argument będzie bezsprzeczny.

_______________________________________________________________________

Zapraszamy do kontaktu z Jadwigą Stryczyńską, autorką alertu, ekspertem z zespołu prawa lotniczego, transportu i logistyki:

Troska o środowisko, społeczna odpowiedzialność biznesu i postępowanie zgodnie z zasadami ładu korporacyjnego są coraz częściej uznawane za ważne czynniki rynkowe, które mogą decydować o przewadze konkurencyjnej przedsiębiorstw. Coraz więcej konsumentów deklaruje bowiem, że w swoich wyborach zakupowych kieruje się troską o środowisko oraz zwraca uwagę na etyczną postawę producentów.

W mini cyklu „ESG a prawo konsumenckie” przedstawimy Państwu argumenty, dlaczego w prowadzeniu działalności należy troszczyć się nie tylko o środowiskowe, ale również konsumenckie aspekty prowadzenia biznesu.

GREENWASHING – CZYLI CO?

Greenwashing (w tłumaczeniu na język polski – „pseudoekologiczny marketing”) to termin, z którym możemy się spotkać nie tylko w obiegu medialnym. Od pewnego czasu tym zjawiskiem interesuje się również Komisja Europejska m.in. w „Europejskim Zielonym Ładzie”. Wbrew pozorom organy ochrony konsumentów były nim zainteresowane dużo wcześniej. Dzięki temu już teraz można sformułować pierwsze wnioski dotyczące reklamowania produktów i usług w tym zakresie, a także, zanim wejdą w życie przepisy ukierunkowane na tę kwestię, zadać ważne dla przedsiębiorców pytania.

Najprościej mówiąc – greenwashing polega na wywoływaniu u konsumentów wrażenia, że dany produkt lub przedsiębiorstwo go wytwarzające działają zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju. Jeżeli taka informacja w rzeczywistości jest nieprawdziwa lub niemożliwa do zweryfikowania, konsument tym samym staje się ofiarą nieuczciwej praktyki rynkowej, czyli wspomnianego greenwashingu.

Z pozoru prosta definicja prowadzi jednak do powstania wielu istotnych z praktycznego punktu widzenia wątpliwości. Jedna z nich dotyczy tego, kiedy tak naprawdę dochodzi do publikowania twierdzeń dotyczących wpływu produktu lub usługi na środowisko i jak oceniać tzw. sytuacje graniczne. Przykładowo, przedsiębiorcy mogą nie posiadać wiedzy, czy będziemy mieć do czynienia z greenwashingiem, gdy dokonamy rebrandingu zmieniając logo na zielone lub połączone z symbolami powszechnie kojarzonymi z produktami „eco” (np. zielony liść itp.)?

Z kolei w kontekście niemożności potwierdzenia prawdziwości konkretnych twierdzeń dotyczących właściwości produktu/usługi/modelu funkcjonowania firmy pojawia się wątpliwość czy brak możliwości weryfikacji:

Tak naprawdę każdy przedsiębiorca, który będzie chciał się reklamować na rynku jako „eco-friendly”, będzie musiał sobie odpowiedzieć na powyższe pytania. Najwięcej wątpliwości pojawi się w branżach szczególnie zależnych od konsumentów – spożywczej, odzieżowej czy chemicznej, gdzie pojęcia takie jak „biodegradiowalny”, „przyjazny środowisku”, „zawiera naturalne składniki” odmieniane są przez wszystkie przypadki. Ponadto coraz częściej w dyskursie publicznym (i prawnym) podnoszone są kwestie zielonych finansów, transportu ograniczającego emisję CO2 (w tym o pobieranie opłat na rzecz kompensacji wyprodukowanego dwutlenku węgla) czy energooszczędnego budownictwa, które mogą dotyczyć także konsumentów.

JAKIE REGULACJE NAS CZEKAJĄ?

Już dziś wiadomo, że kwestie greenwashingu i ekologiczności produktów oraz usług będą uregulowane na poziomie europejskim. W Nowym programie na rzecz konsumentów Komisja Europejska wskazała, że transformacja ekologiczna będzie jednym z kluczowych obszarów jej działania. Dotyczyć to będzie nie tylko greenwashingu, ale również wspierania zrównoważonej konsumpcji i produkcji. Aktualnie trwają prace nad wdrożeniem przepisów, które będą regulować te kwestie, dlatego możemy się spodziewać, że inicjatywa wkrótce ujrzy światło dzienne (jej przyjęcie planowane jest na pierwszy kwartał 2022 r.).

CO W TZW. MIĘDZYCZASIE?

Jak sygnalizowaliśmy na początku, kwestie prawidłowego informowania o ekologiczności produktów nie są zagadnieniem nowym. Już obecnie obowiązujące przepisy stanowią podstawę dla organów administracji publicznej do podejmowania działań mających na celu zwalczanie nieuczciwych praktyk z tego zakresu.

Jedną z naczelnych zasad prawa konsumenckiego jest bowiem zapewnienie konsumentom możliwości dokonania wyboru na podstawie informacji, które są rzetelne, prawdziwe i pełne. Wszelkie działania zniekształcające zachowanie konsumenta są zwyczajnie niedozwolone. Warto także podkreślić, że Prezes UOKiK wykazuje coraz większą aktywność w kwestiach konsumenckich, kwestionując zachowania przedsiębiorców, które już na pierwszy rzut oka wydają się rażąco niesprawiedliwe wobec konsumentów, a dla biznesu są naturalne i uzasadnione.

Coraz większe zainteresowanie konsumentów kwestiami szeroko pojętej ekologiczności (np. wybieraniem kosmetyków zawierających naturalne składniki, samochodów elektrycznych lub hybrydowych, żywności wegetariańskiej lub wegańskiej, energooszczędnych urządzeń) może rodzić ryzyka zarówno dla sprzedawców, jak i kupujących. Co więcej, organy ochrony konsumentów niektórych państw członkowskich takie postępowania już przeprowadziły, co sugeruje, że zagadnienie nie jest hipotetyczne, a dotychczasowe rozstrzygnięcia mogą służyć określeniu obszarów ryzyka.

JAKIE SANKCJE ZA GREENWASHING?

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów można zatem uznać, że przedsiębiorcy, których twierdzenia i oznaczenia zostaną zakwestionowane przez Prezesa UOKiK, muszą liczyć się z możliwością wszczęcia postepowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Mniej prawdopodobne, choć nadal możliwe, są także postępowania cywilnoprawne wszczynane przez konsumentów, ich organizacje czy nawet konkurentów. Przy ocenie ryzyk należy także uwzględnić także te PR-owe i marketingowe, związane zarówno z opublikowaniem informacji o wszczęciu ewentualnego postępowania wobec przedsiębiorcy, jak i koniecznością rezygnacji z niektórych oznaczeń, reklam lub twierdzeń.

W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących greenwashingu lub tematyki ESG serdecznie zapraszamy do kontaktu z prawniczkami z zespołu prawa konkurencji i konsumenckiego: Dorotą Karczewską, Anną Grzybowską i Aleksandrą Hylą oraz do zapoznania się z ofertą zespołu ESG.

Alert można pobrać TUTAJ.

1 grudnia 2021 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych („Ustawa”). Postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne zostały poddane elektronizacji. Co to oznacza w praktyce?  

  1. Cel uruchomienia KRZ

Decyzja ustawodawcy o uruchomieniu Krajowego Rejestru Zadłużonych („KRZ”) stanowi formę dostosowania polskiego systemu prawnego do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (wersja przekształcona), które zobowiązuje państwa członkowskie Unii Europejskiej do utworzenia i prowadzenia rejestru z danymi dotyczącymi postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Regulacje te pozostawiają jednocześnie swobodę poszczególnym państwom członkowskim w określeniu, jakie dodatkowe informacje, ponad minimalny zakres określony w powyższym rozporządzeniu, mają podlegać ujawnieniu w rejestrze. Polski ustawodawca zdecydował, że tworzony przez niego rejestr będzie służył pełnej obsłudze teleinformatycznej postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych w bardzo szerokim zakresie.

  1. Zakres zmian

Zakres stosowania KRZ jest bardzo szeroki. W odniesieniu do wszystkich postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych wszczynanych na podstawie wniosków, które wpływają do właściwych sądów od dnia 1 grudnia 2021 r.:

  1. orzeczenia wydawane w toku postępowania upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego w chwili ich wydania są, wraz z uzasadnieniem, utrwalane wyłącznie w KRZ, z wykorzystaniem wzorców udostępnionych w tym systemie i opatrywane kwalifikowanym podpisem elektronicznym;
  2. dostęp uczestników postępowania upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego do akt tych postępowań jest możliwy za pośrednictwem KRZ;
  3. w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym wszelkie pisma procesowe (w tym wnioski o ogłoszenie upadłości i wnioski o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego) oraz dokumenty wnosi się wyłącznie za pośrednictwem KRZ, z wykorzystaniem udostępnianych w tym systemie formularzy (np. wierzyciel, który chce zgłosić wierzytelność w postępowaniu upadłościowym swojego kontrahenta, musi dokonać tego zgłoszenia wyłączenie za pośrednictwem KRZ);
  4. pisma oraz dokumenty wniesione w inny sposób nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu lub organu postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego.

Warto jednak pamiętać, że KRZ nie znajduje zastosowania w postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych wszczynanych na podstawie wniosków, które wpłynęły do właściwych sądów przed 1 grudnia 2021 r. W tych postępowaniach pisma procesowe i dokumenty wnosi się w formie papierowej, a wszelkie obwieszczenia w dalszym ciągu podlegają publikacji w MSiG. Należy zatem na bieżąco weryfikować informacje publikowane w MSiG, mimo uruchomienia KRZ.

  1. Wyjątki od zasady wnoszenia pism i dokumentów za pośrednictwem KRZ

Obowiązek wnoszenia pism procesowych oraz dokumentów za pośrednictwem KRZ nie dotyczy:

  1. pism procesowych i dokumentów zawierających informacje niejawne w rozumieniu ustawy z dnia 5 lipca 2010 r. o ochronie informacji niejawnych;
  2. ofert składanych w toku przetargu lub aukcji;
  3. pism wnoszonych przez wierzycieli, którym przysługują należności ze stosunku pracy, należności alimentacyjne oraz niektóre renty; a także
  4. pism procesowych oraz dokumentów składanych przez dłużnika/upadłego, który nie prowadzi działalności gospodarczej i wobec którego można ogłosić tzw. upadłość konsumencką.

W przypadkach, o których mowa w pkt. c) i d) powyżej, istnieje jednak możliwość złożenia pisma lub dokumentu za pośrednictwem KRZ.

  1. Jawność KRZ jako udogodnienie dla wszystkich przedsiębiorców

KRZ stanowi narzędzie dedykowane nie tylko bieżącej obsłudze informatycznej postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych, lecz stanowi ono instrument możliwy do codziennego wykorzystania przez każdego przedsiębiorcę. KRZ podzielony jest na cztery moduły, a jeden z tych modułów, tj. Portal Publiczny, nie wymaga zalogowania ani posiadania konta systemie. Za pośrednictwem Portalu Publicznego każdy może bezpłatnie przeglądać wszelkie obwieszczenia publikowane w toku postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych, pozyskiwać informacje o przebiegu każdego postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego, a także pozyskiwać informacje o majątku wchodzącym w skład masy upadłości dowolnego podmiotu. Warto zatem na bieżąco weryfikować informacje publikowane w Portalu Publicznym, ponieważ w ten sposób można m.in.:

  1. zbadać, czy nasz potencjalny kontrahent nie jest bankrutem bądź nie jest zagrożony bankructwem (obwieszczenie zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku o ogłoszenie upadłości naszego potencjalnego kontrahenta powinno być sygnałem ostrzegawczym przed zawarciem jakiejkolwiek umowy z takim podmiotem; podobnie, powinniśmy zachować ostrożność, jeżeli w KRZ ukaże się obwieszczenie zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku restrukturyzacyjnego złożonego przez podmiot, z którym negocjujemy umowę);
  2. zweryfikować aktualny status wypłacalności naszego dłużnika (ukazanie się obwieszczenia zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli dotyczy naszego dłużnika, może bowiem oznaczać, że w niedługim czasie zostanie on postawiony w stan upadłości, a my najprawdopodobniej – biorąc pod uwagę niską efektywność postępowań upadłościowych – nie odzyskamy już naszych należności w całości z majątku dłużnika);
  3. ustalić, czy istnieje szansa nabycia przedsiębiorstwa upadłego lub interesujących nas innych składników majątku upadłego (w KRZ publikowane są dane dot. składników masy upadłości – na podstawie KRZ możemy zatem sprawdzić, co wchodzi w skład danej masy upadłości i co w związku z tym prędzej czy później zostanie wystawione przez syndyka na sprzedaż; warto podkreślić, że dane udostępniane za pośrednictwem wyszukiwarki składników masy upadłości dostępne są bez względu na to, czy posiadamy status wierzyciela wobec upadłego, którego majątek zamierzamy nabyć – dostęp do tych danych jest bowiem swobodny z uwagi na udostępnienie ich w Portalu Publicznym).

KRZ daje również możliwość dostępu do danych niezbędnych do podjęcia dalszych działań windykacyjnych przeciwko osobom, które ponoszą wobec wierzycieli odpowiedzialność solidarną lub subsydiarną z dłużnikiem za jego zobowiązania. Obwieszczeniu w KRZ podlegają bowiem m.in.:

  1. prawomocne postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika z uwagi na to, że jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów (postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości na tej podstawie stanowi dowód bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce handlowej);
  2. pełne dane dłużnej spółki, w stosunku do której oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości na wskazanej powyżej podstawie. Co więcej, w przypadku dłużników będących spółkami osobowymi, zakresem obwieszczenia dokonywanego w KRZ objęte są dodatkowo dane wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki osobowej bez ograniczenia całym swoim majątkiem – wierzyciel może zatem, na podstawie samego tylko KRZ, uzyskać komplet danych niezbędnych do podjęcia działań ukierunkowanych na odzyskanie swoich należności bezpośrednio od tych wspólników spółek osobowych, którzy za zobowiązania spółki odpowiadają z nią subsydiarnie swoimi majątkami osobistymi.

Warto też nadmienić, że KRZ ułatwi wierzycielom występowanie z powództwem wobec członków zarządu spółek z o.o. oraz prostych spółek akcyjnych o zapłatę z tytułu odpowiedzialności członków zarządu za długi tych spółek (odpowiedzialność tych osób aktualizuje się w wyniku bezskuteczności egzekucji skierowanej do spółek). Co prawda zakresem obwieszczenia dokonywanego w KRZ nie są objęte dane członków zarządu, niemniej każdy wierzyciel, który dostatecznie usprawiedliwi potrzebę przejrzenia akt sądowych postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem z pkt. a) powyżej, może uzyskać dostęp do tych akt za pośrednictwem KRZ.

Wierzyciel ma więc możliwość zapoznania się z dokumentami znajdującymi się w tych aktach i odszukania w nich m.in. informacji o miejscu zamieszkania reprezentantów dłużnej spółki (osób, których będzie dotyczyło planowane przez niego powództwo) oraz spisu wierzycieli tej spółki – dwóch podstawowych dokumentów, stanowiących załączniki do wniosku o ogłoszenie upadłości, które pozwalają nie tylko na skuteczne procesowo wytoczenie powództwa (dane adresowe reprezentantów spółki), lecz także na merytoryczną ocenę szans tego powództwa (spis wierzycieli spółki, pozwalający m.in. ocenić, w jakim stopniu wniosek o ogłoszenie upadłości spółki był spóźniony, a w konsekwencji – jakie są szanse pozwanych na obronę przed powództwem wierzyciela spółki o zapłatę nieuregulowanych przez tę spółkę długów).

KRZ jest dostępny online pod adresem: https://prs.ms.gov.pl/krz.

Zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych: dr hab. Andrzejem Wiercińskim, Klaudią Frątczak-Kospin oraz Wiktorem Danielakiem.

Tekst alertu można pobrac TUTAJ.

 

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (t.j.: Dz.U. z 2021 r., poz. 1909).

W dniu 17 stycznia 2022 r. minął miesiąc od terminu implementacji do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Przepisy wdrażające Dyrektywę dotychczas nie zostały przyjęte, a projekt ustawy nie wpłynął jeszcze do Sejmu. Pojawia się zatem pytanie, czy w okresie przejściowym do dnia wejścia w życie polskiej ustawy wdrażającej możliwe jest, a jeśli tak w jakim zakresie, bezpośrednie stosowanie przepisów Dyrektywy?

PRAWO UE W POLSCE

Sposób, w jaki przepisy Unii Europejskiej oddziałują na prawo krajowe państw członkowskich zależy od rodzaju aktu prawnego, w którym zostały zamieszczone. Sytuację podmiotów działających w państwach członkowskich (przedsiębiorców, pracodawców, urzędów czy pracowników) regulują unijne rozporządzenia i dyrektywy. Zgodnie z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, uchwalenie rozporządzenia oznacza, że po jego wejściu w życie stosuje się ono bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich i przyznaje ono prawa i obowiązki bez konieczności podejmowania dodatkowych czynności przez państwa członkowskie.

Odmiennie została uregulowana skuteczność dyrektywy. Wejście w życie dyrektywy nie oznacza, że znajduje ona zastosowanie w państwach członkowskich. W tym celu konieczna jest jej transpozycja (implementacja) do porządku krajowego. Dyrektywy wiążą przy tym każde państwo członkowskie w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty oraz terminu transpozycji, pozostawiając jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

BRAK IMPLEMENTACJI DYREKTYWY W TERMINIE

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii do polskiego porządku prawnego (dalej „Dyrektywa o sygnalistach”) weszła w życie 16 grudnia 2019 r., a państwa członkowskie zostały zobowiązane do jej implementacji w terminie do 17 grudnia 2021 r. Jak wynika z informacji dostępnych na oficjalnej stronie UE poświęconej prawu europejskiemu, dotychczas 7 państw przekazało Komisji Europejskiej informacje o krajowych środkach transpozycji Dyrektywy (Bułgaria, Francja, Litwa, Malta, Austria, Portugalia i Szwecja).

Nieprzekazanie takiej informacji może skutkować wszczęciem przez Komisję Europejską postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (tzw. infrigment procedure). Z perspektywy uczestników obrotu bardziej kluczowe jest jednak to czy dyrektywa, która nie została implementowana, może być dla nich źródłem praw i obowiązków.

SKUTEK BEZPOŚREDNI DYREKTYWY O SYGNALISTACH

Zasada bezpośredniego działania aktów prawa wtórnego Unii Europejskiej co do zasady nie dotyczy dyrektyw, gdyż są one adresowane do państw członkowskich, a nie do jednostek. Nie nakładają one zatem wprost praw i obowiązków na przedsiębiorców czy pracowników.

W celu ochrony praw jednostek przed opieszałością państw członkowskich w transpozycji dyrektyw do porządku prawnego, TSUE w niektórych przypadkach dopuścił zastosowanie zasady bezpośredniego skutku w odniesieniu do dyrektyw wskazując, że brak możliwości powołania się bezpośrednio na przepis dyrektywy ograniczałby jego skuteczność (effect utile). W orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wypracowane zostały następujące warunki, które muszą zostać łącznie spełnione, aby zasada skutku bezpośredniego mogła być zastosowana do dyrektywy:

  1. dyrektywa nie została implementowana (w całości albo w części) albo została implementowana niewłaściwie;
  2. upłynął już termin implementacji;
  3. przepis dyrektywy jest jasny, precyzyjny i bezwarunkowy oraz
  4. przepis dyrektywy przyznaje uprawnienia jednostkom, których zakres można ustalić na podstawie przepisów dyrektywy.

Jeśli powyższe warunki zostaną spełnione, jednostka będzie uprawniona do otrzymania odszkodowania w razie poniesienia szkody, która pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z naruszeniem przez państwo obowiązku implementacji dyrektywy.

Nie ulega wątpliwości, że w odniesieniu do Dyrektywy o sygnalistach spełnione są dwie pierwsze przesłanki, gdyż dotychczas Dyrektywa nie została implementowana, a termin na implementację upłynął 17 grudnia 2021 r. Dyrektywa przyznaje jednostkom – sygnalistom określone uprawnienia, w tym jako podstawowe uprawnienie należy uznać umożliwienie dokonywania zgłoszeń oraz ochronę przed działaniami odwetowymi zdefiniowanymi w Dyrektywie (co najmniej w wymiarze określonym przez przepisy Dyrektywy).

Przepisy Dyrektywy należy w tym względzie uznać za wystarczająco dokładne i jednoznaczne. Nie wprowadzają one także żadnych warunków, które muszą zostać spełnione aby sygnalista mógł korzystać ze swoich uprawnień. Tym samym, należy przyjąć, że spełnione są także pozostałe dwie przesłanki, co oznacza, że przepisy Dyrektywy o sygnalistach mogą znaleźć bezpośrednie stosowanie w tych państwach, w których nie zostały przyjęte ustawy wdrażające.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

Bezpośrednie stosowanie dyrektywy oznacza, że jednostka jest uprawniona do otrzymania odszkodowania w razie poniesienia szkody, która pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z naruszeniem przez państwo obowiązku implementacji dyrektywy. W odniesieniu do przepisów prawa UE, wyróżnia się skutek bezpośredni wertykalny, w którym jednostka może powołać się za przepisy prawa UE w sporze z państwem oraz skutek bezpośredni horyzontalny, który uprawnia do powoływania się na przepisy prawa UE w sporze z inną jednostką (np. w sporze między pracownikiem a pracodawcą). W związku z tym, że to państwo, a nie podmiot indywidualny (np. pracodawca), uchybiło obowiązkowi terminowej implementacji dyrektywy, w przypadku przepisów dyrektywy dopuszcza się wyłącznie skutek bezpośredni wertykalny.

W świetle powyższego możliwość powołania się na przepisy Dyrektywy o sygnalistach do momentu jej implementowania będzie oznaczała, że sygnalista – pracownik zatrudniony w sektorze prywatnym będzie mógł żądać odszkodowania nie od swojego pracodawcy, ale od państwa, jeśli poniósł szkodę w związku z brakiem terminowej implementacji dyrektywy. Odmiennie będzie kształtować się sytuacja osób zatrudnionych w sektorze publicznym – w tym przypadku, państwo może w sporze występować również jako pracodawca.

PODSUMOWANIE

Projekt polskiej ustawy został opublikowany na stronach rządowych 18 października 2021 r., a następnie przesłany do konsultacji. W procesie opiniowana zgłoszono kilkadziesiąt stanowisk, które jeszcze nie zostały uwzględnione w ramach prac legislacyjnych. Przyjęcie polskiej ustawy wdrażającej Dyrektywę może być zatem kwestią nie dni, ale tygodni, a może nawet miesięcy. W związku z tym wydaje się, że podmioty, do których Dyrektywa o sygnalistach ma bezpośrednie zastosowanie powinny jak najszybciej wdrożyć systemy zgłaszania nieprawidłowości i realizować wynikające z Dyrektyw obowiązki (przyjmować zgłoszenia, prowadzić działania następcze, itd.). Wejście w życie polskiej ustawy wdrażającej Dyrektywę być może spowoduje konieczność wprowadzenia drobnych zmian do obowiązujących procedur, ale pozwoli uniknąć ryzyk związanych z brakiem odpowiednich regulacji wewnątrzzakładowych.

W razie pytań zachęcamy do kontaktu z autorką alertu, dr Agatą Miętek.

Alert można pobrać TUTAJ.

W ostatnich miesiącach 2021 r. ustawodawca dokonał nowelizacji szeregu ustaw, w tym przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Poniżej przedstawiamy krótki opis zmian najistotniejszych z punktu widzenia praktyki procesowej.

WNIOSKI O MEDIACJĘ LUB ZAWEZWANIE DO PRÓBY UGODOWEJ NIE PRZERWĄ JUŻ BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA 

W dniu 29 grudnia 2021 roku opublikowano w Dzienniku Ustaw (poz. 2459) ustawę z dnia 2 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.

Z perspektywy dochodzenia przed sądem roszczeń majątkowych oraz kształtowania taktyki procesowej w tym zakresie najważniejsze są następujące zmiany:

  1. od dnia 30 czerwca 2022 roku wszczęcie mediacji oraz postępowania pojednawczego nie będzie już skutkować przerwaniem biegu terminu przedawnienia roszczeń, a tym samym rozpoczęciem jego biegu na nowo;
  2. od dnia 30 czerwca 2022 roku wszczęcie mediacji oraz postępowania pojednawczego będzie skutkować jedynie zawieszeniem bieg terminu przedawnienia – przez czas trwania mediacji lub postępowania pojednawczego.

W konsekwencji wskutek złożenia tych wniosków okres przedawnienia będzie mógł zostać „wydłużony” jedynie o kilka miesięcy, nie zaś o termin przedawnienia przewidziany dla roszczeń danego rodzaju.

Powyższe zmiany będą dotyczyć postępowań wszczętych po tej dacie – do wszczętych wcześniej i niezakończonych mediacji lub postępowań pojednawczych zastosowanie będą mieć przepisy dotychczasowe.

W związku z powyższym rekomendujemy bieżące podejmowanie decyzji o dochodzeniu roszczeń przed sądem w drodze powództwa, tak by nie narażać się na ryzyko upływu terminu przedawnienia. Dotyczy to przy tym zarówno kilkuletniego okresu oczekiwania po powstaniu roszczeń, jak i oczekiwania na koniec roku kalendarzowego.

WYSŁANIE PISMA PROCESOWEGO W PACZCE POCZTOWEJ NIE ZAPEWNI JUŻ ZACHOWANIA TERMINU DO JEGO WNIESIENIA 

W dniu 9 września 2021 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw (poz. 1655) ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzone zmiany są szczególnie istotne w przypadku wnoszenia obszernych pism procesowych.

Od dnia 24 września 2021 roku skutek w postaci dochowania terminu do wniesienia pisma procesowego do sądu korespondencyjnie odnosi jedynie wysłanie pisma w formie przesyłki poleconej (listu poleconego), z wyłączeniem paczek pocztowych.

W konsekwencji, w przypadku składania za pośrednictwem operatora pocztowego obszernych pism procesowych (w tym pozwów) wraz z załącznikami i odpisami dla stron
o łącznej wadze powyżej 2 kg (maksymalna waga listu poleconego), rekomendujemy stosowanie następujących rozwiązań:

  1. w miarę możliwości – złożenie pisma procesowego bezpośrednio na biurze podawczym Sądu;
    względnie
  2. wysłanie pisma procesowego listem poleconym, z załączonym pendrive lub płytą CD, na której wgrane będą wszystkie (lub najobszerniejsze) załączniki – tak, by całość pisma wraz z załącznikami nie przekroczyła wagi 2 kg (por. art. 77[3] k.c. i zawartą tam definicję dokumentu);
    ewentualnie
  3. wysłanie pisma procesowego listem poleconym, z zaznaczeniem w treści pisma, że załączniki do niego nadano w odrębnej paczce pocztowej.

Zaznaczamy przy tym, że na chwilę obecną trudno w pełni ocenić, jak ukształtuje się praktyka sądów co do skuteczności rozwiązania wskazanego w pkt. c) powyżej.
______________________________________________________________________

W przypadku pytań lub wątpliwości zachęcamy do kontaktu z członkami Zespołu Rozwiązywania Sporów WKB Bartłomiejem Jankowskim i Jordanem Zafirowem.

Alert można pobrać TUTAJ

Od 3 lipca 2021 r. zasadą jest, że doręczanie pism sądowych w sprawach cywilnych pełnomocnikom profesjonalnym odbywa się poprzez umieszczanie ich treści w Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych. Wprowadzenie tej regulacji nastąpiło bez równoczesnego dostosowania tego systemu do nowej funkcji oraz wydania aktu prawnego jasno określającego zasady dokonywania doręczeń. Dopiero od 29 listopada 2021 r. uruchomiono w systemie dodatkowe funkcjonalności.

W rzeczywistości działanie instytucji doręczeń elektronicznych w dalszym ciągu pozostawiono wyłącznie zmiennej i niejednorodnej praktyce. Skutkuje to często koniecznością intuicyjnego postępowania pełnomocników, mnożeniem czynności dokonywanych z ostrożności procesowej i brakiem zapewnienia podstawowych gwarancji procesowych.

WĄTPLIWOŚCI

Doręczanie pism sądowych z wykorzystaniem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych od początku budzi wiele wątpliwości. Wśród najważniejszych można wymienić:

To tylko niektóre z pytań, na które – w związku z brakiem przepisów – odpowiedź stara się znaleźć praktyka. Wiele z przyjmowanych rozwiązań jest jednak odmiennych – nie tylko w różnych apelacjach, sądach czy wydziałach, ale nawet wśród sędziów tego samego sądu. Dodatkowo występują problemy z przyznawaniem i posiadaniem przez użytkowników ciągłego dostępu do poszczególnych spraw (niektóre „znikają” z listy spraw pełnomocników) czy korzystaniem z portalu w różnych przeglądarkach internetowych lub na różnych urządzeniach.

W portalu umieszcza się przy tym także nieistotne dokumenty, co utrudnia identyfikację pism udostępnianych ze skutkiem doręczenia. Rozstrzygnięcie tych wątpliwości jest szczególnie istotne w kontekście ustalenia początku biegu terminu na wniesienie środka zaskarżenia, a tym samym zapewnienia realizacji gwarancji procesowych.

„MOJE DORĘCZENIA”

Rozwiązaniem miało być dodanie do portalu informacyjnego zakładki „Moje doręczenia”, dedykowanej do umieszczania w niej pism sądowych doręczanych elektronicznie, oraz elektronicznych potwierdzeń odbioru tych pism. Nastąpiło to dopiero pod koniec listopada, a więc po ponad pięciu miesiącach od ogłoszenia ustawy wprowadzającej doręczenia elektroniczne przez portal informacyjny. W praktyce jednak, ponad miesiąc po wprowadzeniu postulowanych zmian, nie tylko wciąż występują dotychczasowe trudności i wątpliwości, lecz wręcz pojawiają się kolejne.

Niektórzy profesjonalni pełnomocnicy podnoszą bowiem, że, mimo posiadania przez nich nowej zakładki „Moje doręczenia”, pisma sądowe umieszczane są jak dotychczas jedynie w zakładce „Dokumenty” – niekiedy z adnotacją, że pismo podlega doręczeniu przez portal informacyjny ze wszystkimi tego skutkami – a zakładka „Moje doręczenia” jest pusta. Czasem też pisma sądowe umieszczane są najpierw w zakładce „Dokumenty”, a następnie w zakładce „Moje doręczenia” lub w zakładce „Moje doręczenia” umieszczane są jedynie zarządzenia o doręczeniu pism, a same pisma – w zakładce „Dokumenty”. Jednocześnie od wprowadzenia nowych funkcjonalności informacja o dacie odbioru pisma pojawia się jedynie w zakładce „Moje doręczenia”, nie zaś także w zakładce „Dokumenty”. Bywa też tak, że pismo znajduje się jedynie w zakładce „Dokumenty”, nie jest doręczane tradycyjnie, ani też nie pojawia się w zakładce „Moje doręczenia”, a w portalu pełnomocnik nie ma możliwości weryfikacji kiedy pismo zostało uznane za doręczone (zniknął przycisk „szczegóły” to umożliwiający).

BRAK PODSTAWY PRAWNEJ

Pomimo, że art. 15zzs9 ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2021 poz. 2095 ze zm., dalej jako: „Ustawa Covidowa”) wprowadzający instytucję doręczeń przez portal informacyjny został ogłoszony w czerwcu 2021 r., do dnia dzisiejszego nie został wydany żaden akt prawny (ustawa lub rozporządzenie wykonawcze), który określałby szczegółowe zasady ich wykonywania lub nakładałby obowiązki z nimi związane.

Nie istnieje bowiem podstawa prawna obowiązku posiadania przez profesjonalnego pełnomocnika konta w portalu informacyjnym czy dostępu do każdej prowadzonej przez niego sprawy. Wymóg taki, choć może wynikać jedynie z przepisu prawa powszechnie obowiązującego, przewidziano faktycznie. Sądy umieszczają bowiem w portalu pisma sądowe nawet bez wiedzy ich adresatów lub wraz z pierwszym pismem przesyłają informację, że każde kolejne będzie doręczane elektronicznie.

Ponadto art. 15zzs9 ust. 2 Ustawy Covidowej wskazuje jedynie ogólnie, że doręczenia będą dokonywane poprzez umieszczanie pism sądowych w portalu informacyjnym, nie precyzując dedykowanej temu zakładki lub sposobu. Instrukcja przygotowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości, choć przydatna w praktyce, nie jest natomiast źródłem prawa powszechnie obowiązującego, a tym samym nie zapewnia odpowiedniej ochrony praw procesowych uczestników postępowania cywilnego. Nie ma zatem żadnej prawnej gwarancji, że skutek w postaci przyjęcia, iż dokonano doręczenia nie zostanie przyjęty wraz z momentem zapoznania się przez profesjonalnego pełnomocnika z pismem umieszczonym w zakładce „Dokumenty” lub upływem czternastu dni od dnia jego umieszczenia tamże, nawet mimo wprowadzenia zakładki „Moje doręczenia”. Ryzyko jest tym większe w związku z opisanymi powyżej problemami.

CO POWINIEN ZROBIĆ USTAWODAWCA?

Ustawodawca, zamiast uprzednio wprowadzić kompletne i precyzyjne regulacje prawne związane z doręczeniami elektronicznymi, ukształtowanie odpowiednich rozwiązań pozostawił zmiennej i niejednorodnej praktyce, uznaniu sędziów oraz własnym domysłom uczestników postępowania. Ryzyko w tym zakresie jest więc bezpodstawnie przerzucane na pełnomocników profesjonalnych, a w konsekwencji także na ich klientów. Nie można wymagać od nich czasochłonnego i kosztownego podejmowania czynności z ostrożności procesowej, weryfikacji danych w portalu i uzyskiwanych w sądzie. Nawet przy zachowaniu najwyższej staranności w prowadzeniu spraw, wady działania portalu stwarzają realne zagrożenie pozbawienia uczestników postępowań sądowych możności obrony swych praw, a co za tym idzie – nieważności postępowań sądowych.

W konsekwencji należy postulować, by niezwłocznie w akcie prawa powszechnie obowiązującego zostały określone szczegółowe zasady dokonywania doręczeń elektronicznych. Jedynie wówczas będą one mogły poprawnie spełniać swój cel i zarazem nie narażać zarówno sądów, jak i uczestników postępowania, na daleko idące, negatywne skutki braku właściwych i niezbędnych rozwiązań prawnych.
_____________________________________________________________________

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorami alertu: Maciejem Gniewoszem i Pauliną Wolszczak z zespołu rozwiązywania sporów WKB.

Alert można pobrać TUTAJ

Wraz z nastaniem Nowego Roku, składamy Państwu życzenia wszelkiej pomyślności a także – ostrożności i uważności.

Polski ustawodawca albo już przyjął albo jest w trakcie pracy nad przepisami o charakterze karnym, które poszerzą zakres ryzyka odpowiedzialności karnej, jaką mogą ponosić osoby na kierowniczych stanowiskach , a nawet w niektórych przypadkach organizacje. Poniżej krótki przegląd nowych horyzontów – od:

GDY NOWY ROK NASTAJE, NOWY REJESTR POWSTAJE

W dniu 1 stycznia 2022 r. weszła w życie tzw. ustawa antykorupcyjna, która przewiduje szereg zmian, m.in. w ustawie o finansach publicznych, kodeksie karnym i prawie zamówień publicznych (ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Dz.U.2021.2054).

Ustawa m.in. tworzy scentralizowany rejestr umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych. Rejestr będzie prowadzony przez Ministra Finansów. Jednakże to kierownicy jednostek będą obowiązani wprowadzać do rejestru dane wymagane przez ustawę, m.in. dotyczące stron umowy, jej przedmiotu i wartości, wysokości i źródeł współfinansowania. Do rejestru nie będzie natomiast wprowadzana treść ogółu postanowień umowy.

Obowiązek wprowadzania danych będzie dotyczył umów o wartości powyżej 500 zł. W rejestrze nie będą zamieszczane natomiast informacje o umowach zawartych w wyniku rozstrzygnięcia konkursów lub zamówień, którym nadano klauzulę tajne i ściśle tajne, oraz zamówień dotyczących produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi, których ujawnienie byłoby sprzeczne z podstawowymi interesami bezpieczeństwa państwa (art. 12 ustawy Prawo zamówień publicznych).

Obowiązek wprowadzania wymaganych danych do rejestru będzie dotyczył umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych od 1 lipca 2022 roku, a więc od dnia wejścia w życie ustawy w zakresie prowadzenia rejestru (art. 15 w zw. z art. 13 ustawy antykorupcyjnej).

Uchybienie obowiązkom związanym z prowadzeniem rejestru oraz z wprowadzaniem danych do rejestru, ich udostępnianiem lub uaktualnianiem a także podawanie w rejestrze danych nieprawdziwych będzie przestępstwem zagrożonym karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, zgodnie z art. 34b ustawy o finansach publicznych.

SUROWSZE SANKCJE ZA PRZESTĘPSTWA KORUPCYJNE

Ustawa antykorupcyjna wprowadziła także do kodeksu karnego nowy zakaz, który będzie orzekany lub będzie mógł zostać orzeczony w przypadku skazania za przestępstwo zmowy przetargowej, przestępstwo korupcyjne lub fałszerstwo dokumentu w celu uzyskania korzyści majątkowej.

Zakaz będzie polegał na wyłączeniu możliwości:

w organach i instytucjach państwowych, samorządowych, a także w spółkach, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada pośrednio lub bezpośrednio co najmniej 10% akcji lub udziałów.

Zakaz ten będzie orzekany obligatoryjnie w przypadku skazania osoby pełniącej funkcje publiczne na okres do lat 15. W przypadku ponownego skazania zakaz będzie orzekany dożywotnio.

W przypadku skazania za powyżej wskazane przestępstwa osoby innej, niż pełniąca funkcję publiczną, orzeczenie zakazu będzie fakultatywne.

Ustawa poszerzyła także katalog przestępstw, za których skazanie będzie skutkowało wykluczeniem z postępowania o udzielnie zamówienia publicznego – o przestępstwa korupcyjne w sektorze farmaceutycznym i żywieniowym.

Pełny tekst ustawy dostępny jest TUTAJ.

NADCIĄGA WIDMO DALSZYCH KAR DLA ZARZĄDÓW I PRACOWNIKÓW SPÓŁEK

W 2022 roku może wejść w życie długo zapowiadana nowelizacja kodeksu spółek handlowych (tzw. prawo holdingowe), a wraz z nią nowe przepisy o odpowiedzialności karnej Proponowane przez rząd przepisy karne są niejako w cieniu regulacji dotyczących grup kapitałowych, ale ich skutki mogą być dotkliwe.
Zamierzeniem ustawodawcy jest ustanowienie w art. 5871 oraz 5872 k.s.h. nowych czynów zabronionych (przestępstw) polegających na:

Odpowiedzialności karnej będą mogli podlegać członkowie zarządu spółki, prokurent, likwidator, osoba zatrudniona w spółce na umowie o pracę lub wykonująca na rzecz spółki w sposób regularny określone czynności na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze.

Zgodnie z projektowanymi zmianami wymienione przestępstwa będą mogły być popełnione także nieumyślnie, a więc w sytuacji braku zachowania należytej ostrożności.

W przypadku umyślności – sąd będzie mógł orzec karę grzywny od 20 000 zł do 50 000 zł albo karę ograniczenia wolności. W przypadku nieumyślności – sprawcy będzie groziła kara od 6000 zł do 20 000 złotych.

Należy pamiętać, że skazanie będzie wiązało się z:

Ustawodawca postanowił bowiem poszerzyć katalog przestępstw, za które skazanie będzie skutkowało niezdolnością sprawcy do pełnienia funkcji korporacyjnych. Zakaz będzie znajdował zastosowanie w przypadku skazania za czyny z art. 5871 oraz 5872 k.s.h, a także za czyny korupcji publicznej.

Krajowy Rejestr Karny będzie przekazywał informacje o zakazie wynikającym ze skazania za przestępstwa korupcyjne lub dotyczące nieprzekazania informacji – Krajowemu Rejestrowi Sądowemu, który będzie z urzędu dokonywał wykreślenia osób wskazanych przez KRK, a dotychczas pełniących funkcje korporacyjne.

Trudno jest ocenić, jak przepisy o uprawnieniach informacyjnych rady nadzorczej oraz obowiązkach z nimi związanych po stronie osób obowiązanych do udzielania informacji będą funkcjonowały w praktyce. Czy nie będzie dochodziło w tym zakresie do nadużyć, które mogłyby wpływać na prawidłowość procesów zarządczych, i czy argument ryzyka odpowiedzialności karnej nie będzie zbyt pochopnie wykorzystywany celem uzyskania realizacji nowych obowiązków? W tym zakresie jednak – jak wskazuje ustawodawca – istotnym argumentem obrony może być niska społeczna szkodliwość czynu, która powinna prowadzić do umorzenia postępowania karnego w przypadku żądań błahych lub stanowiących nadużycie. Takie rozwiązanie ma przemawiać zresztą za przyjęciem modelu odpowiedzialności karnej, nie zaś cywilnej, za naruszenie obowiązków informacyjnych. Należy jednak pamiętać, że każdy przypadek będzie badany indywidulanie przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy.

Projekt powyższych zmian jest na etapie prac w komisji sejmowej. Przebieg procesu legislacyjnego można śledzić TUTAJ.

CZY 2022 BĘDZIE ROKIEM WALKI Z PRZESTĘPCZOŚCIĄ ŚRODOWISKOWĄ?

2022 może przynieść zmiany w odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za przestępstwa środowiskowe, jak również w kwestii kar za ten rodzaj czynów zabronionych. Wszystko za sprawą projektu Ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej, który jest obecnie po konsultacjach społecznych.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska proponuje, żeby odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za przestępstwa środowiskowe była niezależna od odpowiedzialności osoby fizycznej występującej w jej imieniu. W praktyce oznacza to, że spółka będzie mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej, w sytuacji, gdy np. jej prezes nie został skazany prawomocnym wyrokiem. Będzie to stanowiło istotny wyłom od dotychczasowych zasad tzw. korporacyjnej odpowiedzialności karnej; stanie się ona w zakresie przestępczości środowiskowej odpowiedzialnością samoistną.

Podmioty zbiorowe będą mogły odpowiadać także za odrębnie penalizowane następstwa przestępczości środowiskowej, np. zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym, istotne obniżenie jakości wody, lub powietrza, ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć człowieka.

Gdy nowelizacja wejdzie w życie w proponowanym przez resort brzmieniu, w przypadku skazania podmiotu zbiorowego za przestępstwo przeciwko środowisku, sąd będzie orzekał wobec niego karę grzywny w wysokości od 10 tys. do 5 mln zł.

W odniesieniu do osób fizycznych – projekt ustawy zakłada, że, w przypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku sąd będzie orzekał obligatoryjną nawiązkę na rzecz Funduszu Ochrony Środowiska w wysokości od 10 tys. do 10 mln zł. W przypadku gdy przestępstwo zostało popełnione nieumyślnie nawiązka będzie fakultatywna.

Ustawa przewiduje także zaostrzenie kar za wspominany rodzaj przestępstw.

Między innymi, za nielegalne składowanie odpadów będzie groziła kara od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Niszczenie albo uszkadzanie roślin, zwierząt na terenie objętym ochroną będzie zagrożone karą od roku do 5 lat pozbawienia wolności. Natomiast przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom odpadów niebezpiecznych, będzie zagrożone karą od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.

Prace nad projektem ustawy można śledzić TUTAJ.

_______________________________________________________

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorami alertu: Aleksandrą Stępniewską, Maciejem Gniewoszem i Ignacym Grabarczykiem.

Alert w wersji pdf dostępny jest TUTAJ

Od miesiąca trwają prace nad projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałaniu lichwie, zwanej „ustawą antylichwiarską”. Przyjęcie ustawy będzie wiązało się z licznymi zmianami w zakresie działalności instytucji pożyczkowych, które już wkrótce będą musiały dostosować się do nowych wymagań wynikających ze zmiany m.in. ustawy o kredycie konsumenckim, kodeksu cywilnego i kodeksu karnego.

OBJĘCIE INSTYTUCJI POŻYCZKOWYCH NADZOREM

Największą zmianą o charakterze systemowym jest propozycja objęcia instytucji pożyczkowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Obowiązujące od lipca 2017 r. przepisy ustawy o kredycie konsumenckim wprowadziły co prawda dodatkowe wymagania dla przedsiębiorców udzielających pożyczek pieniężnych, jednak dotychczas KNF nie sprawował nadzoru nad tymi podmiotami. Oznaczało to w szczególności brak uprawnień KNF do kontrolowania ich działalności w zakresie zgodności z prawem czy żądania od nich udzielenia informacji i wyjaśnień. Projekt ustawy wprowadza natomiast szereg postanowień, które pozwolą KNF żądać informacji i wyjaśnień oraz kontrolować działalność instytucji pożyczkowych w zakresie zgodności z prawem.

W ramach nadzoru KNF będzie mogła wydawać instytucji pożyczkowej zalecenia, jak również żądać od niej informacji na temat sposobu wykonywania obowiązków. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów ustawy KNF będzie mogła nałożyć karę finansową zarówno na dany podmiot, jak i na członka zarządu bezpośrednio odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości do wysokości, odpowiednio 15 milionów złotych oraz 150 000 złotych. Obok nałożenia kary finansowej, KNF będzie miała możliwość wykreślenia danego podmiotu z rejestru instytucji pożyczkowych, tym samym uniemożliwiając mu dalsze udzielanie pożyczek pieniężnych konsumentom. Instytucje pożyczkowe zostaną także objęte obowiązkami sprawozdawczymi.

Koszty nadzoru poniosą nadzorowani. Instytucje pożyczkowe będą zobowiązane do corocznej zapłaty kwoty nieprzekraczającej 0,5% sumy przychodów z działalności kredytowej, jednakże w wysokości nie niższej niż 5 tysięcy euro.

KONIECZNOŚĆ DOKONANIA PRZEKSZTAŁCENIA PRZEZ 90% INSTYTUCJI POŻYCZKOWYCH

Proponowane zmianami do ustawy o kredycie konsumenckim eliminują możliwość działania jako instytucja pożyczkowa w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Projekt przewiduje, że instytucje pożyczkowe będą mogły działać tylko w formie spółki akcyjnej, a ich minimalny kapitał zakładowy będzie musiał wynosić milion złotych. Dla tych instytucji pożyczkowych, których kapitał zakładowy nie przekracza obecnego minimum ustawowego, oznacza to konieczność podwyższenia kapitału pięciokrotnie. Wymóg przekształcenia w spółkę akcyjna obejmie natomiast ponad 90% instytucji pożyczkowych działających na rynku.

Zgodnie z projektem, firmy wpisane do rejestru instytucji pożyczkowych będą musiały dostosować się do nowych wymogów w powyższym zakresie w terminie do 31 grudnia 2022 r.

KONIEC Z FINANSOWANIEM KREDYTU KONSUMENCKIEGO W DRODZE EMISJI OBLIGACJI

Zgodnie z treścią projektu, środki przeznaczone na udzielanie kredytów konsumenckich przez instytucje pożyczkowe nie mogą pochodzić z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych. Jak wskazują w uzasadnieniu autorzy projektu, następstwem wprowadzenia systemowego nadzoru nad instytucjami pożyczkowymi jest konieczność wprowadzenia gwarancji, zgodnie z którymi środki przeznaczane na działalność objętą ustawą nie będą pochodzić z działalności polegającej na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.

NOWE WARUNKI UDZIELANIA POŻYCZEK I KREDYTU KONSUMENCKIEGO

Jedną z najbardziej istotnych zmian jest propozycja obniżenia limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego oraz wprowadzenie takiego limitu dla wybranych pożyczek na gruncie kodeksu cywilnego.

Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego dla kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni będzie wyliczana według zmodyfikowanego wzoru, stosowanego do tej pory na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim. Dotychczasowo wykorzystywane w tym wzorze wartości 25% i 30% – zostaną zastąpione wartością 10%.

W praktyce oznacza to obniżenie wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego o ponad połowę. Przykładowo, dla kredytu konsumenckiego udzielonego w wysokości 1000 zł na okres 45 dni, maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego zmniejszy się z kwoty ok. 287 złotych do wysokości ok. 113 złotych. Z kolei maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni będzie wyliczana według nowego wzoru, który w praktyce oznacza ponad pięciokrotne obniżenie wartości tych kosztów (do tej pory były one wyliczane w ten sam sposób, niezależnie od okresu kredytowania). Obowiązujące dotychczas ograniczenie wysokości pozaodsetkowych koszów kredytu w całym okresie kredytowania do wysokości nieprzekraczającej całkowitej kwoty kredytu zostało w projekcie ustawy ograniczone do wysokości 45% całkowitej kwoty kredytu.

Istotnym novum dla wszystkich pożyczkodawców (nie tylko udzielających kredytu konsumenckiego) jest wprowadzenie w kodeksie cywilnym definicji kosztów pozaodsetkowych, które pożyczkodawca może pobrać od pożyczkobiorcy niezależnie od odsetek. Proponowana definicja ma charakter zamknięty i obejmuje wyłącznie enumeratywnie w niej wymienione opłaty lub koszty. W dalszej części proponowanych zmian do kodeksu cywilnego, ustawodawca (podobnie jak przy kredycie konsumenckim) wprowadza limit kosztów pozaodsetkowych dla umów pożyczek zawieranych z osobą fizyczną i niezwiązanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą i zawodową tej osoby. Pozaodsetkowe koszty, w całym okresie spłaty takiej pożyczki, nie mogą przewyższyć 25% całkowitej wysokości pożyczki.

BADANIE ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ

Zgodnie z projektem ustawy każdy podmiot, który zamierza udzielić kredytu konsumenckiego, zobowiązany będzie do odebrania od potencjalnego klienta oświadczenia o jego dochodach i wydatkach w zakresie, który ma umożliwić ocenę zdolności kredytowej klienta. Choć samo zobowiązanie do dokonania oceny zdolności kredytowej klienta wynika już z obecnie obowiązujących przepisów, projekt ustawy narzuca określony sposób dokonywania tej oceny. W praktyce obrotu gospodarczego może to utrudnić oferowanie produktów takich jak buy now pay later na dotychczasowych zasadach, które, choć formalnie są objęte zakresem zastosowania ustawy o kredycie konsumenckim, to w świadomości konsumentów funkcjonują bardziej jako produkty funkcjonujące na pograniczu pożyczki i formy płatności (jako alternatywa karty kredytowej). Konieczność uzyskiwania oświadczeń klienta również przy powyższym produkcie może negatywnie odbić się na zainteresowaniu klientów tą formą finansowania.

PLANOWANE WEJŚCIE W ŻYCIE

Projekt ustawy został przyjęty przez Radę Ministrów 30 listopada br., co oznacza, że trafi teraz pod obrady Sejmu. Projekt ustawy zakłada 6-miesięczne vacatio legis, z wyjątkiem przepisów dot. maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, nowych obowiązków w zakresie wysokości kapitału zakładowego, formy prawnej instytucji pożyczkowych oraz zakazu pozyskiwania środków na udzielenie kredytu konsumenckiego z m.in. obligacji, które wejdą w życie już po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy i przepisów dotyczących nadzoru nad instytucjami pożyczkowymi, które mają wejść w życie 1 stycznia 2023 roku.

Zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu rynków kapitałowych: Agatą Szczepańczyk – Piwek, Moniką Obiegło i Agnieszką Bartolik. 

Alert można pobrać TUTAJ.

31 października 2021 roku, wraz z wejściem w życie ostatniej części znowelizowanych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zmianie uległy niektóre aspekty funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.

1. Rozszerzenie katalogu podmiotów zobowiązanych do rejestracji w CRBR

Do listy podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do CRBR dodane zostały:

  1. trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  2. trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące równoważne stanowiska w imieniu lub na rzecz trustu nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  3. spółki partnerskie,
  4. europejskie zgrupowania interesów gospodarczych,
  5. spółki europejskie,
  6. spółdzielnie,
  7. spółdzielnie europejskie,
  8. stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
  9. fundacje.

Termin na dokonanie zgłoszenia do CRBR

Następujące podmioty powinny dokonać zgłoszenia do CRBR w terminie do dnia 31 stycznia 2022 r. włącznie:

Natomiast:

powinny dokonać zgłoszenia w CRBR w terminie 7 dni od dnia odpowiednio wpisania do rejestru przedsiębiorców lub spełnienia warunku dla trustu.

2. Obywatelstwa beneficjentów rzeczywistych

Zgodnie z nowymi zasadami dotyczącymi CRBR, ujawnieniu w CRBR podlegają wszystkie obywatelstwa posiadane przez beneficjentów rzeczywistych.

Spółki, które zgłosiły do CRBR informacje o beneficjentach rzeczywistych przed 31 października 2021 r., w przypadku, gdy wśród zgłoszonych osób będących beneficjentami rzeczywistymi na dzień 31 października 2021 r., są osoby posiadające więcej niż jedno  obywatelstwo – mają obowiązek zgłosić informację o dodatkowych obywatelstwach beneficjenta rzeczywistego (niezgłoszonych uprzednio do CRBR) w terminie do 30 kwietnia 2022 r.

3. Brak obowiązku zgłoszenia do CRBR członków organu lub wspólników uprawnionych do reprezentacji spółek

Zniesiony został obowiązek zgłaszania do CRBR wszystkich członków organu lub wspólników uprawnionych do reprezentacji spółek wpisanych do CRBR. Od 31 października 2021 r. rejestracji w CRBR podlegają jedynie dane osoby dokonującej zgłoszenia w imieniu danego podmiotu (imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, PESEL lub – w przypadku braku PESEL – data urodzenia, funkcja uprawniająca do dokonania zgłoszenia).

Zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami z zespołu AML: Anną Wojciechowską, Agatą Szczepańczyk-Piwek, Anną Fennig i Moniką Obiegło.

Pełen tekst alertu można pobrać TUTAJ.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U.2021, poz. 1132 ze zmianami)

Nowelizacja objęta ustawą o z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2021, poz. 815)

W dniu 18 października 2021 r. opublikowany został projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, którego celem jest implementacja do prawa krajowego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii do prawa krajowego. Termin implementacji mija 17 grudnia 2021 r. Obecnie projekt ustawy został przekazany do konsultacji społecznych. W związku z tym, że podstawowym mechanizmem, który powstrzymuje osoby przed zgłaszaniem naruszeń prawa jest lęk przed działaniami odwetowymi, zasadniczym celem Dyrektywy oraz ustawy implementującej jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony sygnalistów.

SYGNALISTA CZYLI KTO?

Zgodnie z przepisami Dyrektywy oraz projektu ustawy implementującej, sygnalista (ang. whistleblower) to osoba fizyczna, która mając na uwadze dobro organizacji, w której pracuje, lub dobro publiczne, zgłasza informację (w tym uzasadnione podejrzenie), uzyskaną w kontekście związanym z pracą, o naruszeniach prawa, do których doszło albo prawdopodobnie dojdzie w w/w organizacji.

W pierwszej kolejności status sygnalisty przysługuje pracownikowi – to pracownicy (byli i obecni), związani często w sposób długoterminowy z organizacją najczęściej dokonują zgłoszeń nieprawidłowości. Zgodnie z przepisami Dyrektywy oraz projektu ustawy implementującej, poza pracownikiem, status sygnalisty przysługuje także następujących osobom: kandydaci do pracy, osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, przedsiębiorcy, akcjonariusze, wspólnicy, członkowie organów osoby prawnej, osoby świadczące pracę nad nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, stażyści i wolontariusze.

OCHRONA PRZED ODWETEM

Zasadniczy cel Dyrektywy to ochrona osoby zgłaszającej informacje o naruszeniach prawa przed działaniami odwetowymi, czyli przed negatywnymi konsekwencjami związanymi z dokonanym zgłoszeniem. Na poziomie projektu przepisów ustawy implementującej przedmiotowa ochrona jest realizowana za pomocą kilku środków prawnych, uzależnionych od statusu sygnalisty.

Sygnalista zatrudniony na podstawie umowy o pracę nie może być niekorzystnie traktowany z powodu dokonania zgłoszenia. Niekorzystne traktowanie należy rozumieć szeroko, jako obejmujące m.in. odmowę nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie umowy o pracę albo jej rozwiązanie bez wypowiedzenia, obniżenie wynagrodzenia czy wstrzymanie awansu. Pracodawca może się uwolnić od odpowiedzialności za powyższe działania po udowodnieniu, że kierował się obiektywnymi powodami, tj. gdy będzie w stanie wykazać, że pogorszenie sytuacji pracownika nie było związane z dokonanym przez niego zgłoszeniem. W przeciwnym razie będzie zobowiązany zapłacić pracownikowi odszkodowanie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Co do zasady analogiczna ochrona przysługuje osobom wykonującym pracę na podstawie stosunku prawnego innego niż stosunek pracy, np. umowy zlecenia. Nie mogą one być traktowane niekorzystnie z powodu dokonania zgłoszenia. Za niekorzystne traktowanie uważa się w szczególności rozwiązanie, wypowiedzenie lub odmowę nawiązania stosunku prawnego, chyba że druga strona udowodni, że kierowała się obiektywnymi powodami. W razie dopuszczenia się niekorzystnego traktowania innego niż rozwiązanie albo wypowiedzenie umowy, podmiot zatrudniający będzie zobowiązany zapłacić odszkodowanie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Co więcej, zgodnie z projektem, jednostronna czynność prawna obejmująca rozwiązanie stosunku prawnego (np. wypowiedzenie albo oświadczenie o rozwiązaniu bez wypowiedzenia) z powodu zgłoszenia będzie bezskuteczna.

Zgodnie z przepisami projektu ustawy, w związku z dokonanym zgłoszeniem, sygnaliści będą również chronieni przed ponoszeniem odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz odpowiedzialności za szkodę z tytułu naruszenia praw innych osób lub obowiązków określonych w przepisach prawa, w szczególności w przedmiocie zniesławienia, naruszenia dóbr osobistych, praw autorskich, przepisów o ochronie danych osobowych oraz obowiązku zachowania tajemnicy (w tym tajemnicy przedsiębiorstwa). Przedmiotowa ochrona będzie przysługiwać sygnaliście pod warunkiem, że zgłaszający miał uzasadnione podstawy,
by sądzić, że zgłoszenie jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa.

Analogiczne przepisy ochronne stosuje się do osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia bądź powiązanych ze zgłaszającym. Poza wskazanymi powyżej konsekwencjami, zgodnie z projektem ustawy podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalisty podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech.

DOBRA WIARA SYGNALISTY MA ZNACZENIE

Zarówno w przepisach Dyrektywy jak i projektu ustawy implementującej, ochrona przysługująca sygnaliście nie ma charakteru absolutnego i zależy po pierwsze, zależy od tego jakie motywy przyświecały sygnaliście dokonującemu zgłoszenie. Mianowicie, sygnalista podlega ochronie pod warunkiem, że miał uzasadnione postawy sądzić, że informacja o naruszeniu prawa podlegająca zgłoszeniu jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia. Sygnalista powinien działać mając na względzie nie swoje interesy, ale dobro organizacji, w której wykonuje (wykonywał lub miał wykonywać pracę) lub dobro publiczne. Po drugie, ochrona jest uzależniona od zachowania wymaganego trybu – co do zasady w pierwszej kolejności zgłoszenia dokonuje się wewnątrz organizacji lub dedykowanym organom państwa, a dopiero gdy to nie przynosi skutku zgłoszenie może być dokonane mediom.

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorką alertu dr Agatą Miętek.

Alert można pobrać TUTAJ.

17 grudnia 2021 r. to termin implementacji Dyrektywy o ochronie sygnalistów także dla samorządów – gmin, powiatów, województw i ogólnie jednostek sektora publicznego. Celem Dyrektywy jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE oraz prawa krajowego (m.in. w zakresie zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, ochrony prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych).

18 października 2021 r. opublikowany został projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających nieprawidłowości, którego celem jest implementacja Dyrektywy do prawa krajowego. Projekt został skierowany do opiniowania.

My jednak już dziś przedstawiamy odpowiedzi na najważniejsze dla samorządowców (i być może nie tylko) pytania związane z nowymi wymogami prawnymi. Odpowiedzi uwzględniają rozwiązania wynikające z opublikowanego projektu ustawy. Z pracami nad wdrożeniem systemu ochrony sygnalistów oraz zgłaszania nieprawidłowości nie należy czekać, ponieważ – zgodnie z projektem ustawy:

 

CZY SAMORZĄDY TEŻ BĘDĄ MUSIAŁY WDROŻYĆ WŁAŚCIWE PROCEDURY I KANAŁY ZGŁASZANIA NARUSZEŃ?

Tak.

Zgodnie z projektem ustawy – każdy pracodawca zatrudniający od 50 pracowników jest obwiązany wdrożyć procedurę zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości. Dotyczy to także pracodawców będący podmiotami z sektora publicznego, a więc także gmin, powiatów i województw oraz ich jednostek organizacyjnych.

W ten sposób polski ustawodawca implementuje przepisy Dyrektywy dotyczące możliwości zgłaszania nieprawidłowości, ochrony osób dokonujących zgłoszeń a także mechanizmu postępowania ze zgłoszeniami i podejmowania tzw. działań następczych, które będą musiały być zapewnione także przez podmioty prawne sektora publicznego.

Nakładając obowiązki wynikające z Dyrektywy na podmioty z sektora publicznego zatrudniające co najmniej 50 pracowników, polski ustawodawca skorzystał z przewidzianej w Dyrektywie możliwości zwolnienia z obowiązku ustanowienia mechanizmów, o jakich stanowi Dyrektywa – gminy zatrudniające mniej niż 50 pracowników. Jednocześnie – ustawodawca nie zdecydował się na ten moment skorzystać z drugiej przesłanki zwolnienia gmin z obowiązków dotyczących zgłaszania nieprawidłowości, tzn. zwolnienia takich gmin, które liczą poniżej 10 000 mieszkańców.

17 grudnia 2021 r. to – w świetle projektu ustawy – termin na wdrożenie systemu zgłaszania
i wyjaśniania zgłoszonych naruszeń prawa dla wszystkich podmiotów sektora publicznego, do których ustawa znajdzie zastosowanie, a więc także tych, które zatrudniają od 50 do 249 pracowników. Odsunięcie terminu dla realizacji obowiązków wynikających z ustawy przez podmioty z sektora prywatnego, nie będzie miało zastosowania do sektora publicznego.

JAK MAJĄ TO ZROBIĆ, SKORO MAJĄ POD SOBĄ WIELE JEDNOSTEK, KTÓRE SĄ PRACODAWCAMI?

W kontekście przepisów Dyrektywy – można przyjmować, że każdy podmiot lub jednostka organizacyjna postrzegany jest odrębnie, w szczególności jeżeli jest pracodawcą i dysponuje odrębnym budżetem. Oznacza to, że jednostka samorządu terytorialnego (a technicznie – urząd gminy, starostwo powiatowe) ustanawia własny reżim związany z ochroną sygnalistów i zgłaszaniem i wyjaśnianiem nieprawidłowości, odrębny od reżimów przyjmowanych przez poszczególne jednostki organizacyjne występujące w strukturach gminy, powiatu i województwa (np. szkoły, biblioteki, pływalnie miejskie, itp.).

Powyższe znajduje potwierdzenie w projekcie ustawy implementującej Dyrektywę. Zgodnie z art. 27 ust. 1 projektu, obowiązki wynikające z przepisów stosuje się do każdego pracodawcy zatrudniającego co najmniej 50 pracowników. W celu ustalenia czy dany próg został osiągnięty uwzględnia się wszystkie osoby wykonujące pracę w ramach stosunku pracy, w tym także pracowników tymczasowych.

 

CZY W ZWIĄZKU Z TYM KONIECZNE JEST OPRACOWANIE OSOBNEJ PROCEDURY DLA KAŻDEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ CZY MOŻLIWY JEST SCENTRALIZOWANY KANAŁ ZGŁOSZEŃ?

Zgodnie z przepisami Dyrektywy, w przypadku gmin – możliwe jest utworzenie wspólnego
dla kilku gmin systemu zgłaszania i przyjmowania zgłoszeń o nieprawidłowościach, i tym samym opracowanie i wdrożenie wspólnej procedury.

Odmiennie powyższa kwestia została uregulowana w opublikowanym projekcie ustawy wdrażającej Dyrektywę.

Mianowicie, zgodnie z art. 33 ust. 3 projektu ustawy, pracodawcy, którzy działają w sektorze publicznym i są jednostkami organizacyjnymi gminy mogą ustalić wspólne, wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych, pod warunkiem zapewnienia ich odrębności i niezależności od zewnętrznych procedur dokonywania zgłoszeń.

W świetle aktualnego brzmienia projektowanego art. 33 ust. 3 nie jest do końca jasne, czy wspólna procedura będzie mogła być przyjęta wyłącznie przez jednostki organizacyjne działające w ramach tej samej gminy, czy przez jednostki działające w różnych gminach. Kwestia ta powinna zostać doprecyzowana w toku prac legislacyjnych.

Brak analogicznych regulacji w odniesieniu do jednostek organizacyjnych powiatów i województw oznacza, że w odniesieniu do nich nie tworzy się wspólnych procedur zgłaszania naruszeń prawa. Tym samym, każda jednostka organizacyjna działająca w ramach powiatu i województwa będzie zobowiązana samodzielnie realizować obowiązki wynikające z ustawy.

CO GROZI SAMORZĄDOM, KTÓRE NIE PRZYGOTUJĄ POLITYKI NA CZAS I JEJ NIE WDROŻĄ? JAKIE TO MOŻE MIEĆ KONSEKWENCJE?

Dyrektywa o ochronie sygnalistów nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia sankcji m.in. za utrudnianie lub usiłowanie utrudniania dokonywania zgłoszeń (a także za działania odwetowe). Jednocześnie Dyrektywa nie precyzuje pojęcia utrudniania; nie wskazuje też wprost, że brak ustanowienia procedury zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości także powinno być objęte sankcją.

Dyrektywa nie określa także, w ramach jakiego reżimu odpowiedzialności sankcje te powinny być nakładane – czy jako sankcja administracyjna czy karna, pozostawiając w tym zakresie decyzję państwom członkowskim.

Polski ustawodawca zdecydował się na opcję odpowiedzialności karnej.

Według projektu ustawy – przestępstwem będzie nie tylko utrudnianie dokonania zgłoszenia naruszenia prawa, ale także:

Oznacza to, że to nie samorząd jako jednostka będzie ponosić odpowiedzialność za brak wdrożenia procedury, lecz konkretne osoby fizyczne, odpowiedzialne za opracowanie i wdrożenie procedury zgłaszania nieprawidłowości oraz podejmowania działań następczych. Ryzyko odpowiedzialności karnej w tym zakresie będzie więc spoczywało przede wszystkim na osobach wchodzących w skład organu zarządzającego jednostką samorządu terytorialnego, a więc organu zarządzającego pracodawcy. Odpowiedzialność za spełnienie obowiązku prawnego w imieniu jednostki nie może być całkowicie delegowana na inną osobę. Na moment sporządzania alertu, projekt ustawy takiego rozwiązania nie przewiduje.

Należy podkreślić, że według projektu ustawy czyn zabroniony braku ustanowienia procedury lub ustanowienia procedury niezgodnej z wymogami ustawy będzie mógł być popełniony jedynie umyślnie. Oznacza to jednak, że do popełnienia przestępstwa dojdzie także wówczas, kiedy przy braku zamiaru popełnienia czynu zabronionego możliwe będzie stwierdzenie, że osoba odpowiedzialna za opracowanie i wdrożenie procedury godziła się na to, że może dojść do popełnienia przestępstwa.

Za brak ustanowienia procedury lub brak spełnienia wymogów ustawowych w tym zakresie grozić będzie kara grzywny, ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności do lat 3, a skazanie będzie się wiązało z wpisem do Krajowego Rejestru Karnego.

W naszej ocenie – w obliczu decyzji polskiego ustawodawcy o wprowadzeniu sankcji karnej za sam brak ustanowienia i wdrożenia mechanizmów związanych w raportowaniem, możliwość wszczynania postępowań w przedmiocie wymierzania kar – w imię zasady pewności i przewidywalności prawa – powinna być odsunięta w czasie. Materia bowiem nie jest prosta, wymaga konsultacji wewnątrzzakładowych, a zarys projektu ustawy pojawił się na dwa miesiące przed terminem, kiedy obowiązki – wynikające z Dyrektywy przyjętej już w 2019 r. – powinny być realizowane przez podmioty obowiązane.

Odnosząc się jeszcze po krótce do czynu utrudniania dokonania zgłoszenia, jaki projekt ustawy przewiduje – w świetle zasady przewidywalności prawa, zwłaszcza karnego – zasadne byłoby określenie przez ustawodawcę na czym utrudnianie, które będzie penalizowane, będzie polegało. Mając na względzie całość regulacji projektu ustawy oraz Dyrektywy, możemy się spodziewać, że jako utrudnianie może być uznawane każde zachowanie, które uniemożliwia skuteczne dokonanie zgłoszenia. Przy ścisłej interpretacji przepisu – poza zakresem powinny pozostać zachowania, które polegać będą na braku podjęcia działań następczych, jako działań po dokonaniu zgłoszenia. Na ten moment jednak trudno przewidzieć, w którym kierunku może pójść wykładnia pojęcia „utrudniać”, i czy np. w tym obszarze podlegać będzie ocena efektywności wdrożenia procedur. Dlatego tym bardziej polski ustawodawca powinien przed przyjęciem ustawy pochylić się nad tą kwestią.

CZY TO ZATEM NAJWYŻSZY CZAS, BY O TYM POMYŚLEĆ I KTO MA TO ZROBIĆ, BO PRZECIEŻ W WIELU SAMORZĄDACH NIE MA EKSPERTÓW O TEGO? GDZIE MOGĄ W ZWIĄZKU Z TYM SZUKAĆ POMOCY?

Tak, zwłaszcza że dla wszystkich podmiotów sektora publicznego termin realizacji obowiązków wynikających z ustawy to 17 grudnia 2021 r. Odpowiedzialność w tym zakresie spoczywa na właściwych organach zarządczych jednostki samorządu terytorialnego.

Jednostki samorządu terytorialnego i generalnie podmioty z sektora publicznego mogą rozważyć następujące rozwiązania:

Należy przy tym pamiętać, że opracowanie stosownych procedur to dopiero początek.

Konieczne będzie zapewnienie ich efektywnego funkcjonowania, co wiązać się będzie m.in. z powierzeniem wyznaczonej osobie lub wyznaczonym osobom odpowiedzialności za przyjmowanie zgłoszeń i podejmowanie działań następczych. Osoby takie powinny być wyposażone w środki osobowe i materialne a także w odpowiedni zakres swobody decyzyjnej i niezależności. W tym zakresie można przyjrzeć się doświadczeniom Francji, która wprowadziła przepisy o ochronie sygnalistów jeszcze w 2018 r. (ustawa nr 2016-1691 z 9 grudnia 2016 r. dotycząca przejrzystości, walki z korupcją i modernizacją życia gospodarczego), zobowiązując do ustanowienia kanałów przyjmowania zgłoszeń o naruszeniach także podmioty prawa publicznego, w tym jednostki samorządu terytorialnego a także przykładowo ministerstwa. Przyjmowanie i rozpatrywanie zgłoszeń zostało niejednokrotnie powierzone wieloosobowym kolegiom, składającym się z osób pełniących określone funkcje w strukturze organizacyjnej jednostki. Kanał wewnętrzny przyjmowania i rozpoznawania zgłoszeń tworzony jest więc przy wykorzystaniu istniejących zasobów własnych urzędów.

Alternatywnie – obsługę zgłoszeń w rozumieniu ich przyjmowania można powierzyć podmiotowi zewnętrznemu, np. takim, które oferują usługi platform do zgłaszania nieprawidłowości. Każde z tych rozwiązań będzie i właściwie powinno, wiązać się z wydatkiem budżetowym.

Zapewnienie efektywności wdrożenia systemu zgłaszania i wyjaśniania naruszeń prawa może mieć istotne znaczenie także z punktu widzenia odpowiedzialności karnej, jaką projekt ustawy przewiduje dla sytuacji utrudniania dokonania zgłoszenia, na ten moment niezdefiniowanej przez polskiego ustawodawcę.

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z autorkami alertu: dr Agatą Miętek i Aleksandrą Stępniewską.

Alert można pobrać TUTAJ.

 

*Alert powstał z inspiracji pytaniami, z którymi zwróciła się do WKB Pani Redaktor Partycja Otto z Dziennika Gazety Prawnej.

Ostatnio opublikowane informacje dotyczące projektu ustawy o wolności słowa w mediach społecznościowych oraz o planowanych działaniach Prezesa UOKiK wobec influencerów mogą mieć istotny wpływ na działania marketingowe podejmowane przez przedsiębiorców. Poniżej omawiamy wskazane zagadnienia.

UOKiK SPRAWDZI INFLUENCERÓW

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) poinformował o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, którego celem jest zbadanie obszaru tzw. influencer marketingu, a także opracowanie wytycznych dla osób, które uzyskują zarobki poprzez promowanie produktów w sieci.

W swoim komunikacie Prezes UOKiK zwrócił uwagę na rosnący rynek reklamowy w obszarze influencer marketingu, a także na nieprzestrzeganie przez influencerów przepisów prawa reklamy.

W szczególności zwrócono uwagę na fakt, że treści reklamowe publikowane w Internecie przez influencerów nie są oznaczane w odpowiedni sposób tj. nie są w ogóle oznaczane jako reklama albo są oznaczane w sposób niewystarczający z punktu widzenia polskich przepisów. Przykładowo, w ocenie Prezesa, #ad, jako skrót od słowa „advertisement” (z ang. – reklama), może być niezrozumiały dla polskiego konsumenta. Zdaniem organu treści sponsorowane to nie tylko te, za które influencerzy otrzymują wynagrodzenie, ale także te, za które otrzymują inne korzyści, np. sponsorowane wycieczki, prezenty materialne (w ramach tzw. umów barterowych).

Warto podkreślić, że są to pierwsze zinstytucjonalizowane działania tego rodzaju na rynku. Do tej pory praktyki reklamowe w branży influencer marketingu zdawały się być niezauważalne.

Tymczasem, zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z dn. 23 sierpnia 2007 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2070) nieuczciwą praktyką rynkową jest kryptoreklama, czyli wykorzystywanie treści publicystycznych w środkach masowego przekazu w celu promocji produktu w sytuacji, gdy przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub dźwięków łatwo rozpoznawalnych przez konsumenta. Odpowiedzialność za tego typu praktykę ponosi przedsiębiorca, przez co w rozumieniu ustawy uznaje się także osoby działające na jego zlecenie. Kluczowym dla ewentualnej odpowiedzialności może być także ustalenie, czy udostępniane przez influencerów treści są materiałami publicystycznymi.

Ponadto, na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zabrania się reklamy, która zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji. Odpowiedzialność za tego typu czyn będzie ponosił przedsiębiorca, jednakże redakcja czynów nieuczciwej konkurencji nie wyklucza możliwości poniesienia odpowiedzialności przez influencera. Definicja przedsiębiorcy na gruncie tej ustawy obejmuje także osoby, które działalność gospodarczą prowadzą chociażby ubocznie.

Dla porównania wytyczne dla influencerów w Wielkiej Brytanii opublikował Advertising Standards Authority będący organem ustanowionym przez branżę reklamową do jej wewnętrznej regulacji. Zgodnie z tymi wytycznymi wszelkie współprace reklamowe mają być oznaczane w sposób zrozumiały dla klientów. Współpracami reklamowymi są także te, w ramach których influencerzy nie otrzymali wynagrodzenia pieniężnego, ale prezenty, darmowe podróże lub inne tego typu korzyści[1].

W Niemczech obowiązek oznaczania reklam na profilach influencerów ukształtowało orzecznictwo, zgodnie z którym treści nieoznaczone we właściwy sposób uznano za ukrytą reklamę. Wskazuje się, że bez znaczenia jest fakt otrzymywania przez influencera wynagrodzenia – także nieodpłatnie opublikowane posty muszą być oznaczone w ten sposób[2]. O reklamowym charakterze danego wpisu przesądza to, czy jego celem jest zwiększenie zbytu towarów danego przedsiębiorcy[3].

Komentarz WKB:

Działania Prezesa UOKiK są precedensowe na polskim rynku. Do tej pory brak było wyraźnych regulacji lub zaleceń odnoszących się do influencer marketingu. Zapowiedziane wytyczne oraz kontrole przeprowadzone przez organ mogą mieć znaczący wpływ nie tylko na działania samych influencerów, ale także agencji marketingowych, które ich reprezentują, oraz wszelkich przedsiębiorców, którzy w ten sposób reklamują swoje produkty i usługi.

Biorąc pod uwagę nieostre kryteria ustawowe każdy przypadek działań influencerów powinien być oceniany w sposób indywidualny oraz uwzględniający całokształt danej sprawy. Wydaje się, że wytyczne, których publikację zapowiada UOKiK, powinny w jakiś sposób adresować wskazane wyżej wątpliwości.

Źródło: https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=17856

WOLNOŚĆ SŁOWA W MEDIACH SPOŁECZNOŚCIOWYCH – PROJEKT USTAWY

Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało projekt ustawy o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych. Celem regulacji, jak zostało wskazane w uzasadnieniu, jest zapewnienie prawa dostępu do „prawdziwej informacji” oraz ochrona przed „arbitralnie podejmowanymi ograniczeniami w korzystaniu z konstytucyjnego prawa do swobodnego głoszenia własnych poglądów”.

Ustawa ma mieć zastosowanie do „internetowych serwisów społecznościowych” rozumianych jako usługa umożliwiająca udostępnianie dowolnych treści użytkownikom serwisu, z której korzysta w kraju co najmniej milion zarejestrowanych użytkowników.

Projekt znajduje się na etapie konsultacji publicznych i opiniowania.

Jakie nowe obowiązki wprowadza projekt?

Projekt nakłada na serwisy społecznościowe następujące obowiązki:

  1. publikowanie sprawozdań w przedmiocie rozpatrywania reklamacji dotyczących: rozpowszechniania w serwisie treści o charakterze bezprawnym, ograniczania dostępu do treści lub ograniczania dostępu do profilu użytkownika;
  2. konieczność ustanowienia przedstawiciela w Polsce, w przypadku, gdy dostawca serwisu nie posiada siedziby w Polsce (przedstawiciel ma być odpowiedzialny za m.in. reprezentowanie serwisu we wszystkich czynnościach przed sądami i organami, będzie odpowiedzialny za rozpatrywanie reklamacji i udzielanie informacji);
  3. określenia skutecznego i zrozumiałego postępowania kontrolnego (postępowanie ma służyć rozpatrywaniu w przeciągu 48 godzin reklamacji dotyczących ograniczenia dostępu do treści, zablokowania konta lub rozpowszechniania treści bezprawnych).

 

Nowy organ administracji publicznej – Rada Wolności Słowa

Projekt zakłada powołanie Rady Wolności Słowa, która będzie rozpatrywała skargi użytkowników na decyzje serwisów społecznościowych rozpatrujących reklamacje użytkowników. Rada ma być wybierana przez Sejm. Procedura rozpatrywania skarg ma zapewnić szybki proces rozstrzygnięcia sprawy: serwis ma przekazać materiały dotyczące skargi w terminie 24 godzin, a decyzja Rady ma być podejmowana w terminie 7 dni od wpłynięcia skargi. Rada ma mieć uprawnienie do nakazania zniesienie ograniczenia dostępu do treści lub blokady konta (nie może nakazać natomiast nałożenia blokady dostępu do treści). Serwis społecznościowy zobowiązany będzie do podporządkowania się decyzji w terminie 24 godzin od jej doręczenia, pod groźbą kary pieniężnej.

Administracyjne kary pieniężne za niewypełnianie obowiązków wynikających z ustawy

W projekcie przewidziano kary pieniężne w wysokości od 50 tys. do 50 mln zł dla podmiotów, które nie spełnią obowiązków wynikających z przepisów np. nie ustanowią przedstawiciela lub nie udzielą Radzie informacji w związku z prowadzonym postępowaniem. Kara ma być nakładana decyzją Rady Wolności Słowa. Przedsiębiorcom będzie przysługiwała skarga na działania Rady do sądu administracyjnego.

Projektowane zmiany innych ustaw

Wśród przewidywanych zmian innych przepisów prawa znajduje się m.in. doprecyzowanie przepisów kodeksu cywilnego w zakresie formy i sposobu składania oświadczenia za naruszenie dóbr osobistych oraz kosztów publikacji takich przeprosin.

Ważna zmiana dotyczy kodeksu postępowania cywilnego, która ma wprowadzić nowy rodzaj cywilnego postępowania szczególnego tj. postępowanie o ochronę dóbr osobistych przeciwko osobom o nieustalonej tożsamości, określający tryb działania w przypadku konieczności pozwania anonimowego internauty (tzw. „ślepy pozew”). W ramach niego sąd zobowiąże firmy internetowe do ujawnienia danych pozwanej osoby na potrzeby postępowania. Jeśli firma odmówi – zapłaci grzywnę. Ta zmiana jest powiązana także z projektowanym obowiązkiem retencji danych eksploatacyjnych — o adresie IP i porcie źródłowym zakończenia sieci, a także czasie skorzystania z usługi. Przedsiębiorcy świadczący usługi drogą elektroniczną mają być zobowiązani – na wzór operatorów telekomunikacyjnych – do przechowania takich danych przez 12 miesięcy od dnia skorzystania z usługi.

Dodatkowo projekt zakłada nałożenie w Prawie prasowym dodatkowego obowiązku na redakcje prasowe do nieodpłatnego publikowania orzeczonych sądownie przeprosin osób, które w materiale prasowym dopuściły się naruszenia „cudzego” dobra osobistego.

 

Komentarz WKB:

Przedstawiony przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt ustawy wzbudza wiele kontrowersji. Mimo, iż w założeniu projekt miał być skierowany do gigantów technologicznych, to w praktyce nowe obowiązki obejmą również polskie redakcje i polskich wydawców mediów. W naszej opinii wiele z tych obowiązków może być w praktyce niemożliwych do wykonania, takich jak chociażby przeprowadzenie „skutecznego i zrozumiałego” postępowania kontrolnego w skutek złożenia reklamacji przez użytkownika w ciągu zaledwie 48 godzin. Za niepokojące należy uznać przyznanie Radzie Wolności Słowa kompetencji de facto należących do sądów powszechnych, polegających na ocenie czy dane działanie stanowi realizację prawa do informacji i swobody wypowiedzi czy narusza już dobra osobiste lub dobra społeczne. Ponadto założenie, iż Rada Wolności Słowa ma być organem wybieranym przez większość sejmową rodzi obawę, iż może zostać ona wykorzystywana przez polityków do wpływania na treści publikowane w mediach społecznościowych.

Należy mieć na uwadze, że projekt znajduje się obecnie na początku ścieżki legislacyjnej i ostateczny kształt ustawy może ulec jeszcze wielu zmianom. O postępach prac legislacyjnych będziemy Państwa informować w kolejnych Alertach Prawnych.

 Proces legislacyjny projektu można śledzić pod poniższym adresem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12351757/katalog/12819473?fbclid=IwAR0JR885imWhCBg5MnIYVUH_tBEod8H0zqmO-FT2criKcPLPnli-vwjgmFY#12819473

 

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z ekspertkami z zespołu prawa własności intelektualnej i ochrony danych osobowych: Karoliną Miksą oraz Aleksandrą Bączykowską.

Tekst alertu można pobrac TUTAJ.

 

[1] https://www.asa.org.uk/uploads/assets/9cc1fb3f-1288-405d-af3468ff18277299/INFLUENCERGuidanceupdatev6HR.pdf

[2] https://uclp.com.pl/influencerzy-naruszaja-prawo-gdy-nie-oznaczaja-linkow-jako-reklamy/

[3] https://uclp.com.pl/obowiazek-oznaczania-reklam-influencerow-zalezy-od-tresci-danego-wpisu/

Zapraszamy na przegląd istotnych założeń do projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa („sygnalistów”), które zostały opublikowane w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów 4 października br.

Projektowana ustawa ma na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. o ochronie sygnalistów („Dyrektywa”). Celem Dyrektywy jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE oraz prawa krajowego (m.in. w zakresie zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, ochrony prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych).

Istotne założenia projektu ustawy:

Więcej o samej Dyrektywie pisała mec. Aleksandra Stępniewska we wrześniowym alercie – zachęcamy do lektury!

Alert w pdf

Unijna dyrektywa Omnibus jeszcze przed uchwaleniem określana była mianem New Deal dla konsumentów. Jej implementacja do polskiego porządku prawnego może wprowadzić sporą rewolucję nie tylko w kwestii samego komunikowania się z konsumentami (szczególnie w świecie cyfrowym), lecz także w ich zwyczajach zakupowych. To, w jaki sposób zmienią się wymagania stawiane przedsiębiorcom, będą wyjaśniać eksperci WKB w tej i w kolejnych częściach niniejszego cyklu.

Szczegółowe rozwiązania dedykowane internetowym platformom handlowym

Przepisy prawne dotyczące rynków cyfrowych stanowią wyjątkowe wyzwanie zarówno dla organów egzekwujących ich wykonanie, jak i samych przedsiębiorców. Innowacyjność produktów i usług oferowanych internetowo stwarza konieczność odpowiedniego dostosowania obowiązujących ram prawnych. Rozwiązania w tym zakresie wdraża dyrektywa Omnibus przewidująca szereg nowych obowiązków, które nałożone będą zarówno na dostawców takich platform, jak i przedsiębiorców oferujących za ich pośrednictwem swoje produkty i usługi.

Internetowa platforma handlowa, czyli co?

W większości opracowań wskazuje się na 4 podstawowe kryteria niezbędne do zaklasyfikowania danej usługi jako online marketplace. Po pierwsze, za pośrednictwem danej platformy musi dojść do połączenia niezależnych grup klientów i sprzedawców. Po drugie, kupujący i sprzedający wchodzą ze sobą w bezpośrednie interakcje w celu zainicjowania i realizacji transakcji. Po trzecie, platforma powinna zapewniać ramy instytucjonalne i regulacyjne dla danych transakcji. I po czwarte, dostawca serwisu sam nie produkuje ani nie handluje w przeważającym stopniu towarami lub usługami na danej platformie. Zatem w skrócie online marketplace pełni takie funkcje, jak: łączenie kupujących i sprzedawców, wspieranie transakcji oraz zapewnienie infrastruktury instytucjonalnej[1].

Unijny prawodawca podjął się zwalczenia istniejących obecnie rozbieżności, które spowodowane były niejednoznacznym dotychczas rozumieniem analizowanego terminu. Zdecydowano się na wprowadzenie do dyrektyw 2005/29/WE oraz 2011/83/UE następującej definicji:

internetowa platforma handlowa oznacza usługę korzystającą z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.

Wskazać należy, że omawiany online marketplace nie będzie utożsamiany z dostawcą danej usługi, zaś jedynie z samą usługą przez niego dostarczaną.

Z jednej strony nowoprzyjęte rozwiązanie jest w porównaniu do poprzednich sposobów definicyjnych znacznie szersze i wydaje się być bardziej dostosowane do dzisiejszych rynków cyfrowych. Prawodawca unijny nie ograniczył się wyłącznie do klasycznych stron internetowych z ofertami klientów platformy. Obejmuje ono bowiem również części stron i aplikacje, dzięki czemu objęte daną definicją mogą zostać również platformy, w których usługi handlu internetowego nie są podstawową funkcją. Za przykład może tutaj posłużyć Facebook, który jako serwis społecznościowy posiada również swój marketplace.

Z drugiej strony jednak tak szeroki zakres ww. definicji oznacza duży stopień niepewności dla przedsiębiorców. Zawarta w omawianej dyrektywie Omnibus definicja nie pozwala bowiem w precyzyjny sposób ustalić, czy dana usługa powinna być kwalifikowana jako internetowa platforma handlowa. Prawidłowe zakwalifikowanie usługi ma kluczowe znaczenie dla określenia, czy przedsiębiorca będzie zobowiązany do wdrożenia nowych wymogów wynikających z dyrektywy Omnibus.

Nowe obowiązki nałożone na dostawców internetowych platform handlowych oraz na sprzedawców

Nowe przepisy wprowadzają szereg obowiązków, z którymi będą musieli zmierzyć się zarówno dostawcy platform handlowych, jak i przedsiębiorcy sprzedający na nich swoje towary. Niektóre z poniższych obowiązków były już omawiane w naszych poprzednich alertach (Część 4. Wyszukaj hasło: „Zakupy Omnibus” – co z pozycjonowaniem ofert? lub Część 5. Nowe wymogi dotyczące informacji udzielanych konsumentowi przed zawarciem umowy, czyli większa przejrzystość podczas zakupów w internecie).

Po pierwsze, nieuczciwą praktyką handlową wprowadzającą w błąd będzie nieudzielenie informacji o tym, czy osoba trzecia (w domyśle sprzedający) oferująca produkty jest przedsiębiorcą. Informacja będzie udzielana na podstawie oświadczenia tej osoby trzeciej złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej, co oznacza, że na dostawcy nie będą ciążyć obowiązki szczegółowego weryfikowania rzeczywistego stanu rzeczy.

Po drugie, zmiany polegają na nałożeniu nowych wymogów informacyjnych w przypadku umów zawieranych na internetowych platformach handlowych, które będą musiały być zrealizowane na etapie przedkontraktowym. Dostawca internetowej platformy handlowej jest zobowiązany udzielić konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały poniższych informacji, przy czym za niewystarczające będzie uznane ich przekazanie jedynie w regulaminie lub innych podobnych dokumentach umownych.

    1. wskazanie, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe jest przedsiębiorcą, albo
    2. gdy sprzedawca nie jest przedsiębiorcą – wskazanie, że prawa konsumentów wynikające z unijnego prawa ochrony konsumentów nie mają zastosowania do umowy zawieranej z takim sprzedawcą.

Jednocześnie wskazać należy, że istnieje ryzyko wprowadzenia kolejnych i bardziej szczegółowych obowiązków przez krajowe ustawodawstwa, albowiem dyrektywa Omnibus umożliwia nakładanie na dostawców platform handlowych dodatkowych wymogów informacyjnych. Takie przepisy muszą być jednak proporcjonalne, niedyskryminujące i uzasadnione ochroną konsumenta. Implementujący projekt krajowej ustawy[2]  nie przewiduje póki co takich rozwiązań.

 

W przypadku jakichkolwiek pytań serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi prawniczkami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego: Dorotą Karczewską, Aleksandrą Mariak lub Mateuszem Musielakiem.

Alert można pobrać TUTAJ.

 

 

[1] Business Models In The Digital Economy: An Empirical Classification Of Digital Marketplaces, https://www.imw.fraunhofer.de/content/dam/moez/de/documents/working_paper/working_paper_digital_marketplaces_final.pdf

[2]   Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw, nr UC86, https://legislacja.rcl.gov.pl

26 lipca 2021 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.

Projekt zakłada szereg zmian w ustawach podatkowych i ubezpieczeniowych istotnych z perspektywy przedsiębiorców, pracodawców oraz podatników indywidualnych. 8 września 2021 r. projekt skierowano do Sejmu, gdzie trwają obecnie dalsze prace legislacyjne nad projektowanymi zmianami, które mają wejść w życie 1 stycznia 2022 r.

Poniżej przedstawiamy wybrane założenia nowelizacji.

ZMIANY W PIT I UBEZPIECZENIU ZDROWOTNYM

Projekt wprowadza zmiany w zakresie rozliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorców. Zasadą będzie, że osoby uzyskujące przychody z działalności gospodarczej mają odprowadzać składkę zdrowotną proporcjonalną do osiąganych dochodów. Co istotne, składka ta nie będzie już w większości podlegać odliczeniu od podatku, co w praktyce oznaczać będzie efektywne podniesienie stawki opodatkowania o wartość składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Podatnicy rozliczający się według skali podatkowej, w tym pracownicy i zleceniobiorcy, zapłacą składkę zdrowotną obliczaną jako 9% dochodu pomniejszonego o wartość odprowadzonych składek na ubezpieczenia społeczne. Tylko w przypadku pracowników planowane jest wprowadzenie rozwiązania niwelującego skutki braku odliczenia (tzw. ulga dla klasy średniej) – w praktyce będzie ono dostępne dla osób uzyskujących roczne przychody ze stosunku pracy poniżej kwoty 133.692 zł.

W przypadku przedsiębiorców rozliczających się podatkiem liniowym według stawki 19%, składka na ubezpieczenie zdrowotne ma wynieść 4,5% dochodu pomniejszonego o wartość odprowadzonych składek na ubezpieczenia społeczne.

Zmiany nie ominą także przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. W tym przypadku składka zdrowotna ma być obliczana jako 9% od:

Z kolei w przypadku przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność w formie jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek komandytowych oraz prostych spółek akcyjnych, w których wkładem akcjonariusza jest świadczenie pracy lub usług, składka na ubezpieczenie zdrowotne ma wynieść 9% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

Zmiany dotyczą również terminów wpłat składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne dla różnych podmiotów. Nowy termin wpłaty tych składek będzie przypadał 20. dnia miesiąca za poprzedni miesiąc.

Kwota wolna od podatku w wysokości 30.000 zł ma zostać wprowadzona dla wszystkich podatników rozliczających dochody według skali podatkowej.

Obecnie kwota wolna od podatku wynosi maksymalnie 8.000 zł. Z kwoty wolnej mogą skorzystać tylko osoby o dochodach nieprzekraczających 127.000 zł, przy czym przy dochodach powyżej 8.000 zł kwota wolna ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.

Przewiduje się również, że stawka 32% będzie obowiązywać dla dochodów powyżej 120.000 zł rocznie (dochody poniżej tego progu będą opodatkowane według stawki 17%).

Obecnie próg podatkowy wynosi 85.528 zł.

Do katalogu podmiotów podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu dodane mają zostać „osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie”.

Obecnie pełnienie funkcji członka zarządu na podstawie powołania i pobieranie z tego tytułu wynagrodzenia nie jest tytułem do ubezpieczeń społecznych ani do ubezpieczenia zdrowotnego.

W świetle planowanych zmian, członkowie zarządu wynagradzani na podstawie uchwał dalej nie podlegaliby obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jednak zostaliby zobowiązani do odprowadzania 9% składki zdrowotnej, której podstawą wymiaru będzie wysokość wynagrodzenia pobieranego z tytułu powołania.

Wejście w życie projektowanych zmian oznaczać będzie więc wzrost obciążeń w przypadku osób pełniących funkcję na podstawie powołania o obowiązkową składkę zdrowotną wynoszącą 9% podstawy obliczenia składki, którą stanowić będzie wysokość pobieranego wynagrodzenia. Zgłaszającym do ubezpieczenia oraz płatnikiem składek będzie podmiot wypłacający wynagrodzenie, a więc spółka. Składka ta nie będzie mogła być odliczona od podatku dochodowego.

Zmianie ulegnie również sytuacja członków zarządu zatrudnionych w spółkach na podstawie umów o pracę czy umów cywilnoprawnych. Skorzystają oni wprawdzie z podwyższenia kwoty wolnej od podatku do wysokości 30.000 zł oraz podniesienia drugiego progu podatkowego do wysokości 120.000 zł, nie będą już jednak mogli skorzystać z przysługującej im obecnie możliwości obniżenia wysokości podatku o 7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej.

Planowane zmiany obejmą również zasady opodatkowania nieodpłatnego świadczenia polegającego na udostępnieniu pracownikowi samochodu służbowego do celów prywatnych.

Obecnie wartość pieniężna tego świadczenia jest uzależniona od pojemności silnika. Po zmianach, przy określeniu wysokości ryczałtu będzie stosowany inny wskaźnik – zamiast pojemności silnika, brana będzie pod uwagę jego moc.

Tym samym, w przypadku samochodów elektrycznych oraz samochodów o mocy silnika do 60 kW ryczałt wyniesie 250 zł miesięcznie, a w przypadku pozostałych samochodów – 400 zł miesięcznie.

W myśl nowych przepisów, do przychodów z działalności gospodarczej zaliczane będą przychody z odpłatnego zbycia rzeczy ruchomych będących przedmiotem leasingu operacyjnego, jeżeli po zakończeniu okresu leasingu i przed zbyciem zostały one wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w których składniki te wycofano z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia, nie upłynęło 6 lat.

Jest to niewątpliwie zmiana niekorzystna dla podatników. Obecnie okres, po upływie którego możliwe jest zbycie uprzednio „wykupionych” do majątku prywatnego poleasingowych środków trwałych bez obowiązku odprowadzenia PIT, wynosi 6 miesięcy.

ZMIANY W CIT

Wbrew wcześniejszym zapowiedziom podatek ten nie będzie dotyczył wyłącznie dużych korporacji, a na jego wprowadzenie powinno się przygotować szersze grono podatników, niezależnie od wielkości czy pochodzenia kapitału.

Zakłada się, że nowy podatek ma dotyczyć podatników CIT zarejestrowanych w Polsce, podatkowych grup kapitałowych oraz polskich zakładów zagranicznych przedsiębiorstw.

Będzie on dotyczył tych podmiotów, w przypadku których udział dochodów w przychodach wyniesie 1% lub mniej albo które w zeznaniu rocznym wykażą stratę (i które, tym samym, w świetle dotychczasowych przepisów, nie wykazywałyby podatku do zapłaty). Przy obliczaniu udziału dochodu w przychodach oraz przy wyliczaniu straty nie będą brane pod uwagę koszty wynikające z nabycia lub ulepszenia środków trwałych.

Podatek ten wyniesie 10% kwoty stanowiącej sumę:

Projektowane zmiany mają również na celu rozszerzenie zakresu zastosowania wybranych ulg podatkowych oraz wprowadzenie nowych preferencji. Dotyczyć to będzie w szczególności:

W projekcie ustawy zaproponowano zmiany w zakresie sposobu obliczania limitu kosztów finansowania dłużnego (tj. kosztów związanych z uzyskaniem finansowania, takich jak odsetki, opłaty, prowizje, premie, część odsetkowa raty leasingowej, kary i opłaty za opóźnienie w zapłacie zobowiązań, koszty zabezpieczenia zobowiązań) zaliczonych do kosztów podatkowych.

Dotychczas w orzecznictwie sądów administracyjnych niejednokrotnie wskazywano (z korzyścią dla podatników), że limit kosztów finansowania dłużnego stanowi sumę 3 mln zł oraz 30% EBITDA (tj. wyniku z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa). W praktyce oznaczało to, że nadwyżka kosztów finansowania dłużnego do kwoty 3 mln zł zawsze była kosztem uzyskania przychodu, a tylko w przypadku kwoty nadwyżki przekraczającej 3 mln zł, do kosztów uzyskania przychodów zaliczeniu podlegała kwota 3 mln zł oraz pozostała część nadwyżki, o ile nie przekraczała 30% EBITDA – innymi słowy, wartości te podlegały sumowaniu. Podejście to niejednokrotnie było kwestionowane przez organy podatkowe.

W myśl nadchodzących zmian podatnicy będą obowiązani wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów koszty finansowania dłużnego w części, w jakiej nadwyżka kosztów finansowania dłużnego będzie przewyższała 3 mln zł albo wartość obliczoną według wzoru:

[(P – Po) – (K – Am – Kfd)] x 30%.

W powyższym wzorze uwzględnia się takie wartości jak:

ZMIANY W VAT

Projekt ustawy zakłada wprowadzenie do polskiego systemu podatkowego tzw. „grupy VAT”.

Rozwiązanie to ma umożliwić podmiotom powiązanym finansowo wspólne rozliczenia dla potrzeb podatku od towarów i usług. Przewidziane jest ono dla dwóch lub więcej osób prawnych mających siedzibę na terytorium Polski, które, będąc niezależnymi podmiotami pod względem prawnym, są ściśle powiązane pod względem finansowym, ekonomicznym i organizacyjnym.

Zmiana polega na tym, że dostawa towarów/świadczenie usług dokonane przez członka grupy na rzecz innego członka tej samej grupy nie podlega opodatkowaniu VAT. Ma to zapewnić uproszczenie i neutralność podatkową w rozliczeniach grupowych.

Z kolei wszelkie czynności opodatkowane VAT dokonane przez jednego członka grupy VAT lub na jego rzecz w transakcjach z podmiotami trzecimi (spoza grupy) uważać się będzie za dokonane przez całą grupę VAT lub na rzecz całej grupy.

Grupę VAT tworzyć będą co najmniej dwa podmioty, z czego jeden będzie pełnić rolę przedstawiciela grupy.

Projektowane zmiany zakładają także wprowadzenie opcji opodatkowania usług finansowych.

W świetle dotychczas obowiązujących przepisów usługi te korzystają zasadniczo ze zwolnienia z opodatkowania VAT. W myśl nowych regulacji możliwy będzie wybór opodatkowania usług finansowych świadczonych wyłącznie na rzecz podatników VAT (usługi świadczone na rzecz klientów detalicznych będą nadal objęte zwolnieniem).

Zmiany dotyczyć będą m.in.: transakcji, łącznie z pośrednictwem, dotyczących walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, zarządzania funduszami, udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz pośrednictwa w usługach kredytowych lub pożyczkowych, a także usług w zakresie instrumentów finansowych oraz pośrednictwa w tym zakresie.

PLANOWANE WEJŚCIE W ŻYCIE

8 września 2021 r. projekt wpłynął do Sejmu, gdzie został skierowany do dalszych prac. Planowany termin wejścia nowych przepisów w życie to 1 stycznia 2022 r.

Zapraszamy do kontaktu w celu omówienia wpływu wyżej wymienionych oraz pozostałych planowanych zmian podatkowych na prowadzoną przez Państwa działalność z naszymi prawnikami z zespołu prawa podatkowego: Łukaszem Czekańskim i Rafałem Mierkiewiczem.

Alert można pobrać TUTAJ

Podstawa prawna:
Projekt ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw opublikowany 26 lipca 2021 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji.

— Dzień dobry — tu sygnalista — chciałbym dokonać zgłoszenia — czyli o Dyrektywie o ochronie sygnalistów od strony praktycznej.

17 grudnia 2021 r. to termin implementacji Dyrektywy o ochronie sygnalistów. Zegar tyka, a na horyzoncie brak projektu ustawy, która wdroży do polskiego prawa przepisy unijne. Tymczasem system obowiązków wynikających z Dyrektywy przez niektórych określany jest mianem rewolucji. Poza bowiem ochroną sygnalistów konieczne będzie zaprojektowanie procesu zgłaszania nieprawidłowości a także ich wyjaśniania. Nie chodzi przy tym jedynie o procedury, ale efektywny system naczyń połączonych.

CZEGO DOTYCZY DYREKTYWA?

Dyrektywa o ochronie sygnalistów to trzy nowe filary struktury organizacyjnej pracodawców:

  1. mechanizm zgłaszania nieprawidłowości,
  2. mechanizm podejmowania działań następczych w przypadku zgłoszenia,
  3. ustanowenie systemu ochronnego dla osób zgłaszających nieprawidłowości (sygnaliści).

Od 17 grudnia 2021 r. system ochrony sygnalistów oraz proces zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości powinien funkcjonować w podmiotach zatrudniających powyżej 250 pracowników. W odniesieniu do pracodawców zatrudniających między 50 a 250 pracowników – termin wdrożenia i stosowania ochrony sygnalistów i reagowania na zgłoszenia został odsunięty do grudnia 2023 r.

Celem Dyrektywy jest skuteczniejsze egzekwowanie prawa Unii Europejskiej w określonych dziedzinach; określa ona tzw. minimalny zakres naruszeń, których możliwość zgłoszenia pracodawcy będą musieli zagwarantować. Choć określony jako minimalny, zakres potencjalnych naruszeń jest szeroki, a ustawodawca krajowy będzie mógł go poszerzyć.

PRZED GODZINĄ ZERO

W jaki sposób polski ustawodawca podejdzie do zagadnienia, okaże się wraz
z opublikowaniem projektu ustawy. Aby jednak uniknąć sytuacji zaskoczenia, warto zastanowić się przed godziną zero, w jaki sposób zaprojektować i wdrożyć system zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości tak, aby był on dostosowany do specyfiki organizacji i prowadzonej działalności, a jednocześnie spełniał swój cel.

Warto przy tym spojrzeć na system zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości nie tylko jak na jeden z kolejnych wymogów prawnych, ale jak na element systemu zgodności (compliance). Dlatego też warto nie ograniczać procesu jedynie do tych naruszeń, o jakich stanowi Dyrektywa (mając jednocześnie na względzie niewiadomą po stronie polskiego ustawodawcy).

SYGNALISTO – ZGŁOŚ SIĘ DO NAS, CZYLI ZAUFANIE JAKO FUNDAMENT SYSTEMU RAPORTOWANIA

Dyrektywa formułuje dla sygnalistów wskazówkę, aby w pierwszej kolejności zgłaszać naruszenia do wewnątrz organizacji, o ile sygnalista ma poczucie, że „naruszeniu można skutecznie zaradzić wewnątrz organizacji”. Zgłoszenia wewnętrzne są w interesie organizacji, bowiem pozyskiwanie wiedzy o naruszeniach, jakie mogą jej dotyczyć, od konkurentów, z prasy lub postanowienia o żądaniu wydania rzeczy lub przeszukaniu, może mieć dotkliwe skutki. Poza stratami m.in. wizerunkowymi, może być to wskaźnik braku skuteczności wewnętrznego system zgłaszania nieprawidłowości. Aby przekonać pracowników, a także podmioty współpracujące, do zgłaszania nieprawidłowości bezpośrednio do organizacji, konieczne jest zbudowanie zaufania w stosunku do funkcjonującego (lub wdrażanego)
w organizacji systemu raportowania, m.in. w zakresie ochrony zgłaszającego oraz tego, że zgłoszone naruszenie będzie poddane badaniu. Dlatego zaufanie powinno być busolą przy projektowaniu, wdrażaniu i następnie stosowaniu systemu zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości, stając się następnie jego fundamentem.

Stopień efektywność polityki zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości będzie zależał w dużej mierze od przystępności systemu raportowania nieprawidłowości, sposobu jego zakomunikowania i tego, jak organizacja zmierzy się z zagadnieniami, jakie wzbudzać mogą nieufność potencjalnych sygnalistów. Istotny będzie także sposób reakcji na zgłoszenia, w tym np. w jaki sposób sygnalista jest traktowany w momencie zgłoszenia i czy może liczyć na wsparcie organizacji w związku z dokonanym zgłoszeniem.

Opracowanie procedur będzie więc jednym z elementów architektury procesu, a kluczem – właściwa komunikacja, w tym szkolenia, których podstawowym elementem powinno być udzielenie odpowiedzi na pytania potencjalnych sygnalistów:

JAK DOKONAĆ ZGŁOSZENIA?

Zewnętrzny czy wewnętrzny kanał raportowania? Wybór kanału raportowania i dalej rozpoznawania zgłoszeń będzie uzależniony od specyfiki organizacji oraz decyzji zarządczej: czy zgłoszenia rozpatrywać w ramach własnych zasobów, czy też powierzać ich przyjmowanie i podejmowanie dalszych działań jak np. wstępna ocena zgłoszenia lub prowadzenie postępowania wyjaśniającego – podmiotowi zewnętrznemu, np. doradcom prawnym lub podmiotom oferującym platformy do zgłaszania nieprawidłowości lub usługi aktywnej całodobowo linii telefonicznej.

Każdy z kanałów raportowania: zewnętrzny lub wewnętrzny ma swoje zalety a także słabe punkty. Może to dotyczyć następujących obszarów: dostępność, możliwość bezpośredniej interakcji, budowanie zaufania, ilość podmiotów zewnętrznych uczestniczących w procesie przyjmowania zgłoszeń i podejmowania dalszych kroków, anonimowość. Przykładowo – umożliwienie dokonywania zgłoszeń niejako do organizacji, ale w ramach kontaktu z podmiotem trzecim np. za pośrednictwem platformy lub doradcy prawnego może wzbudzać większe zaufanie po stronie potencjalnych sygnalistów. Jednocześnie powstaje pytanie, jaka ma być rola podmiotów zewnętrznych w podejmowaniu dalszych działań, mając na względzie potrzebę znajomości specyfiki organizacji, w związku z działalnością której dokonywane jest zgłoszenie, w tym jej procedur.

Kolejną decyzją, której wymaga system raportowania, jest wybór medium raportowania:

Niezależnie od wyboru sposobu zgłaszania nieprawidłowości, należałoby w jego ramach zapewnić możliwość dokonywania zgłoszenia także w sposób anonimowy, natomiast w przypadku zgłoszeń bezpośrednich – nie należy ograniczać opcji dokonania zgłoszenia jedynie do bezpośredniego przełożonego.

Warto także mieć na uwadze, że:

CO NALEŻY ZGŁOSIĆ?

Potencjalni sygnaliści muszą wiedzieć, czym jest nieprawidłowość, która wymaga zgłoszenia. Sprowadzenie zasady raportowania do obowiązku „zgłaszania nieprawidłowości (naruszeń)”, a tym bardziej „naruszeń prawa Unii Europejskiej”, trudno będzie uznać za czynnik efektywności systemu zgłaszania nieprawidłowości.

Nieprawidłowość musi być zdefiniowana w odniesieniu do obowiązujących w organizacji procedur, stanowiących przełożenie na język korporacyjny przepisów prawa, zasad postępowania oraz wartości, składających się na kulturę organizacji. Ma to także istotne znaczenie z perspektywy samej organizacji, aby uniknąć zgłoszeń, które nie dotyczą realnych naruszeń lub nieprawidłowości.

Powyższe nie oznacza jednak, że w przypadku otrzymania zgłoszenia, które na pierwszy rzut oka może nie odnosić się rzeczywistego naruszenia przepisów prawa lub zasad postępowania, należy je pominąć. Każde zgłoszenie powinno być potraktowane z należytą uwagą, a jego nadawca – potraktowany poważnie.

Dla ułatwienia sygnalistom dokonywania zgłoszeń – rozwiązaniem jest zaprojektowanie formularza zgłoszeń, ze wskazaniem, jakie zagadnienia są istotne w ramach zgłoszenia, nie wyłączając jednak możliwości spontanicznego opisania zdarzenia.

Ostatecznie – przy projektowaniu systemu raportowania – zwłaszcza w obliczu postępującego stopnia skomplikowania otoczenia prawnego – warto rozważyć, czy system raportowania ma ograniczać się do zgłaszania nieprawidłowości, czy też zasadne byłoby, aby służył on także jako medium do zgłaszania wątpliwości lub zadawania pytań.

ZGŁOSZENIE I CO DALEJ?

Zgłoszenie dokonane przez sygnalistę to dopiero początek w procesie raportowania i wyjaśniania nieprawidłowości. Przyjęcie zgłoszenia skutkuje po stronie pracodawcy potrzebą podjęcia działań (bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotu zewnętrznego), do których można zaliczyć:

  1. potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia i nawiązanie kontaktu z sygnalistą (o ile to możliwe) – potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia powinno nastąpić możliwie najszybciej, w terminie maksymalnie do 7 dni od momentu jego otrzymania;
  2. wstępną ocenę, czy zgłoszone zachowanie może stanowić naruszenie, i ryzyk jakie naruszenie generuje dla organizacji, jej pracowników lub zarządu, oraz kto jest wskazany, jako osoba, która mogła dopuścić się nieprawidłowości; wstępna ocena ryzyk może determinować konieczność podjęcia natychmiastowego działania jak np. bezzwłoczne zgłoszenie do właściwych organów;
  3. w zależności od wyniku wstępnej analizy – podjęcie decyzji, czy prowadzić wewnętrzne postępowanie wyjaśniające i kto powinien być zaangażowany w prowadzenie postępowania;
  4. wewnętrzne postępowanie wyjaśniające – może ono być prowadzone przy wykorzystaniu własnych zasobów organizacji lub powierzone podmiotowi trzeciemu. Prowadzenie wewnętrznego badania nie powinno znaleźć się w próżni polityki zgodności. Dla minimalizowania ryzyk, jakie może generować nieprawidłowość (sytuacja kryzysowa) – prowadzenie postępowania wyjaśniającego powinno być ujęte w ramy, które określą jego podstawowe etapy, metodologię jego prowadzenia, w tym gromadzenia dowodów, kształtowania zespołu, przetwarzania danych osobowych, itp.;
  5. podjęcie decyzji co do dalszych działań na podstawie wniosków postępowania wyjaśniającego;
  6. informację zwrotną – Dyrektywa formułuje obowiązek przekazywania sygnaliście informacji zwrotnej na temat planowanych lub podjętych działań następczych i na temat powodów tych działań (maksymalnie do 3 miesięcy od dnia potwierdzenia otrzymania zgłoszenia). Informacja zwrotna powinna zostać przekazana nawet w przypadku braku potwierdzenia zaistnienia nieprawidłowości i tym samym braku podjęcia dalszych kroków. Brak informacji zwrotnej może bowiem zostać samodzielnie zinterpretowany przez sygnalistę, a wręcz doprowadzić do sytuacji, w której uznając, że żadne kroki nie zostały podjęte, sygnalista dokona zgłoszenia na zewnątrz organizacji. Powstaje pytanie, na ile szczegółowa lub na ile ogólna informacja zwrotna powinna być, mając na względzie interesy organizacji oraz fakt, że sprawa niekoniecznie dotyczy osoby zgłaszającej. Dla uniknięcia efektu zaskoczenia – warto rozważyć wskazanie w procedurze lub podczas szkoleń, jaka formę przyjmie informacja zwrotna i dlaczego.
  7. zbiorczą analizę zgłoszeń jako źródło wiedzy na temat funkcjonowania organizacji lub procesu zgłaszania nieprawidłowości, co z kolei może pomóc organizacji w identyfikowaniu potencjalnych zagrożeń lub usprawnieniu procesów wewnątrz organizacji.

NIE TYLKO SPEAK UP, ALE TEŻ LISTEN UP CULTURE

Nawet w obliczu rozsądnie zaprojektowanych ram procesu raportowania – w praktyce, osoby zaangażowane w proces mogą mierzyć się z różnymi sytuacjami, w tym temperamentami. Dlatego ważne jest, aby także osobom, które będą odpowiedzialne za poszczególne etapy procesu zapewnić szkolenie oraz wyposażyć je w narzędzia, które pozwolą im realizować ich cele w zakresie przyjmowania i wyjaśniania nieprawidłowości. Doświadczenie śledcze nie jest bowiem regułą w CV kadry menadżerskiej, zaś budowaniu zaufania i efektywności procesu raportowania powinno towarzyszyć motto „speak up and listen up culture”.

Nowe obowiązki wynikające z Dyrektywy nie sprowadzają się wiec jedynie do potrzeby ustanowienia kolejnych procedur. Stawką jest efektywność, która wymagać będzie stosownych kompetencji, w tym miękkich. Nadto – jak także wskazuje Dyrektywa – systemy raportowania powinny uwzględniać zasady sprawiedliwości proceduralnej, co odnosi się m.in. do statusu osoby, której zgłoszenie dotyczy. Mając na względzie te wszystkie aspekty, obowiązki płynące z Dyrektywy mogą rzeczywiście się jawić jako mini-rewolucja.

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z Aleksandrą Stępniewską, współzarządzającą zespołem prawa karnego w biznesie oraz członkinią zespołu compliance.

Alert można pobrać TUTAJ

Unijna dyrektywa Omnibus jeszcze przed uchwaleniem określana była mianem New Deal dla konsumentów. Jej implementacja do polskiego porządku prawnego może wprowadzić sporą rewolucję nie tylko w kwestii samego komunikowania się z konsumentami (szczególnie w świecie cyfrowym), lecz także w ich zwyczajach zakupowych. To, w jaki sposób zmienią się wymagania stawiane przedsiębiorcom, będą wyjaśniać eksperci WKB w tej i w kolejnych częściach niniejszego cyklu.

Nowe wymogi dotyczące informacji udzielanych konsumentowi przed zawarciem umowy, czyli większa przejrzystość podczas zakupów w internecie

Realizacja przez przedsiębiorcę obowiązku przekazania konsumentowi określonych informacji na etapie przedkontraktowym ma na celu ułatwienie mu podjęcia świadomej decyzji o ewentualnym zawarciu umowy. W projekcie ustawy implementującej do polskiego porządku prawnego dyrektywę Omnibus („Projekt ustawy”)[1] przewidziano nowe wymogi dotyczące informacji udzielanych konsumentowi przed zawarciem umowy. Niektóre z propozycji, chociaż wynikające z dyrektywy Omnibus, mogą budzić kontrowersje wśród przedstawicieli biznesu.

Indywidualne dostosowanie ceny – czy możliwe?

Przedsiębiorcy już teraz mogą indywidualnie dostosowywać cenę swoich ofert do konkretnych konsumentów lub kategorii konsumentów w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie zachowań konsumentów. Dostrzega się jednak, że konsumenci powinni otrzymać stosowną informację, gdy zaproponowana im cena została indywidualnie dostosowana. Dla świadomych konsumentów taka informacja może być bowiem bardzo istotna, gdyż indywidualne dostosowanie ceny może działać zarówno na ich korzyść, jak i odwrotnie.

Zgodnie z Projektem ustawy przedsiębiorcy stosujący taki mechanizm będą więc musieli poinformować konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji.

Sposoby komunikacji z przedsiębiorcą

Duże wątpliwości wśród przedstawicieli biznesu wzbudziło kategoryczne przesądzenie o obowiązku podania numeru telefonu i adresu e-mail, pod którym konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą. Do tej pory obowiązek taki powstawał tylko, gdy ww. sposoby komunikacji były u danego przedsiębiorcy dostępne. W dobie transformacji cyfrowej wielu przedsiębiorców zrezygnowało więc z komunikacji telefonicznej na rzecz bardziej nowoczesnych i mniej kosztownych kanałów, jak np. czaty internetowe. Dyrektywa Omnibus wydaje się jednak jednoznaczna w tym zakresie. Z drugiej strony Projekt ustawy usuwa wymóg informowania o numerze faksu, który również wydaje się być archaicznym kanałem komunikacji z konsumentami.

Jeśli przedsiębiorca udostępnia inny środek komunikacji, który:

to wówczas również musi poinformować konsumenta o innym tego typu środku komunikacji.

Informacje dotyczące usług cyfrowych i towarów z elementami cyfrowymi

Obowiązujące przepisy ustawy o prawach konsumenta („UPK”) przewidują wymóg informowania konsumentów o „funkcjonalności” i „interoperacyjności” wyłącznie w odniesieniu do treści cyfrowych. W Projekcie ustawy obowiązek ten został rozszerzony na usługi cyfrowe i towary z elementami cyfrowymi. Dodatkowo obok interoperacyjności wprowadzono wymóg informowania o „kompatybilności”. Wskazane pojęcia zostały zaczerpnięte z tzw. dyrektywy o treściach cyfrowych[2]. Co ciekawe obowiązek ten obejmuje swoim zakresem zarówno informacje o mających znaczenie kompatybilnościach i interoperacyjnościach towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych, o których przedsiębiorca wie, jak i te, o których racjonalnie oczekując powinien był wiedzieć.

Jak wskazywaliśmy w drugiej części naszego cyklu, definicja treści cyfrowej została już zdefiniowana w UPK. W ww. alercie podawaliśmy również przykłady usług cyfrowych.

Z kolei towary z elementami cyfrowymi oznaczają materialne rzeczy ruchome, które:

  1. zawierają w sobie treści cyfrowe lub usługę cyfrową, lub
  2. są z takimi treściami lub taką usługą wzajemnie połączone w taki sposób, że brak tych treści cyfrowych lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby tym towarom wykonywanie ich funkcji.

Treści cyfrowe wzajemnie połączone z towarem mogą obejmować dostarczanie w sposób ciągły danych o ruchu w systemie nawigacji lub dostarczanie w sposób ciągły indywidualnie dostosowanych planów treningu w przypadku inteligentnych zegarków.

Przedsiębiorcy oferujący usługi cyfrowe, bądź towary z elementami cyfrowymi, będą musieli przekazać konsumentowi informację o:

  1. zdolności treści cyfrowych lub usługi cyfrowej do współdziałania ze sprzętem komputerowym lub oprogramowaniem, z którymi zazwyczaj korzysta się z treści cyfrowych lub usług cyfrowych tego samego rodzaju (kompatybilność);
  2. zdolności treści cyfrowych lub usług cyfrowych do współdziałania ze sprzętem komputerowym lub oprogramowaniem innymi niż te, z którymi zazwyczaj korzysta się z treści cyfrowych lub usług cyfrowych tego samego typu (interoperacyjność);
  3. zdolności treści cyfrowych lub usługi cyfrowej do pełnienia ich funkcji z uwzględnieniem przeznaczenia tych treści lub tej usługi (funkcjonalność).

Informacja o odpowiedzialności przedsiębiorcy za zgodność świadczenia z umową

Projekt ustawy ujednolica terminologię w odniesieniu do obowiązku informacyjnego przedsiębiorcy w zakresie jego odpowiedzialności za jakość świadczenia i obowiązku dostarczenia rzeczy bez wad. Po wejściu w życie nowych przepisów w miejsce tych obowiązków przedsiębiorca będzie musiał poinformować konsumenta o swojej odpowiedzialności za zgodność świadczenia z umową. Dzięki temu przepis swoim zakresem obejmie nie tylko obowiązek przedsiębiorcy zapewnienia, aby z umową był zgodny wyłącznie towar, ale także treści cyfrowe i usługi cyfrowe.

O czym muszą informować dostawcy internetowych platform handlowych?

Ze względu na rosnące znaczenie platform internetowych Projekt ustawy przewiduje osobne obowiązki informacyjne dla ich dostawców. Zgodnie z nowymi przepisami będą oni musieli poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały oraz odpowiedni do użytego środka porozumiewania się na odległość o:

  1. plasowaniu ofert, które omawialiśmy w poprzednim alercie;
  2. tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą (na podstawie oświadczenia tej osoby złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej);
  3. braku zastosowania przepisów konsumenckich do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli stroną tej umowy oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe nie jest przedsiębiorca;
  4. podziale obowiązków związanych z umową zawieraną przez konsumenta na internetowej platformie handlowej pomiędzy osobą trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a dostawcą internetowej platformy handlowej (jeśli taki podział ma miejsce).

Przykładowo pkt. 4 znajdzie zastosowanie w sytuacji, gdy dostawca platformy handlowej będzie odpowiedzialny za dostarczenie towaru, a osoba trzecia – za jego zgodność z umową. Dostawcy platform będą musieli rozważyć, w jaki sposób udostępnić te informacje, aby uczynić zadość wymaganiom stawianym przez ustawodawcę. Obowiązek ten nie będzie bowiem zrealizowany w przypadku podania powyższych informacji w ogólnych warunkach umownych.

Podsumowanie

Omówione zmiany w dużej mierze stanowią odpowiedź ustawodawcy na intensywny rozwój nowych technologii. Potrzeba dopasowania obowiązujących ram prawnych do zmieniającej się rzeczywistości korzystnie wpływa na pozycję konsumenta, który staje się coraz bardziej poinformowany w procesie zawierania umowy przez internet.

Przedsiębiorcy, do których odnoszą się proponowane zmiany, powinni pamiętać, że do nowych obowiązków znajdą zastosowanie ogólne wymogi przekazywania informacji konsumentom w sposób jasny i zrozumiały, a także odpowiedni do użytego środka porozumiewania się na odległość.

 

W przypadku jakichkolwiek pytań serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszymi prawniczkami z zespołu prawa konkurencji i prawa konsumenckiego: Dorotą Karczewską lub Aleksandrą Hylą.

Alert można pobrać TUTAJ.

 

 

[1] Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw, nr UC86, https://legislacja.rcl.gov.pl

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych.

Zapraszamy na przegląd obecnie procedowanych propozycji legislacyjnych oraz zmian, które zostały wprowadzone w ostatnim czasie w zakresie prawa pracy. W najnowszym newsletterze WKB będą mogli Państwo przeczytać o: pracy zdalnej, ochronie sygnalistów, nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz uzyskiwaniu informacji o szczepieniach pracowników.

PRACA ZDALNA

Od maja 2021 r. trwają prace nad uregulowaniem zasad wykonywania pracy zdalnej w Kodeksie pracy. Głównym celem nowych regulacji jest doprecyzowanie praw i obowiązków pracodawców i pracowników związanych ze świadczeniem pracy poza zakładem pracy, w tym przede wszystkim obowiązków w zakresie BHP, a także ochroną danych przekazywanych pracownikowi.

W ostatnich tygodniach do projektu zostały wprowadzone dodatkowe zmiany obejmujące m.in.:

Nowelizacja ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od odwołania stanu epidemii w Polsce. Przypominamy, że do czasu wprowadzenia pracy zdalnej do Kodeksu pracy, pracodawcy mogą posiłkować się tymczasowymi regulacjami wynikającymi z tzw. „Tarczy Antykryzysowej”, przewidującej możliwość polecenia pracy zdalnej. Wspomniane uprawnienie przysługuje pracodawcom w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu.

Obecnie projekt jest na etapie uzgodnień, opiniowania i konsultacji publicznych.

OCHRONA SYGNALISTÓW

Do 17 grudnia 2021 r. pracodawcy zatrudniający co najmniej 250 osób powinni wprowadzić procedury zapewniające ochronę sygnalistów (czyli osób zgłaszających naruszenia prawa Unii). Obowiązek ten wynika z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. o ochronie sygnalistów („Dyrektywa”). Na dzień sporządzania newslettera brak jest regulacji krajowych w tym zakresie. Dlatego, do czasu uchwalenia polskiej ustawy, pracodawcy powinni wspomagać się przepisami unijnymi.

Dyrektywa wprowadza obowiązek wdrożenia:

W odniesieniu do każdego z tych elementów Dyrektywa formułuje określone wymogi. W przepisach Dyrektywy znajduje się katalog dziedzin, których mogą dotyczyć naruszenia. Są to m.in.: zamówienia publiczne, bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami, czy ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych.

Zgodnie z Dyrektywą, ochrona będzie dotyczyła osób pozostających w stosunku pracy, ale również osób prowadzących działalność na własny rachunek, akcjonariuszy lub wspólników oraz osób będących członkami organu administrującego, wolontariuszy oraz stażystów (bez względu na otrzymywanie przez nich wynagrodzenia).

Zasadniczym celem nowych przepisów jest wprowadzenie zakazu podejmowania działań odwetowych względem sygnalistów. Pracodawcy nie powinni podejmować działań takich jak zwolnienie z pracy, przeniesienie na niższe stanowisko (degradacja), wstrzymanie awansu, czy nieprzedłużenie lub wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę na czas określony.

Pomimo nieprzedstawienia pierwszego projektu ustawy implementującej Dyrektywę, pracodawcy powinni już teraz rozpocząć działania mające na celu wprowadzenie odpowiednich procedur dających realną możliwość zgłaszania nieprawidłowości przez sygnalistów i ich skutecznej ochrony w związku z dokonanym zgłoszeniem.

Dyrektywa nakłada obowiązki w zakresie systemu zgłaszania i wyjaśniania nieprawidłowości oraz ochrony sygnalistów także na pracodawców zatrudniających od 50 do 250, z wydłużonym jednak terminem realizacji tych obowiązków do 2023 r.

NOWELIZACJA USTAWY O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

19 sierpnia br. Prezydent podpisał Ustawę o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja przewiduje szereg zmian w zakresie ubezpieczeń społecznych, spośród których przedstawiamy te, które w naszej ocenie są najistotniejsze.

Dotychczas pracownik, który zachorował w ciągu 14 dni od rozwiązania stosunku pracy, miał możliwość pobierania zasiłku chorobowego przez maksymalnie 182 dni. Okres ten został skrócony o połowę i od 1 stycznia 2022 r. w większości przypadków będzie wynosił 91 dni.

W obowiązującym stanie prawnym, pracownik może przebywać na zasiłku chorobowym maksymalnie 182 dni (przy zachorowaniu na gruźlicę i w okresie ciąży – 270 dni).

Do tej pory powyższy limit obowiązywał w ramach jednej choroby, co oznacza, że zachorowanie przez ubezpieczonego na inną chorobę nie wliczało się do limitu 182 dni.

Na mocy nowelizacji, rodzaj choroby nie będzie miał dłużej znaczenia dla ustalania okresu zasiłkowego. W praktyce oznacza to, że jeśli ubezpieczony w ciągu 60 dni od dnia ustania poprzedniej niezdolności do pracy zachoruje na inną chorobę, to okres tej niezdolności zostanie zaliczony do limitu 182 dni. Po wykorzystaniu limitu 182 dni, pracownik będzie musiał przepracować minimum 60 dni, aby znowu ubiegać się o zasiłek chorobowy.

Powyższe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2022 r.

Nowelizacja wprowadziła również zmiany w ubezpieczeniach społecznych wspólników jednoosobowych spółek z o. o., spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej. Osoby te będą obejmowane obowiązkiem ubezpieczeń od dnia wpisania spółki do KRS albo od dnia nabycia udziałów w spółce, niezależnie od istnienia okoliczności leżących po stronie spółki, tj. niezależnie od tego, czy spółka prowadzi działalność, uzyskuje przychody, zatrudnia pracowników.

Powyższa zmiana będzie wejdzie w życie z dniem 18 września 2021 r.

UZSKIWANIE INFORMACJI O SZCZEPIENIACH PRACOWNIKÓW

Jak informowaliśmy w poprzednim newsletterze (dostępny tutaj), rząd pracuje nad projektem przepisów umożliwiających pracodawcom uzyskiwanie informacji o zaszczepieniu pracowników przeciwko COVID-19.

Z informacji przedstawionych w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów wynika, że pracodawcy będą uprawnieni do weryfikacji, czy pracownicy przebyli zakażenie COVID-19 w przeszłości lub aktualnie nie są zakażeni COVID-19. Wobec uzyskania takich informacji, pracodawcy mają zostać uprawnieni do podjęcia decyzji o:

Jednocześnie pojawiają się coraz liczniejsze głosy, zgodnie z którymi ustawa ta nie zostanie przekazana do prac sejmowych. Powodem może być wiele wątpliwości i kontrowersji, jakie budził opis ustawy w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów, zwłaszcza w zakresie pozyskiwania informacji dotyczącej zdrowia pracowników przez pracodawcę, a także możliwości skierowania niezaszczepionych pracowników na urlopy bezpłatne.

Najprawdopodobniej pracodawcy będą musieli uzbroić się w cierpliwość, ponieważ na przepisy w kwestii uzyskiwania informacji o szczepieniach pracowników trzeba bedzie jeszcze poczekać.

W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z ekspertami zespołu prawa pracy WKB: Wioletą Polak, Moniką Walasek, Magdą Kurowicką, dr Mateuszem Gajdą i Karoliną Kornelak.

Alert można pobrać TUTAJ

Ta witryna jest zarejestrowana na wpml.org jako witryna w budowie.